VOORWOORD
De hofstede Middenduin en haar geschiedenis
Het jaar 2004 levert een zeer gevarieerde nieuwe uitgave op van onze jaarlijkse
publicatie 'De Zandpoort'. Allerlei aspecten van het leven in ons dorp passeren
de revue. Maar allemaal passen ze binnnen de doelstelling van onze stichting:
het onder de aandacht brengen en het zoveel mogelijk bewaren van de waarde
volle elementen op het gebied van de cultuurhistorie, de monumenten, het
landschap en het dorpsgezicht van de beide delen van Santpoort.
Jan Morren opent de reeks met een doorwrocht artikel over de geschiedenis
van de hofstede Middenduin, die terugreikt tot zeker in de 16c eeuw. Achter
het verhaal zit een enorme hoeveelheid onderzoek. De recente overdracht aan
nieuwe eigenaren mag de hoop wekken op een goede toekomst in een waardi
ge staat voor dit boeiende complex. Het feit dat Middenduin zeer waarschijn
lijk de woning is geweest van de slotvoogd van kasteel Brederode, vormt een
verbindingsschakel met het motto van de Open Monumentendagen voor 2004:
'Merck toch hoe sterck', gewijd aan objecten van strijd en verdediging.
Een heel ander onderwerp wordt aangesneden in het tweede verslag. Onze re
dacteur Pim Boer interviewde samen met Lieke Baron mevrouw Eef Limmen,
die een boeiend verhaal wist te vertellen over het speeltuinwezen in Santpoort
sinds de jaren '30 van de 20e eeuw. Talloze mede- dorpsbewoners hebben hier
ervaringen opgedaan in hun kinderjaren.
De Bloemendaalsestraatweg is als zodanig nu ongeveer tachtig jaar oud. Over
het wel en wee van de bewoners ervan over die periode verhalen de herinne
ringen van twee daar geboren en getogen Santpoorters, de heren A.Jonker en
G. Waasdorp. Hun relaas zal bij veel lezers het verleden doen herleven: andere
zullen de straatweg met heel andere ogen gaan bekijken. De redactie voorzag
het geheel van een beknopte historische inleiding. Wij hopen dat hieruit weer
andere belevenissen naar boven zullen komen.
De inhoud wordt ditmaal gecompleteerd door een kort bericht van de hand
van Pim Boer over de levensloop van Frans Netscher, die een aantal jaren in
Santpoort woonde en naar wie ook een straat in het dorp is genoemd. Dergelij
ke berichten hopen wij in de toekomst vaker te kunnen plaatsen; verschillende
straatnamen herinneren aan personen die niet aan ieder bekend zijn, maar toch
een interessante bijdrage hebben geleverd aan de geschiedenis van Santpoort.
Het geheel overziende denken wij, dat u mèt ons dit nummer met veel genoe
gen zult lezen. Wij wensen u dan ook veel plezier met ons jongste geesteskind.
Het bestuur van de Stichting Santpoort
2
Aan de kruising Middenduinerweg, Velserenderlaan en
Duin en Kruidbergerweg staan een fraaie boerderij en
woningen waarvan een groot deel de hofstede Midden
duin heeft gevonnd. De kruising van de voornoemde
wegen en de omgeving heeft volgens overlevering de
naam de Ruigenhoek gehad. De hofstede heeft vroeger
de naam Casteleijnhofstede gedragen en lag vrijwel ze
ker met haar bebouwde gedeelte aan de andere zijde van
de kruising, in het gebied de Schipbroeken, tussen Sant
poort en de duinen. De naam Casteleijnhofstede zal een
verbintenis hebben met het kasteel Brederode. Een kas
telein was vroeger een kasteelvoogd die voor zijn heer
het kasteel beheerde.1 We mogen er dan ook van uitgaan
dat de kastelein van het kasteel Brederode ooit op deze
hofstede heeft gewoond. Helaas is over deze periode
niets bekend. Vanaf het eind van de 16e eeuw zijn er
wel veel dingen bekend over de geschiedenis van de
Casteleijnhofstede. Dit verhaal gaat in op de geschiede
nis van de hofstede, de verplaatsing, de landschappelijke
ontwikkeling rond de hofstede, de bebouwing en de be
woners.
\/oor de eerste gegevens over de hofstede gaan we te
rug naar het jaar 1586 waarin op 10 juni Gijsbert
Gijszoon Borren, 'coeman' te Amsterdam, verklaart
een losrente van 95 gulden schuldig te zijn aan zijn
dochter Grietgen Ghijsberts onder het verband van een
huis en hofstede genaamd Casteleijnhofstede met daar
bij 7 morgen 1 morgen ca 0,85 hectare) land. De
hofstede wordt in het noordoosten begrensd door de be
zitting van Willem Hendriksz Stuijver, in het westen
door de Gemeen Buijrweg (een gemeenschappelijke of
openbare weg) en in het zuiden door de heerlijkheid van
Brederode (kasteel Brederode met zijn bijbehorende
omliggende landen).2 Indien we ervan uitgaan dat de
Gemeen Buijrweg de huidige Duin en Kruidbergerweg
is en de heerlijkheid Brederode het totale gebied ten zui
den van de huidige Middenduinerweg tot aan de Velse
renderlaan, dan heeft de hofstede geleden in de
Schipbroeken bij de kruising de Ruigenhoek. Dit wordt
mede bevestigd door een akte uit 1597 waaruit kan wor
den opgemaakt dat de belendende eigenaren ten noorden
van de hofstede de erfgenamen zijn van Willem Hen-
drikszoon Stuijver die een kleine hofstede of boerderij
bezitten in de Schipbroeken aan de Kruidbergerweg.
Het gebied de Schipbroeken wordt in het verleden ook
de Scheepbroeken of Zeebroek genoemd. Gezien de
naam zal het gebied van oudsher een broek of moeras
geweest zijn dat later met sloten ontwaterd en ontgon
nen is en in gebruik genomen is als teel- en weiland.
Door het gebied loopt van oudsher een beek die nu be
kend staat als de Schipbroekenbeek. De Schipbroeken-
beek ontstond aan de duinvoet in het gebied van de
voormalige hofstede Jachtlust aan de huidige Velseren
derlaan. Via deze beek, die gezien zijn rechtlijnige tracé
bij de ontginning gekanaliseerd is, kon het gebied goed
ontwaterd worden. Nog steeds is deze beek een stro
mende beek die bij de toekomstige vematting van de
duinen opnieuw een belangrijke functie krijgt voor de
ontwatering van dit gebied.
J)e duinen zijn in deze tijd nog kale zandhopen met
weinig begroeiing en zullen markant boven het wei
land rond de Casteleijnshofstede uitgestoken hebben.
Over een lange periode hierna zijn er tot nu toe geen ge
gevens in de archieven te vinden over de hofstede. Wel
kunnen we de geschiedenis van de hofstede Het Prins
hof volgen die ten oosten van het huidige Middenduin
ligt. In 1598 liggen ten westen van Het Prinshof de lan
den van Brederode maar in 1600 wordt gemeld dat hier
de bezittingen liggen van Adriaan van Duijfland. Moge
lijk is dit de nieuwe eigenaar van de Casteleijnhofstede
en is de hofstede uitgebreid tot over de huidige Midden
duinerweg. In 1664 worden zijn erfgenamen genoemd
als eigenaar van de bezittingen ten westen van de Prins
hof en eind 1664 de heer Van der Nath/ De heer van
der Nath is mogelijk de erfgenaam van Adriaan
Duijfland en in 1666 wordt Colomba Agnes Nath ge
noemd als eigenaresse van de Castleijnshofstede. Moge
lijk hebben we hiermee de lijn van eigenaren van de
hofstede sluitend. Op 22 april 1666 verkoopt Comelis
van Schuijlenborgh als procuratiehouder van de edele
gestrenge heer Melchur Couffin en zijn edel geboren
vrouw Colomba Agnes Nath wonende in Utrecht aan
Johan Thilt een huis van ouds genaamd 'Casteleijnswo-
ninge'. Bij deze woning horen een erf, werf, boomgaard
en croften landen. Dit geheel wordt begrensd in het zui
den en westen door de Beurwege, ten oosten door de be
zittingen van de heer Balliu van Brederode en advocaat
Soutman en in het noorden door advocaat Soutman. Te
vens horen bij de hofstede croften teelland ten zuiden
van de Beurweg. Deze croften worden in het noorden
begrensd door de Beurweg, in het westen door de wal
die behoort aan Johannes Bal en in het oosten en noor
den door de bezittingen van de Balliu van Brederode.
Op dit teelland wordt later het huidige Middenduin ge
bouwd. Dan hoort nog bij de hofstede een morgen land
dat ligt in de Schipbroeken, het wordt in het oosten en
noorden begrensd door de bezittingen van advocaat
Soutman en de erfgenamen van Gerbrant Dobbius (Hof
stede Velserhooft), in het westen door de bezittingen
van de Balliu van Brederode en in het zuiden door de
bezittingen van Dirck Janse. Als laatste hoort bij de hof
stede een stuk hooiland gelegen in de polder de Velser-
broek. Voor dit alles betaalt Johan Thilt 8000 gulden.
Johan is dan oud-burgemeester van Haarlem en is in
1648 getrouwd met Maria Reijnst.6 De hiervoor ge
noemde Advocaat Soutman bezit een boerderij in de
Schipbroeken aan de Kruidbergerweg ten zuiden van de
hofstede de Kruidberg. Dit is de eerder genoemde boer
derij die voorheen in bezit was van Willem Hendriks-
zoon Stuijver. Als we de totale Casteleijnshofstede aan
de hand van de opgegeven begrenzingen inpassen in een
reconstructie van het gebied dan zien we dat de woning
3
Inleiding
De Casteleijnhofstede
