leidden groepen schoolkinderen uit de directe omgeving
rond om hun een beeld te geven van de Afrikaanse cul
tuur en belangstelling te wekken, waarna pater Hensen
de rondleiding met een wervend praatje afsloot.
Van besloten kleinseminarie tot open internaat
yiak na het Tweede Vaticaans Concilie begin jaren
zestig veranderde er veel in de rooms-katholieke
kerk. Zo ook bij de Witte Paters. Dat had alles te maken
met de vernieuwende openheid in de katholieke kerk
naar de wereld toe.
Het Lavigerie College werd in de zestiger jaren van een
gesloten kleinseminarie steeds meer een open internaat.
Werd het onderwijs tot dan toe intern verzorgd, nu ont
stond een samenwerkingsverband tussen Witte Paters en
de orde van de MSC (Heilig Hart) in Driehuis. Dat re
sulteerde in de oprichting van een erkend gymnasium,
het Paulinum, met bevoegde docenten die hun studie
daarvoor aan de universiteit hadden gevolgd.
Dat betekende voor het Lavigerie College het einde als
kleinseminarie met de humanioraopleiding binnen de ei
gen muren. De studenten gingen voortaan 's morgens op
de fiets naar school in Driehuis en 's middags weer te
rug.
Doordat het onderwijs nu buiten de seminariemuren
werd gegeven, kwam er binnen een ander accent op het
intemaatsleven te liggen. De indeling in leerjaren, zoals
Kleine en Grote Figuur, Grammatica, Syntaxis. Poësis
en Retorica verdween. Daarvoor in de plaats kwamen
groepen met namen als Meteoren en Gemini. Over hen
waakte de prefect.
De voormalige leslokalen werden groepsruimten, waar
de studenten hun vrije tijd konden doorbrengen. Moder
nere denkbeelden kregen gestalte. Klassenoudsten wer
den benoemd, die met de paters vergaderden over wen
sen tot verregaande democratisering binnen het inter
naat.
£)it open karakter drong eveneens op het Paulinum
door. Naast de paters werden lekendocenten aange-
Kapel. De mozaïekvloer is samengesteld uit tegelscher-
ven van het oude landhuis.
steld, onder wie vrouwen. Leerlingen van buitenaf wer
den toegelaten. Vanaf 1967 deden de eerste meisjes hun
intrede.
Dit alles had weer zijn weerslag op het internaat. De
leiding van het Lavigerie College wilde het bezoek van
medestudenten uit de omgeving niet tegenhouden.
Zo werden al gauw de jongerenmissen in de kapel van
het Lavigerie College druk bezocht door de jeugd uit
Santpoort en omgeving.
Al deze veranderingen brachten de Witte Paters ertoe
een besluit te nemen. Was het eerst nog zo, dat een se
minarist die het zicht op zijn roeping kwijtraakte, van
het kleinseminarie afging en naar huis terugkeerde, nu
kreeg het "dolende schaap" de mogelijkheid hoe dan
ook zijn opleiding op het Paulinum of het Mendel Col
lege (havo) af te maken zonder zich definitief bij de
kudde te hoeven voegen.
Dat besluit werd waarschijnlijk mede ingegeven door de
terugloop van het aantal roepelingen. Nu werd het Lavi
gerie College nog meer een open internaat.
J§nel daarop volgde een tweede besluit.
Witte Paters zijn missionarissen van Afrika en geen
beheerders van gewone internaten voor middelbare
scholieren. Vanaf 1968 werden geen nieuwe studenten
aangenomen. Deze belangrijke beslissing betekende op
termijn het einde van het Lavigerie College als kleinse
minarie. De nog aanwezige studenten kregen alle de ge
legenheid om tussen 1968 en 1971 hun middelbare
schoolopleiding via het Lavigerie College af te ronden.
Project Spaamberg
[nmiddcls werden de lokaliteiten van het Lavigerie Col
lege meer en meer in gebruik genomen door het "Pro
ject Spaamberg" van de Stichting Spaamberg. In deze
stichting participeerden verschillende maatschappelijk
betrokken organisaties, zoals Vormingscentrum School
en Wereld, Katholiek Maatschappelijk Werk en de Pro
vinciale Bibliotheek Centrale die een soort maatschap
pelijk documentatiecentrum wilde opzetten, dat actuele
informatie kon bieden aan diverse sociale bewegingen
en actiegroepen. De PBC vond haar plek in de voorma
lige kapel, waar zelfs de biechtstoelen werden benut om
rijen knipselmappen in op te bergen. De opening vond
plaats in 1970.
School en Wereld en het Katholiek Maatschappelijk
Werk organiseerden regelmatig trainingen en scholing.
De deelnemers konden overnachten in de chambrettes
van de voormalige seminaristen. Tijdens startjaren van
het "Project Spaamberg" was pater Paul Erftemeijer de
projectleider van het "Project Spaamberg". Later zou hij
wethouder in Velsen worden voor D66. Ook werden
cursussen verzorgd in het oude koetshuis.
Jn juli 1971 verliet de laatste seminarist het Lavigerie
College en viel het doek voor dit kleinseminarie, dat
hierdoor zijn 20-jarig bestaan nooit zou halen.
De Witte Paters die óf nog als docent aan het Paulinum
verbonden waren, of betrokken bij het Project Spaam
berg, verhuisden in 1972 naar het voormalige zusterhuis
18
aan de rand van het landgoed.
In 1978 kocht de Stichting Spaamberg het landgoed
voor 2 miljoen gulden van de Witte Paters met uitzonde
ring van de ommuurde moestuin en het zusterhuis, waar
de laatste paters verbleven.
Stichting Spaamberg ging uiteindelijk failliet en moest
noodgedwongen tot verkoop overgaan. Het complex
kwam in 1985 in handen van projectontwikkelaar Maco-
bouw BV. Deze verkocht het koetshuis in 1987. De
nieuwe eigenaar verbouwde het pand grondig en liet,
historisch gezien, slechts de contouren van het oude
koetshuis terugkomen. Enkel twee oude gevelstenen
vonden opnieuw een plek in de noordgevel. De eerste
verwijst naar de eerste steenlegging in 1796 in Haar
lem. De tweede werd door Adriaan van der Hoop naast
de eerste aangebracht met de tekst: "En is door A. van
der Hoop in augustus 1833 herwaarts overgebracht."
Macobouw nam in 1990 de sloop van het Lavigerie
College ter hand. Een jaar later werd begonnen met de
bouw van het huidige appartementencomplex.
In 1998 nam de laatste Witte Pater afscheid van Spaam
berg. Met zijn vertrek werd opnieuw een episode uit de
geschiedenis van het illustere landgoed Spaamberg
voorgoed afgesloten.
Jos Diekstra
Bronnen
- Vier eeuwen Spaamberg, 1593-1994; van blekerij tot landgoed, Jan Morren, De Zandpoort 1994
- Een koetshuis dat verhuisde van Haarlem naar Santpoort, Jan Morren, De Zandpoort nr. 16 2003, blz. 15 t/m 22.
- Prospectus Lavigerie College Santpoort (wervingsfolder Witte Paters - 1957)
- Honderd jaar Witte Paters in Nederland, een gezamenlijke uitgave van De Schakel, 1989
- Veertigjarig bestaan van de parochie van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand te Santpoort, uitgave van de pa
rochie (1972)
- 1932-1982 vijftig jaren parochie Santpoort - uitgave van de parochie (1982)
- Collegeblad van het Missie College Spaamberg van de Witte Paters van Afrika (Habari), interne missieperiodiek
- Jongens op kostschool, het dagelijkse leven op katholieke jongensinternaten, A.W. Bruna Uitgevers BV Utrecht,
1991
- Met speciale dank aan enkele (ex-) Witte Paters en oud-studiegenoten die bereid waren hun kennis en
herinneringen op schrift te stellen.
- Foto's uit privé-archief.
19