A—grr 'U: 7 r-gST'* p> •jij, (g* i pnp -<> -pzT '4;^ Oude teksten over Velsen V r v\ v;. |n het Rijksarchief van Noord-Holland geef ik sinds 15 jaar cursussen paleografie. Paleografie wordt ook oud-schrift genoemd en de nadruk van de archiefstuk ken die we lezen ligt bij Hollandse handschriften van de 16e, \T en 181"' eeuw. Omdat ik goed bekend ben met het oud-archief van Velsen kies ik graag teksten van deze plaats. Uit een groot scala kies ik hierbij twee archief stukken om nader te bespreken. JJet eerste stuk is van 1608 en het vertelt ons hoe de werkzaamheden en de inkomsten van de schoolmees ter zijn geweest. De schoolmeester fungeerde gelijk als koster van de kerk. Er zijn in totaal vijf ordonnanties die samengesteld en goedgekeurd werden door de top van het Velsense bestuur van die tijd: de schout en de sche penen, de welgeboren mannen, in aanwezigheid van de predikant en twee ouderlingen. Jn de eerste twee artikelen lezen we dat ieder huisgezin, behalve de behoeftige, elk jaar een kleine bedrag moest meebetalen aan het salaris van de schoolmeester. De kinderen, van wie de ouders zo arm waren dat zij geen schoolgeld konden betalen, moest hij voor niets in zijn school opnemen en hun onderwijs geven. Uit het derde artikel blijkt dat er meer betaald moest worden om te leren lezen én schrijven. Alleen leren lezen was goed koper. Er zullen in die tijd dus heel wat mensen geweest zij die wel konden lezen, maar de veer niet ter hand na men omdat zij niet hadden leren schrijven. ]-Jet vierde artikel gaat over de inkomsten die hij als koster had van het luiden van de klok bij begrafenis sen. Het luiden over de doden was niet alleen een eerbe toon aan de overledene, maar het was ook een status symbool. Hoe rijker men was, hoe langer er geluid werd. In grote steden waar de kerk zowel een grote als een kleine klok in de toren had hangen, wilde men op de dag van de begrafenis van welgestelde personen de gro te klok wel twee uur laten luiden, terwijl voor een een voudig heerschap misschien net de kleine klok een kwartier geluid kon worden. Voor de armen werd meestal helemaal niet geluid. In Velsen was kennelijk geen keus mogelijk uit een grote of kleine klok. Deze ordonnantie zegt dat de schoolmeester/koster de klok moet laten luiden voor wie dat wil, en van degene die het niet willen heeft hij toch recht op een kleine, eerlijke vergoeding. J^et vijfde artikel vermeldt dat hij voor zijn werkzaam heden als koster een jaarsalaris zal ontvangen van drieënzeventig gulden; daar moet hij de kerk voor be dienen en de klok op tijd laten lopen. De originele teksten wordt gevolgd door een letterlijke transcriptie. 28 ".s - U'S Bron: Archieven der Ned. Hervormde Gemeente, Gemeente-archief Velesen, inventarisnummer 26 Transcriptie: Artyckelen van den schoolmeester I sal elck huijs uutgeseijt daer de middelen niet en sijn betalen alle Jaers In plaetse van de prooven thien stuijvers an gelt offtwe brooden ofte coome II de kijnderen van artne luijden die de middelen niet en hebben om te betalen sal hij voor niet leeren III de kijnderen sullen geven die niet en schrijven een stooter, en die schrijven drie stuijvers Int vieren deel Jaers IIII het luijden over de dooden sal zo toegaen die selfs offijmant uut sijnen naem begeert te luijden sal hij toelaten, die t niet en begeert sal hij dienen om een eerlijcke vergelainghe V van de costerie sal hij genieten alle Jaers de som- me van drie ent seventich gulden des moet hij de clocke stellen en die kercke bedienen voor het selfde Dit is aldus geacordeert en besloten bij den schoudt en schepenen en die ivelgeboorene In tegenwoordicheijt van aen predicant en hoe ouderlijngen tot Velsen den 26 november Anno 1608 et tweede archiefstuk waar ik u kennis van wil laten nemen komt uit het oud-rechterlijk archief van Vel sen. Schout en schepenen bestuurden niet alleen de Heerlijkheid Velsen, zij hadden ook de lage rechtspraak. Er was vrijwillige rechtspraak en rechtspraak in geschil len. Onder de vrijwillige rechtspraak hoorden zaken als de overdracht van onroerend goed, testamenten, procu raties e.d. De rechtspraak in geschillen kon crimineel zijn of civiel. In criminele zaken fungeert de schout als aanklager en de gedaagde is de persoon die een misdrijf heeft begaan. De schepenen spreken recht. Civiele za ken betreffen geschillen tussen burgers onderling, bij voorbeeld ruzie over een overpad, onbetaalde rekenin gen e.d. Ook in deze zaken spreken de schepenen recht. 29 ,7 -fc-1 .t.y

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

De Zandpoort | 2005 | | pagina 16