J)e onafhankelijke Volle Evangelie Gemeente Sant
poort kerkt van 1964 tot 1972 in de Hoofdstraat, nr.
133. Het huis is in gebruik als cultureel centrum, waar
aan het de naam Cusa-huis ontleent. Men huurt 's zon
dags een zaaltje voor de bijeenkomsten. Deze gemeente
is wel qua geloofsbeweging een pinkstergemeente maar
heeft zich daarbij nooit aangesloten. Eind jaren zestig
koopt men het gebouwtje De Toorts aan de Duinweg en
gebruikt het een paar jaar voor het jeugdwerk en een bij-
belschool. In 1972 neemt men een nieuwe kerk in ge
bruik: gebouw Beréu in de Patriciuslaan te Sant
poort-Noord. Beréa (Handelingen 17 vers 11), aanvan
kelijk alleen de naam van dit gebouw, wordt rond 1980
ook de naam van de gemeente. Doordat de gemeente
blijft groeien wordt de kerk te klein en men verhuist in
1984 naar de Sionskerk in de Eksterlaan te Haar
lem-Noord.
De Noorse Broederschap uit Beverwijk koopt het ge
bouw. Deze streng Christelijke geloofsgemeenschap is
rond 1900 ontstaan in Noorwegen en heeft zich ver
spreid over meer dan vijftig landen. De verspreiding in
Nederland begint in de jaren vijftig: er zijn in ons land
twaalf gemeenten. De Noorse Broederschap in Sant
poort telt ongeveer 150 leden en is vanaf het begin van
wege ruimtegebrek niet van plan hier lang te blijven. In
1998/'99 verkoopt men het gebouw aan een projectont
wikkelaar en vertrekt naar Zuid-Schermer. Het inmid
dels in verval geraakte kerkje maakt in 2002 plaats voor
woningen.
Qe Pniëlkapel, met bijgebouwen en kosterswoning aan
de Pastorieweg, staat intussen al geruime tijd leeg, na
een paar jaar onderdak geboden te hebben aan de School
met den Bijbel, de latere Juliana van Stolbergschool.
Het bestuur van de Stichting Santpoort vraagt in
1976/'77 de bestuurscommissie van de Openbare Bibli
otheek de mogelijkheid te bestuderen het Santpoortse fi
liaal onder te brengen in deze ruimte. De christelijk ge
reformeerde kerk te Haarlem wil het verkopen. Vesti
ging van de bibliotheek zou behoud zijn van een fraai
gebouw, dat voortreffelijk past in de bosrijke omgeving,
overblijfsel van het oude Bosbeek. Het plan gaat niet
door, de kerk verdwijnt en maakt plaats voor vijf wo
ningen.
J)e jongeren binnen de katholieke kerk kunnen zich in
de zeventiger jaren niet langer vinden in de liturgie
en hebben behoefte aan een eigen jongerendienst. Zij
komen bij elkaar in de aula van Spaamberg. De groep
wordt groter, trekt ook ouderen aan en de naam Jonge-
renkerk verandert men in Jonge Kerk. Het jaar 1971
kenmerkt zich voornamelijk door de ambtsverlating van
twee voorgangers van de Jonge Kerk, waardoor nogal
wat deining ontstaat. Vanuit de parochie oefent men
druk uit om te voorkomen dat de groep helemaal los
komt te staan van de officiële kerk. Er ontstaat een
tweestromenland: de ene groep wil bij de parochie blij
ven, de andere wil meer aandacht voor maatschappelijke
betrokkenheid. De jongeren gaan hun diensten houden
in het koetshuis van Spaamberg. Als gevolg van ver
minderde belangstelling eindigt de Jonge Kerk in 1978.
Jn 1986 houdt het parochiebestuur in Santpoort een en
quête onder de parochianen over het voortbestaan van
de Naaldkerk. Het gebouw heeft een flinke opknapbeurt
nodig en men wil weten of er voldoende motivatie en
bestaansrecht is om het kerkgebouw te behouden. De
parochianen reageren positief en men gaat inzamelings
acties op touw zetten voor de grote opknapbeurt die
200.000 gulden gaat kosten
Jn een geleidelijk voortgaand proces dat begint in de ze
ventigerjaren, groeien hervormd en gereformeerd naar
elkaar. In 1970 ontstaat Samen op weg. in 1973 raakt
ook de katholieke kerk hierbij betrokken. Op 1 januari
1999 gaan de hervormde en gereformeerde gemeenten
op in de Samen op Weggemeente.
[)e Santpoortse Dorpskerk wordt gerenoveerd als ge
volg van het samengaan van de hervormde en gere
formeerde gemeente in Santpoort-Zuid en -Noord. De
verbouwing bekostigt men uit de verkoop van de Bet-
helkerk en De Hoeksteen. De SoW-gemeente maakt het
gebruik van drie afzonderlijke kerkgebouwen overbodig
en te kostbaar. De wijkkerkenraad en de algemene ker
kenraad kiezen voor de Dorpskerk tegen het advies in
van de Commissie Keuze Kerkgebouwen die de Bethel-
kerk een beter geschikt onderkomen vindt. Men is voor
de Dorpskerk o.a. vanwege de sfeer, het gezichtsbepa
lende karakter voor Santpoort, de centrale ligging, de
kwaliteit van het orgel, de klok en de gebrandschilderde
ramen. De Bethelkerk maakt in 2004 plaats voor wo
ningen; De Hoeksteen krijgt een andere bestemming: na
een flinke verbouwing komen er twee woningen in maar
de vorm van het architectonisch bijzondere gebouw
blijft gehandhaafd.
Jn 1996 vestigen twee gemeenten van Jehova's Getui
gen zich in Santpoort-Noord, Vlietweg 12: de gemeen
te van IJmuiden en Velserbroek. Samen tellen zij zo'n
170 leden die tien uur per maand langs de deuren gaan
om hun verkondiging te doen.
Jn bovenstaand overzicht gaat het steeds om geloofsge
meenschappen die in Santpoort een onderkomen heb
ben (gehad). Sommige religieuze uitingen zijn zeer indi
vidueel, zoals die van de heer G.Wolfs die in de jaren
negentig van de vorige eeuw in de tuin van zijn woning
op de Middenduinerweg 87, onderdeel van het histori
sche complex Middenduin (zie De Zandpoort, nr. 17,
Jan Morren) een houten kapelletje van ongeveer 1.5x2
meter laat bouwen met een bidstoel en een beeld omdat
hij te ziek is om naar de kerk te gaan! De pastoor van
Driehuis heeft de bedeplaats ingewijd. Het oorspron
kelijke beeld is tijdens de verkoop van het complex in
2004 vervangen door een H. Hartbeeld; het overige inte
rieur is ongewijzigd: o.a. een bidstoel, wijwatervat en
een glas-in-loodraam met afbeelding van Maria en kind
en diverse stadsgezichten van Maastricht.
Omdat Maria patrones is van Maastricht en het beeld
van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee aldaar in de
Onze Lieve Vrouwekerk staat, nam ik aan dat het ver
dwenen beeld in onze "kapel" een voorstelling was van
10
Maria Sterre der Zee, of wel Stella Maris! Bij navraag
bleek echter dat het oorspronkelijk beeld ook een H.
Hartbeeld was!
Op de Hofgeesterweg 22A staat museumboerderij De
drie Kapellen, ontworpen door de in 1999 overleden
kunstschilder Jan Makkes: een gebouwencomplex be
staande uit twee kapellen en een kloostergang. Het licht
valt binnen door glas-in-loodramen met religieuze voor
stellingen en in alle ruimtes staan heiligenbeelden en zijn
schilderijen van Jan Makkes tentoongesteld. Een wagen
schuur is verbouwd naar eigen ontwerp tot de Museum
kapel, een ruimte van ongeveer 5 x 20 meter, met een al
taar en kerkbanken. Door de Kloostergang bereikt men
de Mariakapel van ongeveer 20 x 20 meter, ingericht met
een rijk versierd altaar en zelfs een orgeltje.
In de tuin staan nog twee kleine kapelletjes: de Moeder
Teresakapel, gebouwd ter ere van moeder Teresa en de
Russische Mariakapel, gebouwd uit dankbaarheid voor
duizend jaar Christendom in Rusland. De Moeder Tere
sakapel is ingewijd door Mgr. H.J.A. Bomers, bisschop
van Haarlem. In de tuin, de Hof van Eden, vinden we
verder o.a. Limburgs aandoende "kapellekes" Maria-
beeldjes in nissen. In het hart van de tuin staat om een
heuvel een smeedijzeren hek met symbolen van veel gro
te godsdiensten.
Tijdens exposities kan men de schilderijen en religieuze
verzameling bekijken.
Pim Boer
Bronnen:
- W.Bax Jr., Iets uit de geschiedenis van kerkelijk Santpoort, H.D. Tjeenk Willink Zoon, 1910
- Joke van der Aar, Siebe Rolle, Santpoort, twee dorpen in de schaduw van Brederode, Schuyt Co, Haarlem, 1991
- Siebe Rolle, Gisteren... haast onherkenbaar, Groen, IJmuiden, z.j.
- Paula Blom, Mosterdzaadje 12'A jaar, Comegge BV, 1995
- Henk Reethuis, De Dorpskerk in Santpoort, Hervormde Gemeente te Santpoort, 1994
- H.J. de Groot, Gereformeerde Kerk van Santpoort 1926-1976, Gereformeerde Kerk, 1976
- Jan J.E. van Baarsel, Groeten uit Santpoort, Comegge BV, Santpoort 1981
- Guus Hartendorf, Gemeente Velsen in ansichtkaarten, deel 3, Comegge BV, Velserbroek, 1999
- Guus Hartendorf, Gemeente Velsen in ansichtkaarten, deel 4, Comegge BV, Velserbroek, 2000
- Thimo de Nijs en Eelco Beukers, Geschiedenis van Holland, Verloren, Hilversum, 2002
- Een gemeente in oorlogstijd, Velsen 1940-1945, Historische Kring Velsen, 1995
- Frans van Geldorp, Santpoort, 't Playsanté buyten, Schuyt Co C.V., Haarlem, 1972
- Jan H. Verhoog, Onvoltooide Roem, De Heeren van Brederode in de Middeleeuwen, Geschiedenis van een ridder
geslacht, 1203-1473, De Coogh, Bergen NH, 1997
- Th. Straathof e.a., 1932 - 1982 Vijftig jaren parochie Santpoort
- Jan Morren, Kastelen en buitenplaatsen in Velsen, deel 2 Driehuis Velserbroek, B. Vermeer Velsen B. V., 2004
- J.H.F. Bloemers en L.L. Therkom, Wisselende seizoenen en verborgen landschappen, Wetland archeologie in de
Velserbroek, Provincie Noord-HollandEen landgoed vol Witte Paters
11