men dat er weer een bouwplan is ingediend, nu voor eta-
gebouw op dezelfde plek.
De stichting stelt daarop het gemeentebestuur voor om
de gevellijn vanaf het stenen stalgebouw begin Hoofd
straat tot aan de Vlugthovenstraat aan te merken als "be
schermd dorpsgezicht". Daar worden echter geen toe
zeggingen over gedaan.
In 2000 is met succes bezwaar gemaakt tegen de bouw
vergunning voor een autoshowroom aan de Wüstelaan-
zijde van het bedrijfsterrein. Er is toen aangedrongen op
de verhuizing van de garage naar het bedrijventerrein in
Velserbroek, daarbij aansluitend bij het allocatiebeleid
voor autobedrijven, die nog in de woonkernen zijn ge
vestigd. Inmiddels wordt de garage gepacht door het
Motorhuis IJmond, die vergaande plannen heeft om naar
de Velserbroek te verhuizen. Wat de nieuwe eigenaar
van plan is met het vrijkomende gebied is nog niet be
kend. Het liefst ziet de stichting, dat hier qua volume,
bouwhoogte en ontwerp de oude bebouwing aan de
Hoofdstraat wordt hersteld. Appartementenhoogbouw
zou het dorpsbeeld nog verder aantasten. Vanaf de
Vlietweg kijkend over de nog bestaande bollenvelden
richting de molen wordt duidelijk hoe mooi de histori
sche wand hersteld zou kunnen worden.
Groene long in Santpoort-Noord
gehalve Nederland blijkt ook Santpoort over een
"groene long" te beschikken, die goed beschermd
moet worden en waar de stichting zich sterk voor maakt.
Het gaat hier om het Vlugthovengebied tussen Vlugtho-
venstraat-Burgemeester Enschedélaan-Wüstelaan en
aangrenzende achtertuinen van de woningen aan de
Hoofdstraat. Vroeger lagen hier een blekerij en een hof
stede (Duijvesteijn). Het historisch landelijke en agrari
sche karakter van Santpoort is hier nog goed voelbaar.
In 1997 en ook later zal de stichting bezwaar moeten
maken tegen verdere bebouwing.
De Stichting Santpoort en het omringende land
schap
30 jaar lang zet de stichting zich in voor het behoud
van het omringende landschap in de Binnenduinrand.
Wat maakt dit landschap nu zo bijzonder?
Santpoort ligt in de zogenaamde binnenduinrand of
Kennemerzoom, een gebied dat zich kenmerkt door een
landschappelijke opbouw van strandwallen en strand
vlakten tussen de duinen en het oostelijker liggende pol
dergebied. Op de strandwallen kon veilig worden ge
woond en Santpoort ligt dan ook op zo'n noord-zuid lo
pende strandwal, hier de Molenduinen genoemd.
De veenweidegebieden, de z.g. graslanden van Sant
poort, liggen van oudsher op de tussenliggende strand
vlakten. De Schipbroeken, de Venen tussen Haarlem en
Santpoort, en de Velserbroek waren moerasachtige ge
bieden vanwege het kwelwater dat uit de duinen zijn
weg zocht naar het voormalige Wijkermeer. De Schip
broeken maken deel uit van de Santpoorts-Bloemen-
daalse vallei, die in Bloemendaal begint en langs Meer
en Berg, de Ruïne van Brederode en de Biezen door
loopt naar de Velserbroek.
Het kasteel Brederode is gebouwd op een apart uitste
kende smalle zandrug, ooit omringd door moerassen.
\7anaf tweeduizend jaar voor Christus en waarschijn
lijk al eerder gezien recente opgravingen, heeft de
mens de oorspronkelijke wildernis in cultuur gebracht.
Omstreeks 1000 na Christus ontstaan de hoge jonge dui
nen, zoals bij voorbeeld de Brederodeberg aan de Berg
weg.
In combinatie met de bebouwing is een uniek cultuur
landschap ontstaan, waarin de landschappelijke ontwik
keling èn het achtereenvolgend gebruik door de mens
nog steeds zichtbaar zijn, zoals de middeleeuwse ont
ginningen, de steilranden van de zandafgravingen, de
gietsloten van de blekerijen, die zich hier in de 15e en
16e eeuw vestigden, eeuwenoude wegen, enz.
Later ontstaan op de plaats van de voormalige hofsteden
en blekerijen vele buitenplaatsen met grote landhuizen
en tuinaanleg door beroemde landschapsarchitecten. In
de 18C eeuw wordt het gebied dan ook het "Zegepralent
Kennemerland" genoemd. In een idyllisch landschap la
gen ruim zestig grote en kleine buitenplaatsen. In Vel-
sen is nog een aantal prachtige buitenplaatsen aanwezig
en de oorspronkelijke aanleg door beroemde land
schapsarchitecten is daar nog steeds zichtbaar: Beecke-
stijn, Velserbeek, Waterland, Schoonenberg, Duin en
Kruidberg, Spaamberg en het Burg. Rijkcnspark, Ken-
nemergaarde. De meeste buitenplaatsen zijn later verka
veld tot woonwijken, villaparken en agrarische gebie
den. (Zie elders de plattegrond van de voormalige bui
tenplaats Velserhooft.)
De bedreigingen voor het resterende binnenduinrand-
landschap zijn het dichtslibben van de open ruimte tus
sen de kernen door oprukkende bebouwing, de aanleg
van nog meer infrastructuur, onvoldoende handhaving
en onzorgvuldig beheer. De ligging in de Provinciale
ecologische hoofdstructuur zou juist meer bescherming
voor het landschap moeten betekenen. In de praktijk
blijkt vaak het tegendeel te gebeuren.
Hieronder volgen enkele voorbeelden van zaken, waar
voor de Stichting zich inzet en heeft ingezet.
Caravanstalling locatie Handgraaf
[n maart 1987 richt de stichting zich op de verloedering
van de Wüstelaan door een grote illegale caravanstal
ling in de openlucht. Het blijkt dat de gemeente in een
voorontwerpbestemmingsplan deze illegale caravanstal
ling opeens wil legaliseren. Dat doet flink stof opwaai
en. Al eerder had de stichting, gesteund door omwonen
den, aangedrongen op verwijdering, maar stuitte op on
willigheid van de gemeente en een halsstarrige, soms
zelfs agressieve houding van de eigenaar naar omwo
nenden.
De stichting oppert een alternatief: verplaatsing van de
stalling naar de Oude Pontweg, maar de gemeente heeft
plannen dit terrein te verkopen aan de firma Overdorp.
Uiteindelijk besluit de gemeenteraad toch tot vaststel
ling van het bestemmingsplan conform het voorstel van
B en W. De zaak komt bij Gedeputeerde Staten terecht,
8
die de legalisering afwijst. Het provinciale beleid was en
is erop gericht het open veenweidegebied als een aan
eengesloten reservaatsgebied bij de graslanden van
Spaamberg te voegen.
De strijd van gemeente en eigenaar zet zich voort tot
aan de Raad van State die na 20 jaar gedogen opmerke
lijk genoeg het besluit van Gedeputeerde Staten weer
vernietigt. De stichting is terug bij af. We zitten dan wel
inmiddels in juli 1991: 4 jaar later! Overigens was de
toenmalige eigenaar bepaald niet ongelukkig met alle
gratis publiciteit die zijn caravanstalling kreeg. Openlijk
heeft hij in de IJmuider Courant de stichting daarvoor
bedankt: zijn klandizie was aanzienlijk toegenomen.
Bij een falend ruimtelijk beleid zoals hier het geval is,
heeft men jaren later nog met de gevolgen te maken. Het
jarenlange gedoogbeleid van de gemeente Velsen heeft
er toe geleid dat het open veenweidegebied tussen Haar
lem en Santpoort langzaam volslibt.
gen recente ontwikkeling is dat -onder druk van de
projectontwikkelaar- nieuwbouw op de locatie Hand-
graaf noodzakelijk wordt geacht om de open ruimte te
herstellen. In het laatste stadium van de behandeling van
het nieuwe bestemmingsplan Santpoort-Zuid blijken er
zelfs aan de Wüstelaanzij de veel hogere appartemen
tengebouwen ingebracht dan de drie huizen zoals in het
oorspronkelijke plan aangegeven. Als dit door een ge
rechtelijke uitspraak niet door kan gaan komt de project
ontwikkelaar met een plan voor een appartementencom
plex aan de andere kant van het plangebied. De raad
heeft dit laatste afgewezen.
Spaamberg
gpaamberg was ooit een van de beroemdste buiten
plaatsen van Kennemerland. Zij is ontstaan uit de ble
kerij Leek en de Bergen en de hofstede/blekerij Spaar en
Berg.
De buitenplaats is deels verkaveld voor de woningbouw
van het Philipspark. Het park van Spaamberg en het
Burg.Rijkenspark als voormalig overbos van Spaam
berg zijn de landschappelijke delen die nog bestaan.
(Zie ook De Zandpoort 1994, 2003 en 2005)
Jn mei 1987 krijgt Stichting Santpoort inzage in het
bouwplan Spaamberg, dat in het bezit is van projectbu
reau MACO die het van de failliete Stichting Spaam
berg kocht voor 3,4 miljoen gulden. Daarvoor is al voor
komen dat er een (illegale) grootschalige camping zou
komen.
Er zal een groot en luxe appartementengebouw komen,
dat qua volume ruim 30% meer beslaat dan de nog be
staande bebouwing, terwijl Gedeputeerde Staten heeft
aangegeven, dat het volume van het huidige gebouw
Een deel van de vergraven beek door Spaamberg met zicht over de weilanden richting de Delft, door de land
schapsarchitect J.D.Zocher jr. opgenomen als landschapsvijver in zijn ontwerp voor Spaamberg in de Engelse
landschapsstijl. Foto J. O. Baron.
9
