Het verhaal van de villa 'Najade' en haar bewoners
Hans Visser
Pieter Melcher Wijnbergh, stichter en eigenaar van het
winkelbedrijf de Boterton, later Winkelvereniging Wijn
bergh Co
]\fa het overlijden van de heer Wijnbergh sr in 1945
ging de leiding van het bedrijf over op zijn beide
zoons. De onderneming heeft zich uiteindelijk echter
A an de Duinweg te Santpoort-Zuid staat onder de
nummers 22 t/m 24 een imposant witgepleisterd ge
bouw. Het staat bekend als villa 'Najade' en werd in
1916 gebouwd voor en naar ontwerp van de zakenman
Pieter Melcher Wijnbergh. Hij werd op 13 juli 1864 ge
boren in Velsen als zoon van Hendrikus Johannes Wijn
bergh en Johanna van Oostvoom en trouwde met Johan
na Pauw (1866-1933). Het echtpaar kreeg drie kinderen:
een dochter, Elizabeth Wilhelmina Hendrika, en twee
zoons, te weten Hendrikus Johannes en Folkert Johan
nes. Het meisje huwde met de bouwkundige en make
laar Hendrik Frederik Schendstok. Een zoon uit dit hu
welijk, de heer Pieter Melcher Schendstok vernoemd
naar zijn grootvader Wijnbergh, woont al jaren in Bloe-
mendaal aan de Brederodelaan. Met hem en zijn echtge
note Mary Schendstok-Grootegoed hadden wij enkele
prettige gesprekken waaraan veel achtergrondinformatie
en fotomateriaal voor dit artikel te danken is.
Wijnbergh was een gedreven man met een onuitput
telijke energie. Gezien zijn latere ontwikkeling was hij
een geboren ondernemer. Aanvankelijk werkte hij, na
een bouwkundige opleiding aan de Avondteekenschool,
in loondienst als timmerman en opzichter in de bouw
sector. Rond 1890 echter koos hij voor een bestaan als
zelfstandig ondernemer. Begonnen als melkventer start
te hij een eigen kruidenierswinkel onder de naam 'De
Boterton'. Al snel volgden filialen en werd de bedrijfs
naam gewijzigd in 'Winkelvereeniging Wijnbergh en
Co'. Het aantal winkels
groeide gestaag tot een
omvang van 42 vestigin
gen waarvan tweederde Ëm,
deel in Amsterdam stond. Kw#
Er waren ook filialen in lla
Haarlem (aan de Kruis- 3 J
straat, de Botermarkt en
de Rijksstraatweg/hoek
Overtonstraat), in Zand- J
voort en in Velsen. Het jm
bedrijf beschikte over een JÊ
centrale locatie aan de
Van Diemenstraat num- Ua|^gjfer
mer 2 in Amsterdam, waar
onder meer het hoofdkan
toor en magazijnen waren
gehuisvest. Op hetzelfde Koperen melkkan van onge-
adres waren ook diverse veer 50 cm hoog uit de be-
productiefaciliteiten, want gintijd van het winkelbedrijf
de firma maakte veel arti- de Boterton.
kelen onder eigen merk
naam. Dit laatste pand, dat ook onder regie van de heer
Wijnbergh zelf werd gebouwd, bestaat nog steeds, zij
het met gewijzigde bestemming.
Het echtpaar Pieter Melcher en Mary Schend
stok-Grootegoed
18
m CU*S7E VORM 1
L^NcURREWltff
Jr L v4n OE FAB"'
Verbri/H^I
Blikjes cacao onder de naam Najade uit de eigen fa
briek aan de Van Diemenstraat 2 in Amsterdam.
niet staande kunnen houden in de naoorlogse ontwikke
lingen rond de opkomst van de supermarkten. Sommige
filialen werden verzelfstandigd onder de toenmalige
winkelchefs, terwijl andere werden gesloten.
De Maatschappij Vecnduin, kort voor de N.V. Maat
schappij tot beheer en exploitatie van onroerende goe
deren 'Veenduin', werd opgericht in 1904 in Amster
dam met als doel daarin de onroerende eigendommen
van mejuffrouw Cornelia Adolphina van Wickevoort
Crommelin (1856-1936) te beheren. 'Juffrouw Keetje'
of 'de juffrouw', zoals ze in de omgeving bekend
stond, had deze goederen door erfenis "van haar tante
verkregen. In de regio behoorde zij tot de voornaamste
grondbezitters. Zo bezat zij in Bloemendaal onder
meer het landgoed Wildhoef (inclusief het gebied van
het latere Bloemendaalse Bos) en het boerderijcom
plex 'Veen en Duin'; in Santpoort was zij o.a. eigena
res van het landgoed 'Bosbeek' (in later tijd deels toe
gevoegd aan het Burgemeester Rijkenspark en voor
een ander deel bebouwd), de 'Neethof, het landgoed
'Jachtlust' en de hofstede 'Middenduin' met toebeho
ren.
De gronden bestonden voornamelijk uit bos- en duin
terrein waarvan de exploitatie weinig opbracht. Aange
zien juffrouw Crommelin ook overigens over te weinig
financiële middelen beschikte om de door haar als pas
send beschouwde staat van leven te kunnen voeren (ze
had toch al gauw zo'n twaalf personeelsleden in dienst
en stond bovendien bekend als zeer vrijgevig voor de
misdeelden), heeft ze zich in haar leven voortdurend
inkomsten moeten verschaffen door verkoop van gron
den. Deze werden voornamelijk aangewend als bouw
terreinen en parken in de omgeving.
Voor meer informatie over dit onderwerp raadplege de
lezer bijvoorbeeld het artikel van C.M. Reinders Fol-
mer in 'Ons Bloemendaal' jaargang 1993 no. 4.
an het begin van de vorige eeuw had het gezin Wijn
bergh de gewoonte de zomermaanden door te bren
gen in een huis aan de Wüstelaan, mogelijk Santvliet. In
1916 begon de heer Wijnbergh met de bouw van een ei
gen groot huis aan de Duinweg op een van de Maat
schappij Veenduin te Amsterdam (zie kadertekst) ge
kocht bosperceel in de Neethof, deel van de oude Mo
lenduinen. De verkopende maatschappij was ook bij de
bouw betrokken. Dit pand werd huize 'Najade' ge
noemd; een najade is een waternimf en bronnimf. Ook
is het de naam van een plantenfamilie, waartoe o.a. het
nimfkruid behoort.
Linkerdeel van het huis, waar Wijnbergh 's dochter Eli
zabeth een aantal jaren met gezin heeft gewoond.
Het huis werd met bescheiden middelen opgetrokken.
Wijnbergh's bouwkundige ervaring kwam hem daarbij
goed van pas. De bouwstijl van het huis deed denken
aan de Engelse neogotiek. De dakrand was afgezet met
kantelen, evenals de vierkante toren op de rechter (oos
telijke) hoek van het gebouw; de toren bestond overi
gens uit een houten constructie, afgewerkt met pleister
werk. Bij een verbouwing in 1931 werden de kantelen
dichtgezet en kreeg de toren een spits. Met latere ver
bouwingen zijn vele versierende elementen verdwenen,
waardoor van het oorspronkelijke ontwerp weinig is
overgebleven.
Het rechter- en grootste deel van het huis, ongeveer
tweederde, bestemde Wijnbergh voor eigen bewoning.
In het kleinere linkergedeelte kwam zijn dochter met
haar gezin te wonen (destijds waren de huisnummers
resp. 30 en 32). Dit duurde echter slechts enkele jaren,
want met de dominante vader viel moeilijk onder één
dak te leven.
Vader Wijnbergh legde op het terrein verschillende
kunstwerken aan. Zo was er een grote vijver tussen de
nu nog bestaande garage en het voorterras, overspannen
door een brug. In een andere vijver achter het huis wer
den karpers gekweekt. Er werden in het bos ook lanen
aangelegd, met name de nu nog herkenbare Langelaan
en Beukenlaan. Van de aangelegde kunstwerken, zoals
waterpartijen, bruggen, prieel, tuinhuis en schuilhut, zijn
hier en daar nog restanten in het bos terug te vinden.
Toen het huis na het overlijden van de heer Wijnbergh
19
