Najade na de sluiting van het Provinciaal Ziekenhuis
door Prof. Henk Tijms
De opheffing van het Provinciaal Ziekenhuis leek in
eerste instantie ook te leiden tot het verdwijnen van
de villa 'Najade'. Gelukkig besloot het gemeentebestuur
in haar wijsheid dit niet te laten gebeuren. In 1991 werd
de villa Najade met een gedeelte van het bosterrein in
1991 door de gemeente verkocht aan een projectont
wikkelaar met de uitdrukkelijke bepaling dat de karakte
ristieke villa in stand moest blijven evenals het bosaan-
zicht aan de voorkant van de villa. Het bestaande ge
bouw werd opgesplitst in drie appartementen waarvan
het laatste grotendeels uit een nieuwe halfronde aan
bouw bestaat. Tegelijk met de verkoop van het gebouw
Najade werd door de gemeente het minder gelukkige
plan gelanceerd om op het niet verkochte bosterrein
achter de villa Najade een nieuw appartementenge
bouw neer te zetten. Dit laatste plan lokte het nodige
protest uit bij omwonenden. Het bosterrein is niet alleen
van cultuurhistorische waarde met tweehonderd jaar
oude beuken en oude laanstructuren, maar bovenal is het
gebied ecologisch van grote betekenis. Het vormt een
onmisbare verbindingsschakel in een keten van kleinere
bosgebieden -waaronder Bosbeek, de strandwal langs de
spoorlijn, het Sleutelbos en de Schapenduinen- die van
Haarlem-Santpoort naar de Kennemerduinen loopt.
In het binnenduinbos Najade treft men waardevolle be
schermde planten aan en een grote verscheidenheid aan
vogels aan die allemaal kenmerkend zijn voor het bin
nenduinbos. Met steun van de Vogelwerkgroep
Zuid-Kennemerland en de landelijke stichting Duinbe
houd konden de bouwplannen gekeerd worden. Om te
voorkomen dat het gebied in een onbewaakt moment
alsnog ten prooi zou vallen aan woningbouw, besloten
enkele omwonenden in overleg met de gemeente Velsen
en de provincie te treden om een beschermingsconstruc
tie voor het waardevolle natuurgebied op te werpen.
Hoewel de gemeente van het begin af aan positief tegen
over het initiatief stond, volgde een lange weg van vele
gesprekken met politici en ambtenaren. Door de onver
moeibare inzet van de families Koelewijn en Tijms
werd uiteindelijk overeenstemming bereikt over een be
schermingsconstructie waarin het ruim een hectare grote
binnenduinbos Najade op 15 juni 1995 door de gemeen
te in een eeuwigdurende erfpacht werd overgedragen
aan de inmiddels opgerichte Stiching Behoud Binnen
duinbos te Santpoort-Zuid voor het symbolische bedrag
van 1 gulden. Deze stichting werd hiermee formeel ei
genaar van het gebied met de plicht om zorg te dragen
voor het onderhoud en beheer van het gebied, waarbij
de bescherming van de natuurwaarden voorop staat. Te
vens werd de verplichting opgelegd het gebied beperkt
openbaar toegankelijk te houden als natuur- en rustge
bied, waarbij het terrein in het broedseizoen afgesloten
kan worden. Een ecologisch verantwoord inrichtings
plan voor het verwaarloosde gebied werd gemaakt door
de heer ir. R. Elsenaar, destijds hoofd groendienst van
de gemeente Velsen, en de heer ir. F. Boerwinkel ver
bonden aan de groenafde-
ling van de provincie
Noord- Holland. Bij de
overdracht van het gebied
door de gemeente aan de
stichting Behoud Binnen
duinbos stond de stichting
voor het probleem van be
kostiging van het onder
houd zowel op korte als de
langere termijn. Het ge
bied was door de gemeen
te meer dan dertig jaar niet
onderhouden en derhalve
waren de eenmalige kos
ten van inrichting en ach
terstallig onderhoud aan
zienlijk. Het kortetermijn-
probleem van de kosten
van de inrichting en het
wegwerken van het ach
terstallig onderhoud werd
opgelost door subsidies.
De provincie Noord- Hol
land hechtte met name
Van links naar rechts de heren Ton Koelewijn, Henk Tijms en Joop Kerkhoff. Zij zijn in- midden jaren negentig
tensief betrokken bij de totstandkoming en het voortbestaan van de Stichting Behoud sterk aan particulier initia-
Binnenduinbos tief om in samenwerking
met de plaatselijke overheid stukjes natuur te bescher
men. De afdeling ecologisch beheer van de provincie
verleende een aanzienlijke subsidie ter dekking van de
arbeidskosten van de eenmalige onderhoudswerkzaam
heden die werden uitgevoerd door het Vrijwillig Natuur-
en Landschapsbeheer Noord-Holland, een provinciale
stichting die inmiddels opgegaan is in het Landschaps
beheer Noord-Holland. Deze steun van de provincie en
het feit dat de provincie het Najadeproject -hoe gering in
omvang ook- als voorbeeldproject opvoerde in het Euro
pees Natuurbeschermingsjaar 1995, leidde er mede toe
dat ook een aanzienlijke subsidie van de Stichting Doen
werd verkregen naast subsidies van het VSB-fonds en
het Anjerfonds. Op de langere termijn werd continuïteit
in het ecologisch beheer van het natuurgebied bereikt
doordat de stichting een meerjarige, financiële over
eenkomst met omwonenden van het gebied was aange
gaan in de vorm van door stichtingen veel gebruikte fis
caal aftrekbare lijfrente-schenkingen. De zo verkregen
gelden van omwonenden staan garant voor de jaarlijkse
lasten van regulier onderhoud, waarbij de stichting zich
gelukkig prijst dat het Landschapsbeheer Noord-Hol
land ook dit jaarlijkse reguliere onderhoud verzorgt.
Waardevolle stukjes natuur die tussen wal en schip drei
gen te geraken, kunnen gelukkig nog steeds behouden
worden door samenwerking tussen burgerij en gemeen
te, als de burger ook maar daadwerkelijk bereid is om
inspanningen te verrichten en gemeenschapszin te to
nen. Met het Najadebos heeft de gemeente Velsen een
uniek stukje natuur behouden bij het vele andere natuur
schoon dat deze gemeente zo kenmerkt.
[)e redactie heeft met goedvinden van de Stichting de
len van de folder uit 1996 mogen overnemen. Deze
letterlijke teksten geven het belang van het gebied weer,
en vooral ook de voordelen van een publiek-private
overeenkomst, zoals hier tot stand gekomen. Een derge
lijke vorm van samenwerking ten einde unieke gebieden
voor de eigen leefomgeving te behouden, krijgt elders
gelukkig steeds meer navolging.
De natuurwaarde
Het terrein ter grootte van ongeveer 12.000 m2 ligt op
een strandwal die de scheiding vormt tussen hel duin
landschap in het westen en het open weidegebied in het
oosten. Vroeger was de strandwal geheel bebost. Opval
lend is dat het terrein vrij sterk geaccidenteerd is.
In het bosgebied treft men een oude lanenstructuur aan
met tweehonderd jaar oude beuken en honderd jaar
oude linden. Tevens is er nog een restant van een eeu
wenoude laanstructuur naar de Ruïne van Brederode. In
het terrein bevinden zich ook nog restanten van water
partijen. Deze stammen uit de dezelfde tijd als de bouw
van 'Najade'. Oude kwelwaterpoeltjes zijn ook in het
gebied aanwezig.
Ecologische verbindingszones zijn van het grootste be
lang om migratiemogelijkheden voor plant en dier in
stand te houden. Niet voor niets wordt in beleidsplannen
van de overheid een hoge prioriteit gegeven aan het ver-
Beukenlaan in 2008; deze laan is zeer waarschijnlijk
de oude weg naar Kasteel Brederode. foto J.O. Baron
sterken en ontwikkelen van ecologische verbindingszo
nes. In dit binnenduinbos 'Najadetreft men waardevol
le en beschermde plant- en diersoorten aan. die kenmer
kend zijn voor het binnenduinbos.
'Welke voordelen heeft dit Public Private Partnership?
Voordelen voor de gemeente Velsen;
1. De gemeente behoeft geen middelen voor het beheer
van het openbaar toegankelijke binnenduinbos uit te
trekken.
2. De garantie dat door de betrokkenheid van de bur
gers het beheer zal plaatsvinden, terwijl dit door de
omwonenden vroeger als gemeentelijke taak werd ge
zien.
3. Het behoud van een uniek binnenduinbos draagt bij
aan het veelzijdig karakter van de gemeente.
Voordelen voor de omwonenden:
1. Er is zekerheid over de toekomst van het binnenduin
bos.
2. De aantrekkelijkheid van de woonomgeving wordt
versterkt.
3. Tussen de bewoners ontstaat een groter gemeen
schapsgevoel door het gemeenschappelijk beheer van
het binnenduinbos.
29
28