De oorlogsjaren in Garderen
J^)e Duitsers in Velsen hadden Zr. Kuyek verboden om
nog langer kinderen te verzorgen. De lokale Duitse
instanties in Garderen hadden deze informatie echter
niet doorgekregen.
In deze plaats werden 30 kinderen in twee huizen ge
plaatst: "De Heidebloem" aan de Hogesteeg en "Heide-
vreugd" aan de Putterweg, beide gelegen aan de rand
van de heide. Men deed alsof de kinderen pleegkinderen
van Zr. Kuyek waren en dat ze geëvacueerd werden om
dat hun vorige woning in een spergebied kwam te lig
gen.
De zusters en Els bleven zelf op Zonneland wonen, het
houten vakantiehuis van Zr. Kuyek.
Jn 1943 bevonden zich onder de bewonertjes 13 Joodse
kinderen. Een van hen had Zr. Kuyek gered uit een
Haarlems ziekenhuis door het als een bundeltje vuil
goed onder haar arm met haar cape eroverheen naar bui
ten te smokkelen.
Jn het achterland van Zonneland was een ondergrondse
schuilplaats waar een aantal Voorthuizense verzetslie
den onderdoken. In oktober 1944 vluchtten ze toen de
Duitsers vlakbij in de buurt een ander schuilhol ontdek
ten.
Vlak daarna kreeg Zr. Kuyek het bericht dat de volgen
de dag de Feldgendarmerie langs zou komen, omdat
men door verraad gehoord had dat er ook op Zonneland
een schuilhol was. De zusters namen het besluit om niet
te vluchten. Als ze dit zouden doen, dan zou men hen in
Garderen gaan zoeken bij de kinderen, waardoor de 13
Joodse kinderen zouden worden ontdekt.
De volgende dag kwamen er 200 soldaten langs die het
terrein uitkamden. Men had een tekening van het terrein
waarop het hol stond aangegeven. Het werd al gauw
ontdekt. Er was speelgoed in gelegd en dat zette kwaad
bloed. Men ontdekte ook een ander hol waarin wapens
verborgen waren. Zr. Kuyek werd door de SD gearres
teerd en Zonneland werd in brand gestoken. Zr. Verkerk
bleef achter en had de zware taak om voor de ruim der
tig kinderen, onder wie de dertien onderduikertjes, te
zorgen.
NJa haar arrestatie door de Duitsers belandde Zr. Kuyek
in de Willem III-kazerne te Apeldoorn. Daarna werd
ze getransporteerd naar kamp Westerbork waar ze te
werk werd gesteld in de sloperij. Hier moest ze o.a. bat
terijen demonteren. Door dit werk ging haar gezondheid
sterk achteruit. Ze kreeg een ernstige longziekte en werd
later getroffen door een hartaanval. Ze herstelde en op
14 april werd ze bevrijd. Op 21 april 1945 was ze weer
thuis in Garderen.
De wederopbouw
Jn 1950 begon ze met vrienden en sympathisanten "De
Lichthoeve" weer op te bouwen. De stichting kreeg
een kleuterhuis cadeau en een meisjeshuis gratis in
bruikleen. Er werd een nieuw kindertehuis gebouwd met
een capaciteit voor 60 kinderen.
"yan de Stichting 1940-1945 kreeg Zr. Kuyek een uit
kering waarmee ze Zonneland weer kon opbouwen.
In september 1952 kreeg ze door burgemeester Des
Tombe van Apeldoorn, het militaire oorlogskruis opge
speld vanwege haar verzetswerk.
Van vereniging tot
stichting
Maatschappelijke veran
deringen in de zestiger
jaren luidden de teloor
gang in van het kinderte
huis. Uit huis geplaatste
kinderen zouden meer
baat hebben bij pleegge
zinnen, dan bij grootscha
lige tehuizen als "De
Lichthoeve", wat tot ge
volg had dat in 1977 het
aantal opgenomen kinde
ren gedaald was tot tien.
Het bestuur moest het huis
sluiten. Enkele vrijwilli
gers voorkwamen dat de
panden door leegstand
zouden verpauperen.
Qp een bijeenkomst van
de contribuanten werd
besloten tot een bestem-
Het nieuwe kindertehuis in Garderen.
26
mingswijziging. Men zag mogelijkheden voor het huis
als vakantieverblijf voor verstandelijk gehandicapten.
Voornamelijk de ouders van deze gehandicapten konden
in het huis op verhaal komen. Inderdaad werd van deze
gelegenheid ruim gebruik gemaakt.
gen combinatie van factoren zorgde uiteindelijk voor
sluiting van "De Lichthoeve". Na verloop van tijd
bleek dat aan de huisvesting van een vakantieoord ande
re eisen werden gesteld dan aan een kindertehuis. De
bezoekers bleken hoge verwachtingen te hebben van het
gebouw. Ieder wilde een kamer voor zichzelf, liefst
voorzien van een douche. De jongere generatie voelde
zich meer aangetrokken tot moderne vakantieparken.
Daar kwam bij dat de ouders van verstandelijk gehandi
capten meestal van hoge leeftijd waren en meer zorg no
dig hadden. De financiën lieten uitbreiding van het per
soneel echter niet toe. Als vakantiehuis moest De Licht
hoeve het hebben van de zomermaanden; in de winter
stond het huis vrijwel leeg met inkomstenderving tot ge
volg.
In 1988 werd het 65-jarig jubileum van het tehuis nog
gevierd. Niet veel later echter viel het doek. De vereni
ging "De Lichthoeve" werd opgeheven en het tehuis
werd verkocht.
Met de opbrengst en een bijna gelijktijdig ontvangen
erfenis werd in 1989 de stichting "De Lichthoeve"
opgericht, waardoor de naam bleef voortbestaan.
De doelstelling "hulp aan allen die barmhartigheid be
hoeven" werd echter veranderd. De huidige stichting
verstrekt een financiële bijdrage aan mensen met een
lichamelijke en/of verstandelijke beperking, voor wie de
extra kosten van een vakantie niet of moeilijk zijn op te
brengen. "De Lichthoeve" wil hen zo in de gelegenheid
stellen hun vakantiewens toch te verwezenlijken.
Tot slot
Tot het einde van hun leven woonden de zusters op
Zonneland, samen met hun medewerkster van het eer
ste uur 'tante' Do de Wolff, die het huishouden voor hen
bestierde.
Antoinette Verkerk overleed op 10 december 1964. Bij
na 9 jaar later, op 10 juni 1973, overleed Jacqueline
Kuyek in het ziekenhuis te Harderwijk. Ze zijn bij el
kaar begraven op de begraafplaats van de NH Kerk in
Garderen.
J-Jet werk van de zusters Kuyek en Verkerk werd uit
eindelijk via de Stichting "De Lichthoeve" toch
voortgezet. Hun positieve levenshouding wordt wellicht
nog het beste weergegeven in onderstaande spreuk uit
de laatste maanduitgave in Santpoort-Noord:
Als de hemel zonnig lacht,
Is 't geen kunst een lied te zingen.
Maar wie in den lijdensnacht,
Als de neevlen ons omringen,
Ook blijmoedig voort kan gaan,
Heeft het leven goed verstaan.
Bronvermelding
- "Van Gods wondere wegen, verhalen uit de geschiedenis van "De Lichthoeve"", Zr. J. Th. Kuyek, uitgave van Vereni
ging "De Lichthoeve", 1950
- "Wilt U één of meer dagen mijn vader of moeder zijn?", J. Th. Kuyek e.a., uitg: Dagblad "Groninger Courant", z.j.
- "De Lichthoeve kinderwerk", jaargangen 1929-1968.
- "Partisanenvrouwen", J. Th. Kuyek, le druk, uitgeverij M.Z.de Pagter, 's-Gravenhage, z.j.
- "Kinderen in de schaduw", Jacq. Th. Kuyek, 1960, uitgeverij Gottmer, Haarlem/Antwerpen
Met speciale dank aan:
Dhr. H. van Felius (Noord-Hollands archief)
Dhr. D. Veldhuizen (gemeentearchief Bameveld)
J. Th. Dijkman, Santpoort-Noord
Mw. E. Hageman, Amersfoort
Dhr. P. Hageman, Terschelling
Mw. E. Siegerist, Rijswijk
Mw. J. Zirschky-Liket, Katwijk
Mw. A. van Enter, Amsterdam
Dhr. P. Kok, Hem
Mw. A. Wamaar-Lohreij, IJmuiden
Mw. R. Roorda, IJmuiden
W. Metselaar, Santpoort-Zuid
Fam. Thomassen, Santpoort-Zuid
27
