Het landschap rond Santpoort in 1752 doeld om inkomsten voor de schatkist te verwerven, maar vooral ook om de goklust van de bevolking te ka naliseren. Qm de kwalijke gevolgen van het gokspel in te perken vaardigde de overheid in de 18c eeuw 'placaten tegen het dobbelen en speelenuit. Loterijen waarvoor door de overheid geen toestemming werd gegeven werden ver boden. 0ij legale plaatselijke loterijen, zoals die ook in Sant poort plaatsvonden, was het 'versmakken' of verloten van een os, een paard of een varken gebruikelijk. Het versmakken geschiedde ten overstaan van een schout of secretaris die daarvan proces-verbaal opmaakte. Er was een tevoren bepaald aantal nummers, tegen een even eens tevoren bepaalde inleg. Winnaar werd degene die de hoogste ogen gooide. Het werpen gebeurde met drie of vijf dobbelstenen die door een trechter geworpen moesten worden. 0e winnaar moest de deelnemers op een aantal flessen wijn trakteren (het spel maakte dorstig...), een be drag in de armenkas storten en een premie betalen aan de deelnemer met het laagste aantal ogen. De verlotin gen werden per aanplakbiljet aangekondigd en hadden plaats in een logement De armenkist Van Velsen in de 18e eeuw. In deze kist, een voorganger van de kluis, bewaart men het armengeld en belangrijke documenten. Rond 1752 worden in Vel sen elk jaar vier armmeesters benoemd, twee voor het Roomse Armbestuur en twee namens het Hervormde Schaalarmbestuur. Vier keer per jaar mochten ze met hun armenschaal rondgaan "bij ieder die van zijn religie is Wim Veenendaal Qm ons een voorstelling te kunnen maken van het landschap rond Santpoort (ook wel geschreven Zand poort) van 250 jaar geleden, zullen we ons eerst moeten verdiepen in de ontstaansgeschiedenis van dit land schap. De duinen en het gebied ten oosten van die dui nen behoorden in die tijd tot de 'wildernis'. De vraag is: hoe zag die wildernis eruit? Hoe zagen de Romeinen dit landschap, toen zij probeerden het noordwesten van Eu ropa, dus ook Holland onder controle te krijgen...? In die periode stond Holland bekend als 'houtland'. Het is dus heel goed mogelijk dat de naam Holland is ontstaan uit 'Holtland', de naam van een gebied aan de kust ter hoogte van de grens van Noord- en Zuid-Holland. Dit is het gebied, waar de duinen ook nu nog het breedst zijn en waar ook het huidige Santpoort ligt. Het is niet waarschijnlijk dat het gebied bedekt was met een aaneengesloten bos. Het woord 'bos' betekent trou wens niets anders dan 'een bos bomen'. En noordwest Europa was in het begin van onze jaartelling helemaal bedekt met 'bossen bomen', van elkaar gescheiden door graslanden. Een groot parkachtig landschap, zouden we Beekvliet, een kleine buitenplaats rond 1752 gelegen aan de Hofgeesterweg, dicht bij het Wijkermeer. De ei genaren gebndkten hun buitenplaats tevens als boerde rij- Oogstmaand in de omgeving van Haarlem. Boeren maaien het graan met de zeis. Veel graan wordt er in de 18" eeuw niet verbouwd in de binnenduinrand. De langgerekte duinruggen zijn voor een groot deel bebost of zijn in ge bruik bij tuinders, kwekers en blekers. Langs de duin- ruggen liggen de veenweidegebieden, waar vooral koeien en schapen worden gehouden. nu zeggen... Dit landschap werd open gehouden door wilde runde ren. Later door de koeien van de mensen, die het gebied als woonplaats hadden uitgezocht. 0e vestiging van mensen in het gebied was een belang rijk moment in de ontstaansgeschiedenis van het hui dige landschap. Aan het eind van de Middeleeuwen, zo ongeveer rond het jaar 1500, waren de duinen door be- grazing en overexploitatie kaal. De bomen waren ge kapt, het gras verdwenen. De duinen waren, niet tegen gehouden door enige begroeiing, gaan stuiven en kregen hun huidige vorm. Holland was geen 'houtland' meer en 'de blanke top der duinen' was een feit. Ook rond 1752 was het landschap rond Santpoort nog niet veel veranderd. Het landschap was nog kaal, er stonden weinig bomen. De bewoners hadden de grootste moeite zich te beschermen tegen het stuivend zand. 0e steden Haarlem en Amsterdam waren door de wel vaartsgroei in de Gouden Eeuw 'groot' geworden. In die tijd was er nog geen riolering in de steden, dus dat betekende dat het er in de zomer behoorlijk stonk. Dit was voor de lieden, die in die Gouden Eeuw veel geld hadden verdiend, aanleiding om in die warme periode de stinkende stad te ontvluchten.. Zij kochten zich grond aan de binnenduinrand. Onder andere in de buurt van Santpoort en in Velsen ten westen van het toenmalige Wijkermeer. Immers, hier was genoeg ruimte en schoon water. Bovendien was de grond er goedkoop en bij het egaliseren van het terrein bleef er ook nog eens veel zand over om te verkopen. Daarnaast waren er veel goedkope arbeidskrachten met verstand van de land bouw. Dus lieten ze hier hun zomerverblijven (buiten plaatsen) bouwen. 0et terrein werd toegankelijk gemaakt. Wegen en pa den werden aangelegd. Hierlangs plantte men bomen. Verder kwamen er hagen en houtwallen om het stuiven tegen te gaan. Daartussen bleef ruimte voor de produc tie van het vele hout, dat men nodig had voor koken en verwarming. Al deze activiteiten betekenden een grote verandering in het landschapsbeeld. We kunnen zelfs zeggen dat deze bepalend zijn geweest voor het huidige Santpoortse landschap. "Hoge ogen gooien" rt/td/lftrf 34 35

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

De Zandpoort | 2009 | | pagina 19