Vertier en vermaak PJet verhaal gaat, dat wanneer een vroedvrouw werd geroepen bij een ongehuwde zwangere, de barende eerst de naam van de aanstaande vader bekend moest maken voordat de vroedvrouw hulp verleende. Dat moest gebeuren in aanwezigheid van drie of vier buur vrouwen. Dat zoiets ook in onze omgeving plaats vond blijkt uit een verslag uit het oud rechterlijk archief van 1772'4. Op 22 december 1772 verklaren voor het gerecht Grietje Pieters, vroedvrouw, en drie huijsvrouwendat zij op zaterdag den 19" dezer maand december des 's na middags hebben gevonden Cornelia de Winterzittende of zich bevindende in barensnood, dat zij telkens heeft gezegd dat niemand anders dan Wouter Dirksz Duijn de vader was van het kind waarvan zij stond te verlos sen". Omdat de genoemde kandidaat voor het vaderschap niet voor de consequenties wil opdraaien volgt in 1773 een verdere procedure voor de rechter van Velsen. Daar verklaart Cornelia de Winter dat zij haar in vlee- schelijke conversatie met Wouter Duijn woonende inde Breesaap heeft overgegeven". Dat heeft zij ook "in baarensnood verklaard. Tenslotte eist de rechter dat Wouter alsnog met Cornelia in het huwelijk zal treden. Indien hij dat niet doet is de eis een schadevergoeding van f 200,- voor haare de floratie", f 50,- voor kraamkosten en f2,- per week voor het onderhoud van het kind. Wouter procedeert verder. Hij verklaart onder solem- nelle Eede" nooit met Cornelia eenige vleeschelijke conversatie"te hebben gehad. Waar het mij hier om gaat is dat boven beschreven tafe reel rond het kraambed van een ongehuwde moeder ook echt in de praktijk plaats vond. Pieter Alberti chirurgijn in Santpoort. Jn 1742 waren er in het dorp Santpoort, volgens de heer S.Rol- le, twee chirurgijns. Pieter Wittebrood,die zich ook doctor noem de, en Jan de Vos. Ook zij verrichtten barbiers werk om in hun onderhoud te voorzien 15. Immers het inwonersaantal was nog gering in die tijd. Volgens een ca hier uit 1742 stonden er in Santpoort en de Hagelingerbuurt 51 huizen, de buitenplaat sen niet meegere kend.16. Een andere chirurgijn die zich in Santpoort heeft gevestigd, in ie der geval vanaf 1760, is Pieter Alberti. In het Noord-Hollands Archief bevindt zich een handgeschreven boekje van Pieter Alberti met aantekeningen over ziektesymptomen en behandelwij zen17 (zie afbeelding hiernaast). gen greep uit de onderwerpen die hij beschrijft volgt hier onder. Pieter Alberti beschrijft vele vormen van koorts. Wel licht gaat het hier voor een deel over malaria, een ziekte die in Holland gedurende 18e eeuw nog regelmatig voor kwam. Het steeds brakker wordende water van het Wij- kermeer zal hierbij zeker een rol hebben gespeeld. Maar dat deze muggenbroedplaats iets te maken had met het overbrengen van de malariaparasiet op de mens was nog totaal onbekend. Uitvoerig wordt in het boekje de kwaliteit van de urine beschreven: Van de stinckende..., Van de weinigheijd..., Van de beslagentheijd..., Van de couleuren des urina Daar naast komen soorten en behandelwijzen van fracturen aan bod. Zo ook de veel toegepaste behandelwijze met purgeermiddelenlaxeermiddelen) en vomitiden (braakmiddelen). Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan Remedie voor menschen en beesten die van rasende honden gebeten sijn". Het gaat hier over hondsdolheid rabies). Wie be smet was met het rabies-virus zal niet genezen zijn met de kruidendrank van Pieter Alberti. Voor degene die ernstig ziek werd na de hondenbeet was zijn advies om een ader te laaten". Aderlaten was ook toen nog een veel gebruikte therapie gebaseerd op de zogenaamde vier sappen leer uit de oudheid. De patiënt werd er zel den beter van, en ook bij hondsdolheid zal het niet ge holpen hebben. Ook over scheurbuik, een ziekte die veel voorkwam bij bemanning van de scheepvaart maar ook aan de wal nog slachtoffers eiste, heeft de Santpoortse chirurgijn ge s c h r e v e n 5 c h e u r b u ij K v a n Titelblad van het boekje van Pieter Alberti met de tekst: "Pieter Alberti Chirurgijn in Zantpoort is de ware bezitter van dit boek" 48 zommige schimmel sugte genaamt, in het latijn Schorbu- ticum, is een besmetinge van het bloedzo noteert hij in zijn boekje. De oorzaak van scheurbuik is gebrek aan vitamine C, hetgeen in de tijd van Pieter Alberti nog onbekend was. Echter degenen die het advies van hem hebben opgevolgd zullen zijn genezen van scheurbuik. Want hij schrijft Ter geneesinge hier toe bestaat, in een versen open lucht, in een bekwame dieet van versen vruchten Pieter Alberti was een goed observator als 18 e eeuwse Santpoortse geneesheer. J-Jet was vooral bij de herbergen, waar men bij elkaar kwam om zich te vermaken met drank, dans en spel. Men deed er aan kolven en kaatsen, maar ook ruwer vermaak zoals ganzentrekken en katknuppelen. Bij het laatste spel werd er net zolang met een knuppel naar een ton gegooid, die was opgehangen met een kat erin, tot de ton in duigen viel en de kat kon ontsnappen. Ook or ganiseerden herbergiers harddraverijen en ringsteken. Echte hoogtepunten waren de kermissen, die in elk dorp of stad werden gehouden. Een niet ongevaarlijke ker misattractie is het koekhakken: met een bijl moet men een kleverige koek in drie slagen doormidden hakken. Toen de kinderen een keer meer op eikaars vingers sloe gen dan op de koek, ging de baljuw over tot inname van de bijlen. De hogere standen hielden zich ter ontspanning bezig met zeilen, vissen en jagen, muziekmaken, spelevaren en wandelen. Een hoogtepunt in het "Divertissement" "De blauwe trappen aan de Bergweg waren in combi natie met een bezoek aan de Ruïne van Brederode een ge liefd wandeldoel. Op zg. Krokjesdag eind juni, begin juli wandelden grote groepen mensen naar buiten om van de natuur te genieten. De oorsprong van deze traditie en de naamgeving zijn tot op heden onbekend. In augustus was het Hartjesdag en trok men opnieuw naar buiten Noten 1 58 miljoen Nederlanders en hun ziekten. Blz.44. 2 Omzien naar zorg. Paul-Peter Chaudron. Blz.23. 3 Dr.Willibrord. Maastricht 4 The western medical tradition. Blz.459. 5 Comelis Solingen. Een 17e eeuwse chirurgijn. Blz 5 e.v. 6 400 jaar st.Elisabeth's of Groote Gasthuis Blz. 16 e.v. 7 Godshuizen en gasthuizen. .Blz.82 e.v. 8 Tijdschrift Geschiedenis der Geneeskunde. Febr.2009, blz 21 9 Geschiedenis van het St.Elisabeth of Groote gasthuis te Haarlem. 10 Gisterenhaast onherkenbaar. S.Rolle. 11 N-H Archief nr.89. 12 Reader HOVO-cursus 2004. Medische geschiedenis. 13 Oud-rechterlijk archief, 29 aug.1764 folio 63. 14 Oud-rechterlijk archief, 22 dec. 1772 folio 96. 15 Memoriaal van Velsen. Blz.78. 16 Santpoort.Monumentencommissie. Blz 13. 17 N-H Archief 199-9. Lieke Baron 49 c

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

De Zandpoort | 2009 | | pagina 26