De blekerij Watervloed
10 NHA. ORA. Velsen, inv. nr. 971 fo. 149v, 155r, 155v en 156v.
11 NHA. ORA. Velsen, inv. nr. 972 fo. 105v.
12 N.H.A. Ambachtsbestuur van Velsen, inv. nr. 118G fo. 39 en Digitale stamboom Bloemendaal.
13 NHA. Notarieel Archief Velsen, inv. nr. 20 akte 44 en inv. nr. 21 akte 98.
14 NHA. Digitale stamboom Bloemendaal en de genealogische website Genlias.
Post Wim, Blekerijen en blauwselfabrieken in Bloemendaal, Leden bulletin Ons Bloemendaal, 10e jaargang nr. 3,1996, biz. 9,
14 en
15 NHA. Kadaster Bloemendaal, toegang nr. 623, inv. nr. 1880 art. 189 en hypotheken 4, kantoor Haarlem, deel nr. 7455 akte 27.
16 NHA. Hypothclen 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 7455 akte 27.
17 NHA. Hypothelen 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 7772 akte 38.
18 Kadaster Bloemendaal, toegang nr. 623, inv. nr. 1886 art. 759, oude en nieuwe deel en inv. nr. 1885 art. 633.
19 NHA. Hypotheken 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 8220 akte 29.
20 Hypothelen 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 8310 akte 113 en Kadaster Bloemendaal, toegang nr. 623, inv. nr. 1886 art. 759.
21 NHA. Hypotheken 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 8313 akte 81 en Kadaster Bloemendaal, inv. nr. 1891 art. 2059 en 2120.
22 NHA. Hypothelen 4, Kantoor Haarlem, deel nr. 9045 akte 65 en Kadaster Bloemendaal, toegang 623, inv. nr. 1906 art. 6386.
23 NHA. Kadaster Bloemendaal, toegang 623, inv. nr. 1919 art. 10958 en inv. nr. 1921 art. 11628. Website zakelijke en particulie
re telefoongids KPN.
Santpoort-Zuid
De plaats van het voormalige blekersgebouw (in cirkel) van Garenvreugd en de gemeente grens tussen Santpoort en
Bloemendaal (streep-stippel) in 1810 op een gedeelte van topografische kaart van Velsen. De huidige gemeente
grens wordt in het lichtgrijs met stippellijn weergegeven. Topografische Dienst, uitgave 1983.
36
Jan Morren
Inleiding
Jn de serie over de blekerijen aan de Jan Gijsenvaart in
Santpoort-Zuid is de blekerij Watervloed de volgende
die de aandacht krijgt. In de serie Kastelen en buiten
plaatsen in Velsen, geschreven door de auteur, is de ge
schiedenis van blekerij en zijn opvolger de buitenplaats
Duinlust al beschreven. Maar intussen zijn door de au
teur nieuwe historische feiten boven water gehaald
waardoor het interessant is om opnieuw in te gaan op de
blekerijperiode van deze latere buitenplaats. De blekerij
Watervloed lag ter hoogte van de Duinlustparkweg en
had zijn hoofdingang aan de huidige Bloemendaalse-
straatweg. Zowel de Duinlustparkweg als de woonwijk
Duinlustpark zijn vernoemd naar de opvolger van de
blekerij.
De blekerij is aangelegd op de afgegraven oude duinen
langs de Jan Gijsenvaart. Hier is al aandacht aan besteed
in de vorige publicaties over de blekerijen. Ook in het
gebied van deze voormalige blekerij is het landschap
door de eeuwen heen aanzienlijk veranderd. De oude
duinen verdwenen en na vele tussentijdse veranderingen
ligt er nu een woonwijk.
Een blekerij op gepachte grond
^oals alle blekerijen langs de Jan Gijsenvaart staat de
blekerij Watervloed aanvankelijk op gepachte grond
en zijn alleen de opstallen het eigendom van de bleker.
Bij het vorderen van de aanleg van het laatste deel van
de Jan Gijsenvaart en het afgraven van de oude duinen
komt ook afgegraven terrein ter beschikking voor de
stichting van de blekerij Watervloed. Wanneer deze ble
kerij gesticht is blijft in het ongewisse. In 1612 is Pieter
Van Blanckenvoort één van de eigenaren van de Jan
Gijsenvaart en het af te graven gebied. Als hij in dit jaar
zijn vierde part in het geheel verkoopt zijn er vier bleke
rijen aan de vaart.' Eén daarvan is de blekerij van Jelis
of Gilles Janszoon; dit is de blekerij die we later kennen
onder de naam Watervloed. De blekerij ontleent zijn
naam aan het overvloedige water dat hier uit de oude
duinen omhoog welde. Jelis overlijdt voor 1620: bij een
verkoop van een woning in Santpoort wordt gemeld dat
hij overleden is en ook een blekerij bezat in Aelbertsber-
ge, het huidige Bloemendaal.2 Zijn blekerij gaat over
naar Michiel van der Broeck, op welke wijze is niet be
kend. In 1620 is Michiel van der Broeck 1.030 gulden
schuldig aan de timmerman Duijndam vanwege gelever
de materialen en arbeidsloon ten behoeve van een huis
en "timmeragie" op zijn blekerij aan de Jan Gijsenvaart.
Michiel heeft dus als nieuwe eigenaar geïnvesteerd in de
blekerij om deze te moderniseren en/of uit te breiden.3
In 1627 verkoopt hij de blekerij aan Jaekes Verschuijre
voor 1800 gulden. Bij deze verkoop blijkt dat het gaat
om een volwaardige garenblekerij met woonhuis, loog-
huis, spoelhuis met spoel, melkhuis, pakhuis, schuur,
wagenhuis en erf. Dit alles staat op het land van Heijn-
drix van Bcrckenrode die burgemeester is van Haarlem
en één van de eigenaren is van de vaart en de afgegra
ven gronden. Het is mogelijk dat Michiel zijn blekersne-
ring op een andere plaats voortzet of apart verkoopt,
want hij houdt het blekersgereedschap zelf in bezit.4
Jaekes Verschuijre zet de garenblekerij voort tot zijn
overlijden, waarna de blekerij overgaat naar zijn zoon
Jan en dochter Susanna. Susanna is getrouwd met Maer-
te Pieterse. De blekerij wordt voor zover we na kunnen
gaan opgedeeld over de beide kinderen. De man van Su
sanna overlijdt in of voor 1668, hierna moet zij mogelijk
om financiële redenen een blekerij gedeelte in 1668 ver
kopen aan Jan Abramse Malefïjt voor 250 gulden. Het
blekerij gedeelte bestaat uit een blekerhuisje en een
spoelhuis met de verbetering. Bij de verkoop is niet het
tuintje aan de oostzijde van de blekerij inbegrepen. In
1669 gaat het zeker mis met haar financiën, want in dit
jaar verkopen haar curatoren nog een blekerij gedeelte
voor 830 gulden aan Gerrit Janse. De beide blekerij ge
deelten liggen tussen de blekerij Garenvreugd die in be
zit is van Gilles van Eecke en het blekerij gedeelte dat in
bezit van haar broer Jan Verschuijre.5 Het blekerij ge
deelte dat aangekocht wordt door Gerrit Janse gaat de
blekerij genaamd "In de Bogt'vormen. Op deze blekerij
wordt apart terug gekomen. Na het overlijden van Jan
Abramse Malefïjt wordt zijn zoon Gilles Malefïjt in
1686 als huurder genoemd van de gronden waar de ble
kerij op staat. De vaart en de gronden zijn dan deels in
bezit gekomen van de stad Haarlem. Na het overlijden
van Jan Verschuijre komt zijn gedeelte van de blekerij
voor 1671 in bezit van zijn weduwe. Daarna is niet dui
delijk hoe het verder gaat met dit blekerij gedeelte, in
1686 wordt de weduwe niet meer als huurster genoemd
van de grond waar de blekerij op staat.6 Uiteindelijk ko
men de beide blekerij gedeelten in bezit van Gillis
Isacqsen Malefïjt, het is niet duidelijk of het hier weer
om de zoon of de kleinzoon gaat van Jan Abramse Ma
lefïjt. Aanvankelijk verkoopt hij de blekerij in 1708 aan
Abraham Mens voor 3.250 gulden. Maar dit zal niet
doorgegaan zijn want in het zelfde jaar verkoopt hij uit
eindelijk de blekerij aan Jan Coreneliszoon Malefïjt, hoe
de familie relatie ligt is niet duidelijk. Bij de verkoop
wordt de blekerij met zijn toebehoren omschreven als:7
- Een huis met omliggende beplanting en "behei-
ning" (hekwerk).
- Een wringbank met zijn steilen en bank.
- Een askot (ashok) met de steen en de asbak waar
men de as in zeeft, (de as wordt gebruikt voor het
logen van het te bleken artikel).
- Drie melktorens (hier wordt de melk in opgesla
gen).
- In de grond een pomp met loden pijpen die het
water ophaalt uit de sloot.
- Drie fornuis kozijnen met koperen deuren (dit zul-
37