Voorwoord
VELSEREND
Van natuurbad tot bouwval
Geachte lezers,
Voor u ligt alweer de 23e editie van "De Zandpoort". Enkele jaren geleden heeft de Stichting
aangekondigd aandacht te zullen besteden aan het meer recente verleden van Velserend.
Ging het in de uitgave nr. 15 uit 2002 vooral om de historie van Velserend als hofstede en
buitenplaats en daarna als hotel en restaurant, dan is het nu de bedoeling vooral de geschie
denis van Velserend als natuurbad te beschrijven.
Op de oproep om uit eigen herinneringen te vertellen en foto- en ander beeldmateriaal ter be
schikking te stellen zijn vele positieve reacties binnengekomen. Naast de stukken die de au
teur Jos Diekstra uit het archief heeft gebruikt, zijn deze verhalen nu verwerkt in een tweetal
artikelen. In het hoofdartikel worden het initiatief tot de oprichting, de technische en bouw
kundige en de organisatorische kanten beschreven vanaf de start, de groei en bloei en de
neergang van dit ooit zo bekende en populaire bad. Herinneringen en anecdotes zijn ver
werkt in een apart artikel. Beide verhalen zijn rijk geïllustreerd.
De historie maakt duidelijk dat het hier om een zeer bijzonder gebied gaat.
In de andere artikelen schrijft de amateur-historicus Jan Morren over drie kleinere blekerijen
die in het centrumgebied van het huidige Santpoort-Zuid waren gesitueerd. Al eerder ver
schenen er artikelen over de bleeknij verheid in Santpoort in de nummers 11, 12, 14, 20 en 21,
respectievelijk in 1994, 1995, 1999, 2007 en 2008. Daarin staan uitgebreide en interessante
beschrijvingen van de politieke situatie ten tijde van de komst van de blekers, van Haarlem
en omgeving als de ideale vestigingsplaats voor de bleeknijverheid, hoe het bleekproces
precies in zijn werk ging en hoe de werkomstandigheden waren van de mensen die elk jaar
weer van heinde en verre voor lange tijd deze zware seizoensarbeid kwamen verrichten.
De linnen- garen- en klerenblekers hebben gedurende 3 eeuwen een belangrijke rol gespeeld
in de sociaal-economische geschiedenis van Santpoort. Tot het einde van de vorige eeuw zijn
er wasserijactiviteiten geweest, voortkomende uit de blekerijen uit de 17 eeuw.
Mocht u beschikken over aanvullingen, afbeeldingen en fotomateriaal, en ook eigen bijdra
gen met historische informatie voor een artikel in de Zandpoort of de website, dan zijn deze
zeer welkom.
We wensen u veel leesplezier.
Het bestuur van de Stichting Santpoort
2
Jos Diekstra
A an de Velserenderlaan die in haar loop de Ruïne van
Brederode als het ware in de armen sluit, ligt natuur
bad Velserend of liever gezegd: men ziet de trieste resten
van dit eertijds zo roemruchte natuurbad.
Vanaf de Bergweg is de aanblik al even desolaat. De kleed
hokjes staan gedeeltelijk nog overeind, omdat ze gewoon
weg niet weten welke kant ze op moeten vallen.
water, het bonken en schuren van de logge metalen kano's.
En wie goed in zijn herinnering zoekt, ziet wellicht zich
zelf weer luierend in het warme zand van een van de zon
neterrassen, op trampolines springend, roetsjend van de
waterglijbaan of ziet zichzelf een trotse duik maken van
de hoogste duikplank.
Overzicht van de meren en moerassen in 1599 ten zuiden van de Ruïne van Brederode (J. Morren)
En de grote stalen boei, waar je al glijdend en glibberend
op probeerde te klauteren, hangt scheef voorover, verve
loos. De duikplanken zijn verdwenen. De glijbaan ligt in
stukken aan de rand van het terrein. En de baden? Die be
vatten weliswaar nog water, troebel echter en vol alg. De
wanden zijn aangetast en zitten vol aanslag Dan roepen
deze trieste restanten het weemoedige verlangen op naar
onze jeugd, toen het hier nog zo heerlijk toeven was.
Wl ant eenieder die zijn hart verpand heeft aan dit na
tuurbad, hoort, wanneer hij de moeite neemt om
wat langer stil te staan, de ogen te sluiten en heel diep en
aandachtig te luisteren, opeens weer het klaterlachen van
kinderen in het pierenbad, het geplas van peddels in het
T n dit artikel wordt u meegenomen in de geschiedenis
van het natuurbad: van het ontstaan tot het verval. Daar
naast de herinneringen van mensen die zo vaak op deze
plek hun vrije tijd doorbrachten.
Een tuimeling in de tijd
TT p deze van geschiedenis doordrenkte plek komen veel
historische elementen samen. Allereerst de Ruïne van
Brederode, maar ook het vroegere Huis te Loo, de garen-
blekerij Bloemendaals begin. Het geheel ligt ingebed in
een wat drassige gebied, deels afgezoomd door de huidige
Bergweg. Deze plek is het waar het natuurbad Velserend
zal worden opgericht.
3
