16
Petrus Josephus Lutgers (1808-1874)
Gerrit Jonker
p. J. Lutgers is geboren in Amsterdam en overleden in Loenen a/d Vecht. Zeer bekend is hij ge
worden door de serie tekeningen van Haarlem en omgeving, die hij maakte tussen tussen 1837
en 1844, bijeengebracht in de uitgave: "Gezigten in de omstreken van Haarlem" van 1844. Het zijn
vooral afbeeldingen van de vele buitenplaatsen en het landschap van Kennemerland in het 2e deel
van de 19e eeuw.
Geziqt in de Hofstede Spaarn-berq (het Chalet, Wüstelaan 73-75, Santpoort-Zuid)
Het chalet is ontworpen door de landschapsarchitect Jan David Zocher jr. (1791-1870). De
Zochers waren nazaten van de bekende tuinarchitect Johan Georg Michael, die o.a. de tuinen
van Beeckestijn ontwierp. Michael introduceerde de Engelse landschapsstijl in Nederland, die na
1750 sterk in de mode kwam. Karakteristiek voor deze stijl zijn de slingerende lanen en waterpar
tijen in een heuvelachtig landschap. Door steeds wisselende doorkijken wordt de wandelaar steeds
weer verrast.
Voor onze omgeving heeft Jan David jr. de ontwerpen gemaakt voor de buitenplaatsen Spaamberg
met het overbos (het huidige Burgemeester Rijkenspark), Boschbeek, Schoonenberg en Velserbeek
(hertenkamp). Ook de begraafplaats De Biezen is een ontwerp van Zocher. De tuinen en de ge
bouwen werden als één geheel ontworpen. Een belangrijke stijl in de eerste landschapstuinen is de
Zwitserse of chaletstij 1.
De chaletstijl werd geassocieerd met de ongekunsteldheid en puurheid van het Zwitserse landschap
en boerenleven. Met watervallen, dennenbomen en chalets probeerde men een Zwitserse sfeer op te
roepen. In Santpoort zijn nog meerdere panden in deze stijl te bewonderen.
Het chalet is een rijksmonument. Het is een met riet bedekt pand met zadeldak in overstek. Aan de
straatzijde is een in hout uitgevoerde uitbouw met veranda boven een licht gepleisterde onderbouw.
In de zijgevels zitten halfronde muuropeningen met luiken. Naast het chalet bevindt zich een land
schapsvijver; oorspronkelijk was dit een watering ten behoeve van de blekerij Spaar en Berg. Aan
de overzijde van de Wüstelaan gaat deze vijver verder als een slingerende waterpartij.
Het chalet is gebouwd als dienstwoning in opdracht van bankier Adriaan van der Hoop. In de op
bouw had hij zijn studeerkamer. De eerste steen werd op 22 mei 1835 gelegd door zijn vrouw
Dieuwke Fontein. Oorspronkelijk stond op deze locatie in de 17e eeuw een boerenwoning "De
Stolp".
Al in 1818 had de Amsterdamse bankier Adriaan van der Hoop de grond van de vroegere linnen-
blekerij Spaar en Berg aan de overzijde van de "Straatweg naar Bloemendaal" aangekocht om er
een buitenplaats te stichten. Jan David Zocher jr. kreeg de opdracht voor het ontwerp, dat in 1839
grotendeels was uitgevoerd.
Na het overlijden van het echtpaar Van der Hoop erfde Dieuwke's kleindochter, baronesse Olga
von Gotsch, gehuwd met de Amsterdamse koopman Justus Rudolf Wüste, Spaamberg en het cha
let. Zij biedt in de periode van 2 mei 1884 tot en met 10 juni 1884, keizerin "Sissi" of wel Hare
Majesteit Elisabeth van Oostenrijk het "chalet" aan als verblijfplaats om, volgens de therapie van
de Amsterdamse arts Dr. Mezger te genezen van haar reuma. Officieus heeft keizerin Sissi hier
meerdere malen, (met en zonder gevolg) gelogeerd.
Het echtpaar Wüste heeft veel voor de Santpoortse gemeenschap gedaan. Zo stichtte de barones in
1885 een bewaarschool, die in eerste instantie in het chalet was gevestigd. In 1890 werd het
schoolgebouw ernaast gesticht met 3 leslokalen en 2 speellokalen en een woonhuis voor het onder
wijzend personeel.
In 1932 kwamen pand en gronden in bezit van de gemeente. Van 1932 tot 1971 is de school ge
bruikt als badhuis. Vervolgens was er een openbare bibliotheek, een dependance van de gemeente
secretarie en een bureau voor wijkagenten. Momenteel is het een sportaccommodatie.
Het chalet is vóór 1900 gebruikt als dienstwoning, bewaarschool, koetsierswoning annex paarden
stal.
Rond 1900 komt het "Chalet" in de handen van de gemeente en wordt het verhuurd als woning aan
particulieren en zelfs als boswachterwoning. In 1975 wordt het omgebouwd tot restaurant De Ui
lenboom. Momenteel is restaurant Boschbeek in het pand gevestigd.
17
