woningen, zie hierna bij Santpoort-Noord.
Eind november 1946 levert de Adviescommissie
Wederopbouw Santpoort, waarin o.a. de voorzitter van
"Santpoorts Bloei" de heer Vorstman zitting heeft, een
rijtje met wensen en meningen aan de commissie
wederopbouw. Het is soms aardig om terug te gaan in de
tijd als je leest dat:
de kerkbesturen een weg vragen dwars door
Boschbeek (het Burgemeester Rijkenspark) tussen
Santpoort-Dorp en Santpoort-Station, om makkelijker bij
de kerken en scholen te kunnen komen. Men twijfelt aan
de verkeerscapaciteit van de Wüstelaan in de toekomst.
Die was toen nog smal, verbreding komt pas (veel) later.
- men adviseert een verenigingsgebouw in het
gebouw Spaarnberg te realiseren, omdat er een sterke
band is ontstaan tussen de beide Santpoorten: de
gedachte was kennelijk, dat een ongeveer gelijke
loopafstand voor iedereen eerlijk was. In het "Basisplan
voor de Wederopbouw en uitbreiding van de gemeente
Velsen", dat twee maanden later, in januari 1947, door
Dudok, Van Tijen en Maaskant wordt gepresenteerd,
wordt dit advies subtiel afgeschoten met de zin: "Als
vereenigingsgebouw heeft men ook voorgesteld het huis
Spaarnberg tusschen de beide Santpoorten in. Enige
reëele achtergrond lijkt hier echter niet voor te bestaan".
men enerzijds met waardering spreekt voor de
wijze waarop in het ontwikkelplan het natuurschoon is
gespaard, anderzijds men onder andere Vlugthoven wil
verkavelen om villabouw te plannen.
Op 23 december 1946 besluit de commissie alle namen
van delen van de gemeente Velsen te hernoemen in
verband met de verwarring die regelmatig bestond, met
name in Velsen-IJmuiden en in Santpoort. Vanaf dan
gebruikt zij voor onze dorpskernen de huidige namen:
Santpoort-Dorp wordt Santpoort-Noord en Santpoort
Station wordt Santpoort-Zuid. De commissie loopt met
dat praktische besluit tot op de dag van vandaag vooruit
op een officieel gemeentebesluit over de naamgeving dat
nog steeds niet is genomen. Ingevolge de
wegenverkeerswet van 1951 moesten aan alle bebouwde
kommen plaatsnamen worden toegekend. Het voorstel
om de plaatsnaamaanduiding van de
stedenbouwkundigen over te nemen werd afgewezen
aangezien de gesloten en open bebouwing van genoemde
kommen in elkaar overlopen. De officiële naam is
daarom Santpoort voor de beide kernen tezamen. Wel is
men de benaming Santpoort-Noord en Santpoort-Zuid
gaan gebruiken voor de stations, toen er ook bij de
noordelijke kern een station werd gebouwd, tegelijkertijd
met en in verband met de noodzakelijke verplaatsing
van de spoorlijn door de opening van de Velsertunnel.
Sinds 1966 worden op de wegwijzers van de ANWB, die
binnen de kom van Santpoort staan, beide kernen ook
afzonderlijk aangegeven. In 1998 zijn tenslotte de
laatste juridisch juiste gemeentelijke
plaatsnaamborden "Santpoort" vervangen door
borden met de officieuze benamingen "Santpoort
Zuid" of "Santpoort-Noord".
4. De praktijk in Santpoort-Noord
In "Velsen herrijst...", de toelichting van de gemeente
Velsen op het basisplan voor de wederopbouw van
Velsen uit 1946, staat een plankaart met de grote
lijnen van het basisplan voor Santpoort-Noord, zie
afb.4, blz. 11. Deze kaart staat ook in de hierboven
reeds genoemde Monumentenrapportage. Op de kaart
ziet u de rondweg, de huidige Santpoortse Dreef, als
een strakke begrenzing tussen bebouwd en onbebouwd
gebied. (De ook op de plankaart zichtbare "doorgaande
weg" weg van Santpoort-Zuid naar Driehuis en verder,
langs het wel al in 1946 geplande nieuwe
spoorwegtracé, is er nooit gekomen behalve het eerste
stukje tot het huidige station Santpoort-Noord. Vanaf
even voorbij dat punt wordt deze "doorgaande weg"
kortgesloten met de door Van Tijen en Maaskant
geplande rondweg).
Buiten de rondweg was absoluut geen bebouwing
voorzien en ook het centraal gelegen Vlugthoven, de
groene long aan de Burgemeester Enschedélaan, een
open gebied met deels nog de historische aanleg en
bomenbestand van het voormalige buitenplaatsje
Vlugthoven, bleef grasland zonder bebouwing. Binnen
de rondweg was veel open en half-open bebouwing
gepland ten westen van de Hagelingerweg. Alleen de
West-Indische buurt ten oosten van de Hagelingerweg
was bedoeld voor gesloten bebouwing (rijtjeshuizen).
Vijf jaar later werd de beschreven zeer ruime opzet
aangepast om meer woningen te kunnen realiseren.
Er kwam etagebouw van drie verdiepingen en er
kwamen meer straten met rijtjeshuizen. De paar
geplande villa s in het plan Bosbeek, het gebied tussen
de Molenstraat en de Middenduinerweg, werden
er aanzienlijk meer, overigens toch nog steeds in
een redelijk open en half-open bebouwing. In het
verlengde van het Burgemeester Weertsplantsoen
werd in overeenstemming met de plannen uit 1921
10
een langzaam uitlopende groene zichtstrook gepland,
de zogenaamde "groene scheg", in de richting van
het huidige station Santpoort-Noord. Dat station
kwam er overigens pas in 1957, bij de opening van de
Velserspoorwegtunnel, toen de spoorlijn naar Beverwijk
werd omgelegd. De onbebouwde "groene scheg" bestaat
in essentie nog steeds -alleen het wijkje met de Bickerlaan
en de Dobbiuslaan heeft er een hap uit genomen-, en
wordt door de Santpoorters met verve verdedigd tegen
bouwvoornemens die bij tijd en wijle het daglicht zien.
De in 1946 geplande sportvelden (het betonnen reliëf
op de kopkant van het gebouw "Velserhooft" verwijst
ernaar) zijn daar nooit gekomen.
In de wederopbouwperiode is slechts éénmaal buiten de
ring gebouwd voor een psychiatrische verpleeginrichting,
later het kindertehuis St. Raphaël in 1958 (sinds 1
juli 2015 Kenter Jeugdhulp) en ook daarna is het open
karakter buiten de ring redelijk in stand gebleven.
Dan is het nu het moment om op een aantal details in
te gaan. In de inleiding is al aangegeven dat we ons, op
enkele uitzonderingen na, hoofdzakelijk zullen beperken
tot grootschalige sociale woningbouw.
We beginnen met twee uitzonderingen: ten eerste het
al genoemde eerste "urgente" project voor Santpoort,
meteen in 1946, de bouw van een politiehulppost annex
11
BASISPLAN SANTPOORT MOORD
Afb.4 Het basisplan voor de wederopbouw van Santpoort-Noord, 1946. Bron: "Velsen herrijst....", 1947