Santpoort
bestemmingsplannen en in sommige gevallen zijn er zelfs
helemaal geen bestemmingsplannen. Maar met name
het ontbreken van een gemeentelijk monumenten- en
welstandsbeleid is in haar ogen de oorzaak van verwaarlo
zing, verminking en sloop van veel waardevolle zaken.
Op het moment dat de stichting het levenslicht ziet is het
monumentenbeleid van de gemeente Velsen op een dood
punt beland. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat veel
moois onnodig verdween.
Een korte terugblik naar de monumentenzorg in Velsen
voor 1976 is waarschijnlijk verhelderend voor het vervolg.
In november 1951 wordt op basis van de gemeentelijke
"Verordening tot behoud van monumenten in de gemeen
te Velsen" van december 1950 een monumentencommis
sie geïnstalleerd. De taak van de commissie is een lijst van
te beschermen objecten in Velsen op te stellen en daarbij
vooral te letten op die zaken die kenmerkend zijn voor het
stads- of dorpsbeeld. Veel is in de oorlog verloren gegaan
en het is dus van belang grote zorg te besteden aan wat er
is overgebleven.
Opvallend is dat het gemeentebestuur van Velsen niet wil
wachten op de nieuwe landelijke wetgeving, die dan in de
maak is. Het getuigt van visie om als gemeente zelf een
start te maken met de inventarisatie van het gemeentelijke
cultuurhistorische erfgoed. In 1953 resulteert dit in "een lijst
van panden, historische objecten, beken en gebieden die
in aanmerking zouden kunnen komen voor gemeentelijke
bescherming. De gemeenteraad neemt dit voorstel over."
In 1961 wordt de landelijke monumentenwet van kracht. In
1969 stemt de gemeenteraad in met de door het ministe
rie van CRM (Cultuur Recreatie en Maatschappelijk Werk)
samengestelde lijst van rijksmonumenten in de gemeente
Voorkant van het
Monumenteninven-
tarisatierapport van
Santpoort- Noord en -
Zuid. De inventarisatie
is grotendeels door de
Stichting zelf verricht.
Velsen, waarvan in 1973 de definitieve versie verschijnt.
Bij het in werking treden van de Monumentenwet van 1961
vervalt de gemeentelijke verordening van 1950 en is er
geen basis meer voor een eigen gemeentelijk monumen
tenbeleid. Toch zijn er van 1950 tot 1970 gemeentelijke
monumentencommissies aan het werk geweest. In de
loop van de jaren is veel aandacht besteed aan de restau
ratie- en verbouwingsplannen van historische gebouwen,
waarvan enkele in Santpoort, maar met name aan het
herstel van het dorp oud-Velsen.
In de periode 1970-1975 functioneert de commissie nauwe
lijks meer en is de lijst uit 1953 compleet vergeten. (Zie De
Zandpoort 1984, pag. 18 en De Zandpoort 1994, pag. 13)
In de jaren na 1975 wordt van ambtelijke zijde, met name
door de gemeentearchivaris Siebe Rolle, en vanuit de histo
rische stichtingen Het Dorp Velsen en de Stichting Santpoort
herhaaldelijk gepleit voor een nieuwe monumentenverorde
ning, een nieuwe monumentencommissie en het opstellen
van een gemeentelijke monumentenlijst. Op de lijst van
rijksmonumenten zijn namelijk niet alle eerder geselecteer
de panden opgenomen; zij zijn echter wel van belang voor
de sociaal-economische geschiedenis van Velsen.
Uiteindelijk wordt in 1983 een nieuwe monumentenver
ordening door de raad vastgesteld en wordt door wet
houder Bijl in 1984 een nieuwe monumentencommissie
geïnstalleerd. Namens de Stichting Santpoort neemt mevr.
L. Vermande-Deinum zitting. De opdracht is het maken
van een volledige inventarisatie van Velsen inclusief de
historisch stedebouwkundige en landschappelijke struc
turen, met een advies tot bescherming. Mevr. Joke van der
Aar wordt de vaste adviseur van de commissie.
Voor Santpoort-Noord en -Zuid is de stichting van 1977 tot
1982 bezig geweest met een eigen inventarisatie, daarmee
een waardevolle bijdrage leverend aan het werk van de
commissie. In 1989 wordt het (derde) rapport
"Santpoort-Noord en -Zuid" gepresenteerd.
In 1991 verschijnt het in boekvorm onder de titel: "Sant
poort, twee dorpen in de schaduw van Brederode" door
Joke van der Aar en Siebe Rolle.
Als in 1995 alle gemeentedelen zijn geïnventariseerd wordt
de commissie ontbonden. Er komt een geïntegreerde
commissie stedelijk schoon, waarvan een of twee leden
met een cultuurhistorische achtergrond. Dit is het mi-
6
