Oh, dey's so fresh an'fine:
over aardbeienteelt
Jos Diekstra
Oh dey's so fresh an'fine
An' dey's jus' off de vine
Strawberries, strawberries, strawberries!(1)
Oh, ze is zo fris en verrukt
En ze is zojuist geplukt
Aardbei, aardbei, aardbei!
Begin 18e eeuw bracht Amédée Francois Frézier aard-
beienplanten vanuit Chili (Fragaria chiloensis) mee naar
Europa. Toen deze soort zich behaaglijk schurkte tegen de
Noord-Amerikaanse Fragaria virginiana, bracht dit fraaie
vruchten voort, waaruit onze huidige aardbei is voortge
komen.
De aardbei is net als de appel en de peer een schijnvrucht.
Dat wat wij als de echte vrucht beschouwen, bestaat uit
een opgezwollen bloembodem met daarop de zaadjes.
In de kunst heeft de aardbei verschillende betekenissen.
Enerzijds staat zij symbool voor liefde en vruchtbaarheid
en wordt zij in de schilderkunst dikwijls bij vrouwen afge
beeld. Anderzijds verbeeldt zij kortstondig genot.
De aardbeienteelt die deze streek zo bekend maakte,
bracht weelde en werkgelegenheid die maar enkele
weken duurde. Vele tuinders moesten leven van dat wat
de aardbeien opbrachten. Het bestaan was hard, temeer
daar het een seizoensproduct betrof. Het was altijd riskant
om op één product te focussen. Eigenlijk was iedereen
die in Santpoort een stuk tuinbouwgrond bezat in feite
betrokken bij het telen van aardbeien. Santpoortse aard
beienkwekers waren bijvoorbeeld de families Molenaar,
Sintenie, Gozeling, Nijssen, Warmerdam, Kuil, Uitendaal
en Van der Vlugt.
Bij de Beverwijkse veilingen ging het om het veilen van
bloembollen, groente en fruit; van het laatste maakte "het
zomerkoninkje" in de zomermaanden het leeuwendeel uit.
Tijdens de lange wintermaanden vlochten de tuinders zelf
tenen mandjes met platte bodem, waar een handvol aard
beien in paste. Daarmee werd langs de deuren gegaan.
Strekkend en rond
Vanaf 1898 werden er veilingen opgericht: De Eendracht,
Veiling Kennemerland en in 1910 de Vrije Veiling.
De aanvoer van de aardbeien voor de veiling gebeurde in
éénpondskorfjes en vijfpondssloffen, de laatste met name
Twee houtspanen aardbeiensloffen en een drager. De sloffen
hadden een universele maat: lengte: 37 cm, breedte: 15 cm,
hoogte: 11 cm. De sloffen werden gebruikt voor de oogst en het
vervoer naar de veiling. Foto: Museum Beverwijk.
voor de export. Deze vijfpondssloffen moesten "strekkend
vol" zijn; dat betekende dat ze niet helemaal tot aan de
rand gevuld werden, zodat de aardbeien, wanneer ze ge
stapeld werden vervoerd, op hun langere reis niet geplet
werden, genoeg lucht kregen en niet versneld bedierven.
Betrof het de binnenlandse handel, dan werden de sloffen
"rond geplukt"; ze werden tot de rand gevuld, maar
daarna met drie sloffen tegelijk in een kist met opstaande
pootjes gezet om te vookomen dat de aardbeien bij het
opstapelen van de kisten elkaar zouden raken.
In 1909 vertrokken maar liefst 600 wagonladingen richting
Duitsland, een van de grootste afnemers.
Eind jaren '50 raken sloffen langzaamaan uit de gratie.
Is het niet handiger om ponds- en halfpondsdozen in te
zetten tijdens het plukken?
Eind jaren '60 worden de aardbeien anders verpakt: vier
1-pondsdozen van kunststof worden aangevoerd in aard
beienkistjes.
4
(1) aardbeienverkoopster in de opera Porgy and Bess
