^5» Stichting Santpoort najaar 2018
oriënteerde kringen.24 Maar de liberalen waren verdeeld
over verschillende partijen. Tussen en binnen die partijen
waren de meningen over het invoeren van het vrouwen
kiesrecht verdeeld. Waarschijnlijk niet toevallig kwam er
uit de liberale Kiesvereniging Burgerpligt25 de vraag of de
Afdeeling zich bij hen wilde aansluiten. Opvallend is dat
de voorzitster, Jeannette van Bergh van Eysinga, er geen
bezwaar in zag. Maar de ledenvergadering was duidelijk,
hier kon geen sprake van zijn: volgens de Statuten van de
Bond zou men immers geen politieke voorkeur uitspre
ken. Aansluiting zou kunnen betekenen dat sommige
leden zouden vertrekken. Wel waren leden natuurlijk vrij
om zich aan te sluiten bij een politieke partij.
Propaganda
De Afdeeling organiseerde vele propaganda-activiteiten.
In 1916 waren er verschillende bijeenkomsten: in maart
een avond van de Afdeeling waarop de voorzitster sprak
over de 'noodzakelijkheid van vrouwen in de Tweede Ka
mer'; in mei was er een zogenaamde Vraag en Antwoor-
davond voor leden en niet-leden. Mej. Staas, de betaalde
propagandiste van de Bond, was hiervoor naar Santpoort
gekomen om vragen te beantwoorden. De opzet was sim
pel. De aanwezigen konden een vraag in een bus doen en
mej. Staas verstrekte het antwoord. Een groot deel van de
25 aanwezigen maakte van deze mogelijkheid gebruik.26
Men pakte het ook grootser aan, zo was het bestuur be
trokken bij de organisatie van een Provinciale Landdag
op het landgoed 'Vrijenborgh' van Jonkheer Pieter van
Foreest in Heiloo. Het ging hierbij vooral om de strijd
om actief vrouwenkiesrecht. Er werd gebruik gemaakt
van 'levende beelden', zoals een stembureau waar men
zou zien "hoe hooggehoede heeren en arbeiders bene
vens allerhande vreemdsoortige elementen wèl hun
kiezersplicht mochten uitoefenen, doch dit verboden
werd aan de vrouwelijke advocaten, en doctoren, ver
pleegsters, dienstmeisjes enz." aldus de toelichting van
de presidente van de Amsterdamse Afdeling van de
BvVK. Het was een succes, "uit alle hoeken der provincie
gekomen, naar schatting 1000 bezoeksters en bezoekers,
onder wie de burgemeesters van Alkmaar en Heilo."27
In september van hetzelfde jaar overlegden alle be
sturen uit Noord-Holland in Bloemendaal hoe zij vrou
wen zouden kunnen betrekken bij de politiek, zodat
alle partijen ter linkerzijde (d.w.z. de partijen die voor
vrouwenkiesrecht waren) versterkt konden worden.
Eind juni 1916 was er een hoogtepunt voor de Af-
deeling Santpoort: een propagandamiddag voor le
den op Duin en Kruidberg. Verschillende sprekers
hielden een toespraak over de wenselijkheid van de
invoering van vrouwenkiesrecht. Het Santpoortse
koor Vox Humana bracht liederen ten gehore. Ook in
juni 1917 werd een dergelijke bijeenkomst gehouden.
Men beperkte zich wel tot zulke keurige bijeenkomsten.
In juni 1916 was er een grote landelijke demonstratie voor
vrouwenkiesrecht in Amsterdam. Achttienduizend man
nen en vrouwen gingen de straat op. Het was een initia
tief van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, maar ook
andere organisaties namen deel. De Bond niet: demon
straties vond men 'militant' en daar wilde men zich verre
van houden.
Vrouwen in de Tweede Kamer?
Vanaf 1917 zien we een verandering. Het gaat niet alleen
meer om propaganda. De grondwetswijziging, zoals voor
gesteld door het kabinet, was aangenomen en in decem
ber 1917 afgekondigd. In juli 1918 zouden er verkiezingen
komen voor de Tweede Kamer, vrouwen mochten helaas
nog niet stemmen, maar konden wel gekozen worden!
De vrouwenbeweging spande zich in om te bewerken dat
partijen vrouwelijke kandidaten op - liefst verkiesbare -
plaatsen zouden zetten. Ook ging men aan de slag om
vrouwen meer te betrekken bij politieke discussies, want
misschien zouden vrouwen ook binnen afzienbare tijd
mogen stemmen. Ook de Afdeeling Santpoort beraadde
zich op haar taak t.a.v. de aanstaande verkiezingen. In
overeenstemming met haar politieke neutraliteit organi
seerde zij twee avonden, natuurlijk met partijen die vrou
wen op de kieslijst hadden gezet. In mei 1918 een avond
24 Henriëtte de Clercq kwam uit een conservatief-liberale familie,
haar zoon heeft zich twee keer kandidaat gesteld voor de Tweede
Kamer, waarschijnlijk voor de liberale Vrijzinnige Bond. De van den
Bergh van Eysinga's verkeerden in radicale kringen, ook politiek vaak
richting VDB. De echtgenoot van Annie Cremer-Hogan, J.T. Cremer zat
voor de Liberale Unie in de Tweede Kamer.
25 Oorspronkelijk waren er geen politieke partijen. Er waren alleen
lokale politieke verenigingen (kiesverenigingen) die zich vooral richtten
op de kandidaatstelling voor de verkiezingen. De Liberale Unie was in
feite een federatie van kiesverenigingen. Burgerpligt had aan de wieg
gestaan van deze partij.
26 IJC 10 mei 1916.
27 HD 7 juni 1916.
13
