Kenmerkend voor Bleeker is dat hij heel bewust wil aan
sluiten bij de omgeving: "Bij oude bouwwerken moet
een tuin aangelegd worden in overeenstemming met de
stijl van het gebouw." En ook: "Tuinen moeten aanslui
ten bij de terreinomstandigheden van het perceel zelf
en van de omgeving." Hij verzet zich tegen het 'lukraak'
plaatsen van tuinmuren, rotspartijen en trappen. Muren
en trappen moeten passen in de compositie en bij de na
tuurlijke omstandigheden. Dit is goed te zien bij de bij de
verschillende tuinen die Bleeker heeft aangelegd in het
duingebied.
In zijn werk komen verschillende stijlen min of meer te
gelijkertijd voor. Dat is logisch vanuit zijn stelregel dat
een tuin moet aansluiten bij de stijl van het huis en moet
passen bij de omgeving. Ook heeft hij te maken met de
wensen van de opdrachtgever.
Toch is er wel een globale indeling in stijlperiodes te ma
ken:
1. Vroege werken in Gemengde Stijl, tot 1923.
De 'gemengde stijl' wordt ook gebruikt door Leonard
Springer. Het houdt in dat de tuin dichtbij het huis vol
gens de geometrische stijl wordt aangelegd: rechthoe
kige vormen voor een bloemenperk, het terras en voor
de paden. Verder van het huis worden de gebogen
lijnen van de landschapstijl toegepast.
2. Geometrische werken vanaf 1923.
De hele tuinaanleg is rechtlijnig, vaak symmetrisch
rond het huis. Er worden veel meer gemetselde
elementen toegepast (trappen, keermuren, pergola's,
tuinhuisjes). De tuinen zijn opgebouwd rondom een
as of assenstelsel.
3. Overgang naar eenvoudige en abstracte vormen,
vanaf circa 1932.
De verschillende stijlen komen naast elkaar voor, maar
de invulling is veel eenvoudiger. Er is minder symme
trie en er wordt gewerkt met grotere vlakken.
4. Functionalistische ontwerpen, na 1945.
De tuin wordt nog sterker vereenvoudigd. Er zijn lege
ruimten met daarin een enkele vrijstaande boom.
Gazon, borders en heesters lopen zonder onderbre
king in elkaar over. Bij het huis zijn de lijnen recht en
strak, verder weg zijn de lijnen losser en gebogen. De
tuin vormt een geheel dat door zijn weidsheid rust
uitstraalt.
Ontwerpen voor particulieren
Gerard Bleeker heeft veel tuinen voor particulieren ont
worpen. Er zijn 117 ontwerpen bekend. Het grootste deel
is gelegen bij villa's in de omgeving van Bleekers woon
plaats Santpoort. Bijvoorbeeld in Bloemendaal en Aer-
denhout. Maar ook enkele in Santpoort zelf. Achter het
hoofdstuk over Bleeker in Tuinarchitectuur staat een lijst
met tuinontwerpen, waarvan vijf ontwerpen voor tuinen
in Santpoort. De oudste tuin is van circa 1933, de andere
zijn alle van na 1945. Eén tuin is een zeer laat ontwerp: uit
1954. Het laatste ontwerp van Bleeker voor een particu
liere tuin.
Zouden deze tuinen nog bestaan, vraag ik mij af. De
schrijver, Eric Blok maakt mij niet optimistisch. Eén tuin
is volgens hem geheel 'verdwenen', van de aanleg is
vrijwel niets meer terug te vinden; van één tuin zou nog
een enkel bijzonder element aanwezig zijn, twee tuinen
zouden nog grotendeels bestaan en van één tuin is het
onbekend. Dit schrijft dit in 1992 en dat is ook alweer 26
jaar geleden. En hoe kom ik er achter waar deze tuinen
zich bevinden?
Tuinontwerpen in Santpoort
In het boek staat vermeld, dat de ontwerptekeningen bij
na alle te vinden zijn in de Bleekercollectie van de Wage-
ningen University. Ik neem contact op met de bibliotheek
en tot mijn verrassing blijk ik de Bleekercollectie digitaal
te kunnen raadplegen.
Enthousiast ga ik aan de gang.
Er zijn zeven mappen: elk mapje bevat enkele gegevens,
soms een verwijzing naar een document en meestal een
ontwerptekening. Er zitten vijf ontwerpen bij van particu
liere tuinen.
Ik ga eerst eens kijken op de Vinkenbaan in Sant
poort-Zuid. De tuin op Vinkenbaan 23 uit 1933 zou
volgens Eric Blok nog een enkel element van het oor
spronkelijke ontwerp bevatten. Van een bewoner op de
Vinkenbaan hoor ik dat de tuin een aantal jaren geleden
helemaal op de schop is gegaan. Deze tuin lijkt me niet
geschikt voor mijn speurtocht naar sporen van de tuin
aanleg door Gerard Bleeker.
De tuin op Vinkenbaan 64 was in 1992 nog grotendeels
aanwezig. Echter, de gemeentegrens is verschoven en dit
huis staat tegenwoordig in Bloemendaal. Ik wil voorals-
47
Stichting Santpoort najaar 2018
