Boswachters Ruud Luntz en Hans de Haan helpen bij de her
plaatsing van grenspaal 11a in Duin en Kruidberg in 2010.
Laten we beginnen met de kaart uit 1746 waarop ook de
ambachten ingetekend staan.
Uit die periode van de ambachten staan er nu geen gren
spalen meer, wel uit recentere tijden. Maar dat er wel
degelijk houten of stenen palen gezet zijn, valt te zien op
diverse 18e-eeuwse kaarten.
In de cartouches (onderschriften/ legenda) van die kaar
ten staat soms expliciet vermeld dat de "Scheipalen" ook
staan ingetekend op de "correcte plek". Helaas wordt
nooit vermeld of het stenen of houten palen waren, of
beide. Een proces verbaal uit 1728 van de hoogheem
raadschappen vermeldt dat er -naast die van henzelf- in
ieder geval ook meerdere houten palen de gemeente
grens markeerden. Ook is van deze grens nog een oude
rekening bekend van landmeter Jan van Varel. In die reke
ning staat dat er in 1773 nog 12 houten grenspalen tussen
Bloemendaal en Velsen opgeknapt en geverfd zijn (voor
36 guldens). Tot zover is duidelijk dat er dus houten gren
spalen stonden.
Op de kaart uit 1746 staat echter ook duidelijk een schei
steen ingetekend nabij de Brederoodseweg, een zeer
prominente plek in vroeger tijden. Als deze blijkbaar niet
van een Hoogheemraadschap was, dan wellicht wel van
een ambacht?
Op de noordgrens van het Ambacht Velsen zijn in de 18e
eeuw wel degelijk stenen palen neergezet. Enkele daar
van staan nu in het Museum Kennemerland in Beverwijk.
Die palen zijn afkomstig van de grens van Velsen met
haar noorderburen namelijk de ambachten Beverwijk,
Wijk aan Zee, Wijk aan Duin. Deze forse stenen palen zijn
geplaatst in 1759. Vaak werden dan ook gelijk de andere
grenzen voorzien van vergelijkbare palen, maar daar is
18e eeuwse gren
spaal tussen Wyck
op Zee en Velsen,
onderdeel van
de collectie van
Museum Kenne
merland
dus (nog) geen beschrijving van in het archief terugge
vonden. Wel is er een fragment van een oude stenen paal
met precies daarop het opschrift "Velzen" bekend. Deze
is gevonden in de omgeving van het Provinciaal Zieken
huisterrein. De afmetingen komen overeen met de gren
spalen op de noordgrens.
Ook de gemeente gaat over op steen
Pas enkele decennia later, namelijk in 1830 is er een dui
delijker spoor van de gemeentegrenspalen te vinden,
in het eerder genoemde verslag van de landmeters van
Rijnland en Hondsbossche.
De landmeters zijn zo behulpzaam geweest om op de
kaart ook alvast een voorstel te doen waar het hoog
heemraadschap zijn grenspalen kan zetten, wanneer die
ook voor de gemeentegrens kiezen.
Uiteindelijk wordt niet voor die grens gekozen, maar het
voorzetje van de landmeters wordt gewaardeerd. Uit
1860 - dus bijna tien jaar nadat de hoogheemraadschap
pen hun grenspalen hebben geplaatst - dateert een brief
van de landmeter van het kadaster van Haarlem aan de
burgemeester van Velsen. Hierin wordt melding gemaakt
dat de grenspalen conform de nieuwe grensbepaling uit
1818, in november 1860 geplaatst zijn De uiteindelijke lo
caties komen in het duin zeer goed, en daarbuiten rede
lijk overeen met het voorstel van de landmeters van de
hoogheemraadschappen. In de brief worden de locaties
waar de palen staan of zouden moeten staan, aange
geven door middel van veldnamen (in het duin), of op
basis van knikpunten in de grens bij specifieke grondei
genaren. In totaal gaat het om 16 stenen grenspalen tus
sen het strand en de landwaartse uitlopers van de oude
29
Foto:Joost Veer
Foto:Joost Veer
Stichting Santpoort najaar 2019
