gids per lokaal net van de Bell-maatschappij. In deze gids
van Haarlem was dus Zandpoort opgenomen.
Het aantal aansluitingen in Santpoort blijkt nog niet zo
veel voor te stellen, want er komen drie namen voor met
erachter de vermelding Zandpoort: J.T. Cremer van Duin
en Kruidberg, W. Breitenstein (zonder vermelding van
adres) en dan nog onder Bloemendaal: Mevr. Wed. W.J.
van Vloten - de Court, die in Villa Chantilly woonde. Deze
villa stond tegenover het huidige station Santpoort-Zuid
en is afgebroken bij de aanleg van de Willem de Zwijger
laan.
Twee van de drie inwoners van Santpoort met een telefoon
aansluiting staan onder Zandpoort in de Gids van 1898. Het
derde adres staat bij Bloemendaal. Alle adressen staan ook
onder Haarlem vermeld.
De eerste jaren van de twintigste eeuw
Blijkbaar hadden de heer Breitenstein en mevrouw van
Vloten al snel weer genoeg van de telefoon, want in een
volgende aflevering van de gids uit 1902 staat alleen de
heer Cremer nog vermeld.
Santpoort behoorde toentertijd dus tot het concessiege
bied Haarlem en omgeving van Bell. Een ander deel van
Velsen, IJmuiden, maakte een eigen ontwikkeling door: in
1896 kreeg IJmuiden al een eigen telefoonnet en een in
terlokale verbinding met Amsterdam. Het aantal aanslui
tingen nam daar snel toe: vishandelaren maakten graag
gebruik van de telefoon. Mogelijk stamt het dus uit de
begintijd van de telefoon dat Santpoort met 023 als net
nummer ook nu nog bij Haarlem en omgeving hoort en
niet een zelfde netnummer heeft als de rest van Velsen.
In 1904 verscheen de eerste telefoongids van de Rijks
dienst voor den Telefoondienst. In deze gids kunnen we
zien dat Santpoort niet voorop liep met telefoonaanslui
tingen want het is er nog steeds maar één, namelijk Jan
Theodoor Cremer. In hetzelfde jaar had Bloemendaal er
al 99. In Bloemendaal betreft het veel villa's, een aantal
hotels en enkele bedrijven. Ook het psychiatrisch zie
kenhuis Meer en Berg had een telefoonaansluiting. In
IJmuiden zijn er dan al ruim zeventig aansluitingen, bijna
allemaal bedrijven en nauwelijks particulieren.
In 1906 kreeg een andere bekende, vooraanstaande in
woner van Santpoort telefoon, de bewoner van Spaarn-
berg: de heer J.R. Wüste.
Waarom waren er maar zo weinig telefoonaansluitingen
in Santpoort? Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoor
den. Het was een kleine, vooral agrarische gemeenschap.
Er waren veel kleine ondernemers, maar ook ambachts
lieden, verder winkels en horeca. Daarnaast waren er
een aantal villa's en buitenplaatsen. Maar bijvoorbeeld in
Haarlem en Bloemendaal hadden deze wèl een telefoon
aansluiting.
Misschien was er in Santpoort minder behoefte aan de
telefoon. Vergeleken bij Haarlem waren de afstanden
kleiner en was men meestal gericht op de kleine, lokale
markt. Een andere mogelijkheid is dat de dorpen (te) ver
buiten het concessiegebied van Bell in Haarlem lagen en
de maatschappij veel geld voor deze verafgelegen aan
sluitingen vroeg.2 Weinig aansluitingen leidde er toe dat
er nog geen infrastructuur was, bijvoorbeeld palen voor
de kabels, waar men gebruik van kon maken. Tenslotte
kan je je voorstellen dat het in Haarlem en Bloemendaal
een kwestie was van een 'goed voorbeeld doet volgen':
een soort olievlekwerking.
Meer Santpoorters aan de telefoon
Jammer genoeg is de verdere ontwikkeling niet precies
na te gaan, omdat er geen telefoongidsen van de navol
gende jaren beschikbaar zijn. Uit de telefoongids van 1910
blijkt dat het aantal telefoonaansluitingen in Santpoort
enkele jaren later procentueel spectaculair is toegeno
men. In absolute getallen stelde het nog niet zoveel voor.
Misschien was het voor de mensen in die tijd wel dui
delijk, maar in onze ogen is de plaatsvermelding in deze
gids van 1910 een ratjetoe. Er zijn maar liefst vier catego
rieën Santpoorters te onderscheiden.
Acht namen met de vermelding Santpoort (of Sant
poort-Station) erachter staan in het 'hoofdstuk' Haarlem:
hierbij de eerdergenoemde heren Cremer en Wüste en
bijvoorbeeld S.W. de Clercq, bewoner van Villa Clematis
in Santpoort (nu: Duinweg of Duivelslaan 19).
Bij die acht namen worden echter ook villa's of adressen
genoemd die officieel tot de gemeente Bloemendaal be
hoorden, maar voor de post tot Santpoort. Bijvoorbeeld
2A,r*DPOQR/re
92. Breitenstein, W.
276. Cremer, J. T., Duin en Kruidberg.
2 In Amsterdam kostte in 1891 een aansluiting in de stad 118 gulden,
een aansluiting in Ouder-Amstel 220 gulden.
najaar 2019 Stichting Santpoort
6