H
Populaire wandelgidsen voor Nederland
Stichting Santpoort najaar 2020
Langs Sparenberg, Boschbeek, Zorgvrijkwam Blink in
het ‘vriendelijke dorp’ Santpoort. Blink schreef enthou
siast over de ligging van het dorp:
“Aan de westkant ziet men het afwisselende
duinlandschap met bosschen en weiden in de valleien
der duinen, terwijl het door een krans van bollenvelden
wordt ingesloten Naar het oosten biedt menig
punt schoone vergezichten op het effene Holland, waar
torens van Schoten, Spaarndam en andere dorpen zich
van verre verheffen.” Blink zag het als een voorbeeld
van hoe in Nederland het duinlandschap aan het effene
Holland wordt verbonden. Over Santpoort zelf schreef
hij niet veel, behalve dat de huizen “er welvarend uit zien
en getuigen van een echt Hollandsche zindelijkheid”.
Vervolgens waren er twee mogelijkheden om verder te
wandelen: langs de hoofdweg of langs ‘de binnenweg’,
de weg langs de duinrand. Het laatste had de voorkeur
van de schrijver.
De beschrijvingen in deze boeken zullen de aantrek
kingskracht van Santpoort en omgeving vergroot
hebben.
Deze afbeelding van Hotel-Restaurant Velserend dateert uit
1929. Al vanaf het begin van de negentiende eeuw was er
op deze plek, schuin tegenover de Ruïne van Brederode, een
logement gevestigd. In de advertentie in de Gids probeerde
het hotel een bepaald segment ‘vreemdelingen’ aan te trek
ken: het afficheerde zich als ‘deftig’en ‘rustig’. Het hotel-res
taurant werd verkocht in de jaren zeventig. Het restaurant
ging verder als Restaurant Brederode en raakte in de jaren
negentig in verval.
Al vanaf eind negentiende eeuw verschenen er gidsen
met wandelingen in Nederland. In deze boeken werd
ruim aandacht besteed aan Santpoort en omgeving.
De Doopsgezinde predikantJacobus Craandijk gaf in
de periode 1875-1884 een zevendelige wandelgids uit.
‘Wandelingen door Nederland met pen en potlood’. In
1888 verscheen nog een vervolg: ‘Nieuwe wandelingen
door Nederland’. In deel drie beschreef Craandijk een
wandeling naar de Ruïne van Brederode. In het laat
ste deel uit 1888 werden ruim twintig bladzijden aan
Santpoort gewijd met beschrijvingen over Spaarnberg,
huize Zorgvrij, het dorp Sandpoort, het kerkhof, de
bijenstal op Roos en Beek en nog veel meer. Het waren
omvangrijke boeken: dit laatste deel bijvoorbeeld telde
bijna vierhonderd bladzijden.
Craandijk schreef ook een ‘Gids voor Haarlem en
omstreken’. Deze was dunnerdus beter hanteerbaar
en omvatte ook handige kaartjes. De laatste, door de
schrijver omgewerkte, versie van deze gids kwam uit in
1906. Craandijk roemde Santpoort: “Uitnemend gelegen
om als uitgangspunt voor tal van grootere en kleinere
wandelingen te dienen.”
In dezelfde tijd (1902-1906) verschenen van de hand van
Hendrik Blink (aanvankelijk leraar aardrijkskunde en
later hoogleraar) vier dikke wandelgidsen onder de
naam ‘Van Eems tot Schelde’. Ook geen boeken die je
onder je arm meenam. In deel 1 over Het Hollandsche
Duinlandschap kwam Santpoort uitgebreid aan de
orde.
Een wandeling vanuit Bloemendaal voerde naar de
Ruïne van Brederode ‘de meest populaire van Neder
land’. Na de bezichtiging van Brederode gaf de gids als
tip om uit te rusten bij Café Velserend. Er was daar een
klein museum ingericht, met voorwerpen uit Brederode
zoals aardewerk, glaswerk en munten. De wandeling
ging verder langs Jagtlust, Duin en Kruidberg tot aan
Westerveld.
Bij een volgende wandeling voerde Blink de lezer van
Bloemendaal naar Beverwijk. Tijdens deze wandeling
ging men langs de buurt Jan Gijzenvaart, gelegen te
midden van tuinen en bollenvelden. Hotel Duinlust lag
‘in een echt bekoorlijk duinlandschap’. Men passeerde
wat zomervilla’s half in het eikenhout. In alle richtingen
voerden wandelpaden naar de kant van Meerenberg.
Beeldbank Noord Hollands Archief
5
