Spaarnberg in vogelvlucht
Jos Diekstra
Terug in de tijd
Stichting Santpoort najaar 2021
Wie op een zomerse dag een wandeling maakt door de
lommerrijke Wüstelaan die zich langs de binnenduin-
rand slingert, begeeft zich in een gebied boordevol histo
rie. Vroeger lagen hier blekerijen, waaruit o.a. landgoed
Spaarnberg is ontstaan. Wie kent niet Het Chalet, een
maandlang het onderkomen van keizerin Sissy (Elisabeth
van Oostenrijk). En in Santpoort-Zuid, vlakbij het begin
van de Wüstelaan loopt nog steeds de Jan Gijzenvaart,
van groot belang voor het ontstaan van de blekerijen.
De natuurlijke omgeving was zeer geschikt om een bleke
rij te stichten. Rond 1540 werd al een vaart gegraven tus
sen de huidige Bloemendaalsestraatweg en het Spaarne.
Via deze “Jan Gijzen zandvaart” werd afgegraven zand
onderaan de duinen met schuiten getransporteerd naar
Haarlem en Amsterdam om gronden op te hogen en ge
schikt te maken voor bebouwing. Deze afgegraven gron
den waren zeer goed bruikbaar als bleekvelden.
Laten we teruggaan naar het jaar 1585, toen na de inna
me van Antwerpen door de Spanjaarden een grote groep
Brabanders en Vlamingen, om economische en geloofs
redenen, hun heil zocht in het veel tolerantere Holland.
Tussen hen bevonden zich veel blekers, die zich vestig
den in Haarlem en omstreken.
Een door een natuurstenen dekplaat afgedekte bakstenen
hekpijler met een smeedijzeren hek als restant van de mo
numentale toegang tot de blekerij annex hofstede Bleek en
Hoven, voorheen de linnenblekerijLeck in de Bergen. De hof
stede is in de loop van de 19 de eeuw gesloopt. Vanaf de pilaar
heeft men een weidse blik over de voormalige bleekvelden tot
aan de Delft. 1988
Eén van de blekerijen die eind zestiende eeuw bij Sant
poort wordt gevestigd, is de blekerij Leck en de Bergen,
een heel toepasselijke naam: het zuivere water immers
lekte uit het duingebied, ook wel De Wildernis genoemd,
naar de lagergelegen Leckpolder, richting de Delft.
Daarnaast was er het schone regenwater dat gefilterd in
kleine stroompjes uit de duinen kwam en geen ijzer of
mangaan bevatte.
De duinen zelf konden fungeren als droogbergen voor
het gebleekte laken.
De voormaligeJan Gijzenzandvaart (nuJan Gijzenvaart)
kaarsrecht op weg naar het Spaarne. Rechts het Schoter-
kerkpad, ook wel Zwarte Pad genoemd. Gezien in zuidooste
lijke richting. 1981. Beeldbank Noord-Hollands Archief
een kleine vier eeuwen Spaarnberg
Bs i
Beeldbank Noord-Hollands Archief
3
