Hf
‘Revolutie’ in Santpoort
Naast deze legale burgercompagnieën werd in Santpoort
een patriottisch exercitiegenootschap opgericht. In 1787,
toen Willem V de touwtjes weer stevig in handen had,
werd dit patriottisch exercitiegenootschap ontbonden
en ontwapend. De Velserkerkbuurt was minder patriot
tisch gezind, daar bestond een dergelijk exercitiegenoot
schap niet.
In 1795 brak een nieuwe periode aan. De Fransen waren in
1792 een oorlog begonnen met Oostenrijk en Pruisen on
der meer om hun revolutionaire ideeën te verspreiden.
In 1793 verklaarden zij ook oorlog aan de stadhouder en
trokken zij op in noordelijke richting. Een garnizoen van
gevluchte Patriotten maakte deel uit van dit leger. In de
winter van 1794/95 trokken zij over de grote rivieren en
werden door de achtergebleven Patriotten met enthousi
asme ontvangen. Stadhouder Willem V vluchtte naar En
geland. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
werd de Bataafse Republiek. Overal dansten de mensen
om de Vrijheidsboom, een symbool voor de nieuwe tijd
die aangebroken was. In het hele land moesten oude
Oranjegezinde bestuurders aftreden en kwamen daar
meer democratisch gezinde burgers voor in de plaats.
Ook in Santpoort en Jan Gijzenvaart werden vrijheids
bomen geplaatst. In Velsen-dorp en Santpoort werden
patriottische burgersociëteiten opgericht, met de mooie
namen ‘Broederschap’(Velsen) en ‘Tot nut van het Vader
land’ (Santpoort). De sociëteiten bestreden elkaar om de
leiding van de ‘revolutie’.
Er moest een nieuw patriottisch gezind bestuur komen.
Het proces verliep niet zonder rumoer. De Santpoorters
grepen de gelegenheid aan om onder het juk van Vel-
sen uit te komen door een totaal nieuw bestuur te eisen
waarin zij evenredig vertegenwoordigd zouden zijn. Uit
eindelijk werd tijdens een massale bijeenkomst in de En-
gelmunduskerk een bestuur van ‘ware representanten
van het Bataafse volk’ gekozen. De Santpoorters bereik
ten dat de vertegenwoordigers van het stadhouderlijk
gezag, de oude schout en schepenen, hun plaats afston
den aan nieuwe ‘burgerlijke’ schout en schepenen.
Ook eisten zij een veroordeling van de bestuurders die
in 1791 de wapens van het in 1787 verboden exercitie
genootschap verkocht hadden. Onder de vlag van de
Santpoortse burgersociëteit werd opnieuw een exercitie
genootschap opgericht. De Santpoorters verzochten het
gemeentebestuur om legalisering. Zij wilden een burger-
schutterij voor het hele ambacht, het exercitiegenoot
schap van Santpoort zou een van de twee compagnieën
worden. Het voorstel werd aangenomen.
De omwenteling had ook nadelige kanten voor de bewo
ners van Velsen. Men had last van doortrekkende troe
pen en moest inkwartiering van Franse soldaten dulden.
Er werd zelfs een afvaardiging naar Den Haag gestuurd
met een verzoek om vrijstelling van inkwartiering.
Veranderingen ten tijde van de Bataafse Repu
bliek
Een van de eerste wapenfeiten van de Bataafse Repu
bliek was het vastleggen van de ‘Rechten van de Mensch
en Burger’. Het ging om vrijheid, gelijkheid en invloed van
de burger op de regering. Ook in Santpoort streden de
Het vaandel van de burgercompagnie ‘Pro Aris et Focis’ van
Velsen-dorp. Een geharnaste arm met een kromzwaard in
de hand komt uit een wolk. Rechtsboven het Agnus Dei (Lam
Gods) met daaronder de naam Velsen. Het vaandel van de
compagnie van Santpoort is helaas niet bewaard gebleven.
Er zal ongetwijfeld ‘Santpoort’ op gestaan hebben.
De omwenteling van 1795
FT
V’V
najaar 2021 Stichting Santpoort
42
Museumcollectie Velsen nr. 51 Noord-Hollands Archief
