toen zal dat er anders uitgezien hebben. Meer als een
rand van stranden met soms lage duinen, zogenaam
de strandwallen. Ze leken misschien nog het meest op
de stranden aan de oostelijke uiteinden van de huidige
Waddeneilanden; brede en lange stranden die bij vloed
nog boven water blijven.
Aan de landzijde van deze nieuw vormende kustlijn,
waar het waddengebied op het oude land botste, werd
het grondwater als het ware omhoog geduwd. Hierdoor
werd het oude land een nat gebied. Zo nat dat hier moe
rassen met veel riet ontstonden en veen ging groeien.
Naarmate de zeespiegel verder steeg werd het moeras
overspoeld door zee die dan zand en klei op het veen
afzette. Verder landinwaarts ontstond vervolgens weer
nieuw moeras. Dit voltrok zich allemaal erg snel, voor
geologen althans. In zo’n 2000 jaar steeg de zeespiegel
stijging zo’n 25 meter. En zo rond 7500 jaar geleden ver
dronken in onze regio de moerassen door de oprukkende
zee. Deze zijn grotendeels bewaard gebleven in de onder
grond, maar daar zien we nu dus niets van: de kleilaag
die het veen bedekt ligt op zo’n 12 meter onder NAP, dus
ver onder onze voeten.
Zo’n 5200 jaar geleden trad er echter een kentering op.
De zeespiegel begon wat minder snel te stijgen. Maar er
werd nog steeds veel zand onze kant op getransporteerd
door het samenspel van rivieren en de Noordzee. In deze
nieuwe situatie zien we dat er dan evenwijdig aan de kust
nog steeds strandwallen ontstaan. Op dat moment was
dat in onze regio al een stuk landinwaarts, bij Spaarn-
woude. Daar kun je vandaag de dag nog wel een stukje
van zien. De strandwal steekt nu nog nauwelijks boven
het huidige maaiveld uit, maar wordt mooi gemarkeerd
door het oude kerkje dat erop staat. Mocht er bij het ont
staan van die strandwal iemand daar rondgelopen heb
ben (dat was dan in de bronstijd), dan zag die persoon
naar het oosten kijkend dus een waddengebied met
zandplaten en geulen en daarachter in de verte een moe
ras. Als die persoon naar het westen keek zag hij alleen
maar zee. Er was dus geen Santpoort, alleen zeebodem
in onze contreien.
Zoals gezegd werd er veel zand aangevoerd. Niet alleen
genoeg om de stijging van de zeespiegel bij te houden,
maar zelfs zoveel dat nu aan de zeezijde van de strand-
wallen nieuw land kon groeien. Dit waren weer nieuwe
vormen in het landschap. Aan de zeezijde van de strand-
wal van Spaarnwoude werd een zogenaamde strand
vlakte gevormd. Denk hierbij aan zeer brede stranden zo
als die nog natuurlijk worden gevormd aan de zuidpunt
van Texel, of wellicht dichterbij, maar dan niet geheel
natuurlijk, het strand bij de pier van IJmuiden.
En in deze nieuwe fase gebeurde er nog meer. Toen de
zeespiegel nog snel steeg was er geen strakke kustlijn
zoals we die nu kennen, het was een onderbroken kust
lijn. Er lagen meerdere zeegaten (net zoals nu tussen de
Waddeneilanden), die soms ook nog verbinding hadden
met riviertjes in het achterland. Maar nu er met het vele
zand strandvlaktes ontstonden, verzandden de zeegaten
en sloot de kust zich grotendeels. Bij ons in de buurt bleef
er nog een open verbinding bestaan vanuit de riviertjes
het Spaarne en de Liede die via het zogenaamde Oer-IJ
richting zee afwaterden.
Na verloop van tijd werd aan de zeezijde van de strand
vlakte een nieuwe strandwal opgeworpen. De brede
strandvlakte die eerst was ontstaan kwam hierdoor bui
ten het bereik van de zee te liggen. Dit hele proces her
haalde zich enkele keren, waardoor de kustlijn zich on
danks de nog steeds stijgende zeespiegel steeds meer in
westelijke richting verplaatste. De brede (500 m) strand-
wal van Haarlem is circa 4800 jaar geleden gevormd en
die van Santpoort 4300 jaar geleden.
In de dwarsdoorsnede (afbeelding 2) is schematisch
weergegeven hoe de waddengebieden in de loop van de
tijd over het oude land heen en weer schoven.
De strandwallen zelf veranderden ook voortdurend na
dat ze gevormd waren. Zolang er geen dicht vegetatiedek
was had de wind vrij spel en waaide het zand op tot lage
duintjes. Dit noemen we de oude duinen. Deze werden
vaak maar enkele meters hoog, en nooit zo hoog als de
zogenaamde jonge duinen waar je nu door heen kunt
wandelen en fietsen. Maar daarover later meer.
De zeespiegel stijgt, maar het land groeit har
der
Stichting Santpoort najaar 2022
19
