ALGEMEEN WEEKBLAD
VOOR HEEMSTEDE EN DE HOUTPARKEN
G0EDK00PE MARKEN VOOR REISDOELEINDEN
J. BALM Zn.
DE TWENTSCHE BANK N.V.
HET ZILVEREN JUBILEUM VAN DE
GARAGE„BOSCH EN VAART"
80 cent
Toeren in Luxe Auto's f 3.50 jter uur
T
GASFABRIEK.
OPLAGE 5050 EX.
VRIJ VOOR CONTROLE
12 JANUARI 1934
lie JAARGANG - No. 2
DE WONING-COURANT
VOOR KENNEMERLAND
N.V. DRUKKERIJ V/H DE ERVEN LOOSJES
„ZUM KLAUSNER"
GROOTE MARKT 25
ALLE BANKZAKEN
SAFE LOKETTEN vanaf f 5.- per jaar
Dit nummer bestaat uit 6 pagina's
EERSTE BLAD,
VERGADERINGEN, VERMAKELIJKHEDEN
ENZ.
BIJ
Speciaal adres voor TROÜW-AUTO'S
en ook voor GROOTE üFSTANDEN.
Telefoon 14665
A. KOPJES NIEMAN
KLEERMAKERIJ H. STEVENS
j @K. Schutter, Qfalkenburgerlaan 2
„He. gas is in de moderne huis
houding een onmisbaar pro
duct dat als warmtebron de meest
voortreffelijke eigenschappen bezit.
Geriefelijkheid, zindelijkheid en
efficiency, begrippen inhaerent aan
de moderne huishouding, zijn in
hooge mate bij het gebruik van gas
aanwezig.
Ik acht dan ook de bevordering
van het gasgebruik in het algemeen
belang, niet alleen omdat daardoor
de taak van de huisvrouw in vele
opzichten kan worden verlicht,
maar ook, omdat het gebruik van
sTèzöiiühV-1*#
I
j. VAN DOORN,
BurgèC icsxer van Heemstede.
Bloemend.w. 60 B'daal
DE EERSTE
HEEMSTEEDSCHE COURANT
Woningzoekenden koopt
Verkrijgbaar aan alle kiosken te
AMSTERDAM, HAARLEM en
HEEMSTEDE-AERDENHOUT
a f 0.10 p. exemplaar
en Adm. Ged. Oude Gracht 88
Telefoon 10144
ADVERTENTIEN
Advertentiën per regelf 0.15
Bij contract belangrijke korting.
PIJLTJES: (bij vooruitbetaling te voldoen).
Vraag en aanbod 4 regels 0.35. Lessen e.d.
4 regels f 0.60, elke regel meer f 0.12.
VOOR REDACTIE, ADMINISTRATIE
EN ADVERTENTIËN
wende men zich tot de Uitgevers
Ged. Oude Gracht 88, Haarlem, Telef. 10144
ABONNEMENTEN
Abonnementsprijs bij vooruit
betaling f 1.25 per half Jaar
Kunnen ieder oogenblik ingaan
BIJKANTOREN TE HEEMSTEDE: DRUKKERIJ SCHELLEKENS, RAADHUISSTRAAT 87. - BOEKHANDEL
J. A. HUPKENS, ZANDVOORTSCHELAAN 165. - BOEKHANDEL D. VAN MOURIK, BRONSTEEWEG 4a
DE attractie
vindt U bij
van Haarlem
Bezoekt dus dit geheel nieuw geres
taureerde Café-Restaurant, thans onder
Hollandsche leiding.
Dagelijks
MIDDAG- EN AVONDCONCERT
door de Russische Zigeunerzang-
Kapelle, bestaande uit 6 personen.
Lunch of diner f I.- - Koffie met
rjom of Thee 15 ct. tot 3£ uur n.m.
PRIMA CONSUMPTIE
Kantoor Heemstede BINNENWEG 7 - Tel. 28270 en 28331
Advertenties kunnen tot uiterlijk Donderdags
tien uur worden aangenomen.
Ingezonden stukken vóór Woensdag 12 uur.
Klachten over de bezorging richte men recht
streeks tot de Administratie.
LUXOR-THEATER.
..My Lips Betray". Geprolongeerd.
STADSSCHOUWBURG.
Zaterdag 13 Januari, 8 uur. Rotterd. Hof-
stad-Tooneel: „Fatsoenlijke Vrouwen".
Zondag 14 Januari, 8.15 uur. Comb. Ned.
Tooneel: „Aller Zielen".
Maandag 15 Januari, 8.15 uur. 2de Serie
Abon. Nieuw-Schouwtooneel: „Het wordt weer
Lente".
Dinsdag 16 Januari. Jac. van Lennep:
„Jonkvr. de la Seiglière".
Woensdag 17 Januari, 2 uur. Groot Ned.
Tooneel: „Tobias en de Engel".
Woensdag 17 Januari, 8 uur. Rotterd. Hof-
stad-Tooneel: „ex-Koning Petrus".
Donderdag 18 Januari, 8 uur. Ballet Jooss.
Autoritten van Bosch t-n
Vaart naar 't Station
Aanbevelend, J. R. GRAAL,
Schouwtjeslaan 23.
VISCHHANDEL
FIJNE GEROOKTE PALING
EN VISCHCONSE RVEN
BINNENWEG 39 - TELEF. 28461
De jeugdjaren van het bedrijf.
De eerste directeur van het gasbedrijf was Ir.
G. F. H. Houben, die op 1 Augustus 1908 zijn
functie aanvaardde.
Kort daarop werd door de firma Carl Francke
het bouwwerk aanbesteed. Als laagste in-
(A
X
DE HISTORIE VAN HET GASBEDRIJF.
Het Gasbedrijf in 1909.
Bij het verschijnen van dit nummer zal het
precies 25 jaar geleden zijn, dat de Heem-
steedsche ingezetenen voor het eerst gas van
het gemeentelijk gasbedrijf konden betrekken.
Daags tevoren was reeds „proefgestoomd"
met de straatlantaarns. De invoering van het
gas bracht in de straatverlichting een geheelen
Jhr. Mr. D. E. VAN LENNEP,
Oud-Burgemeester van Heemstede,
Stichter van het Gasbedrijf.
ommekeer. In den goeden ouden tijd was het
n.l. met deze verlichting niet zoo bijzonder
schitterend gesteld. In het Gedenkschrift, ver
schenen naar aanleiding van het zilveren jubi
leum van het gasbedrijf, vertelt Jhr. Mr. D. E.
van Lennep, oud-burgemeester van Heemstede
en stichter van het gasbedrijf, het volgende:
„Men behielp zich met petroleum. De straat
verlichting was zeer spaarzaam. Hier en daar
brandde er een petroleumpitje, tenzij volgens den
kalender de maan scheen, want dan moest dit
hemellichaam, of de lucht betrokken was of niet,
voor de verlichting zorgen.
Maar op ll Januari 1909 leverde de Heem-
steedsche Gemeente-gasfabriek haar eerste gas
af. Er was heel wat gewikt en gewogen voor
het zoover was.
De Raad benoemde nu uit zijn midden een
gascommissie, waarvan met mij de heeren A. H.
van Wickevoort Crommelin en J. H. M. van
Houten leden waren, terwijl de heer A. A. Swolfs
als Secretaris optrad.
Zoo kwam een contract met de firma Carl
Francke tot stand en de Raad benoemde onge
veer tegelijk, teneinde reeds bij aanleg van het
j buizennet en den bouw der fabriek toezicht te
kunnen uitoefenen, den heer ir. F. H. Houben.
j Ook dat was een goede keus, want met energie
i heett deze eerste Directeur het bedrijt tot bloei
j gebracht. Hij heeft het vooral in het begin niet
gemakkelijk gehad, want behalve de technische
leiding kwam in den aanvang ook de geheele
administratie grootendeels voor zijn rekening.
Hij heett er zich kranig doorheen geslagen en
later de stichting van de gemeentelijke Water-
leiding- en Electriciteitsbedrijven krachtig be
vorderd.
Het leggen der buizen en de bouw van de
fabriek kwamen in ongeveer een half jaar gereed
en in de eerste dagen van Januari 19U9 kon met
de gastabncage een aanvang worden gemaakt.
Ik hoor nog het blazen van de lucht, die hier
en daar uit een lantaarnbuis gedrongen werd
door het gas, dat het buizennet ging vullen en
ik herinner mij levendig, dat toen ik vernam, dat
er lantaarns brandden, ik mijn medeleden der
gascommissie opwekte om te gaan kijken. Het
verschil met de petroleumverlichting was wel
heel groot. Feestelijkheden waren er niet, maar
dat nam niet weg, dat de leden van de Gas
commissie en de Directeur in dankbare stem
ming een biertje gingen drinken in het café waar
reeds gasverlichting was, ik meen „Het Wapen
van Heemstede''.
Het lijkt, nu we enkele jaren later (in 1914)
de zegeningen van het electrische licht ont
vingen, een beetje kinderlijk, dat we 25 jaren
geleden in 1909 al zoo blij waren met gaslicht,
maar men moet het getob met petroleumlampen
meegeleefd hebben om daarover te kunnen
oordeelen."
Jhr. J. P. W. VAN DOORN,
Burgemeester van Heemstede,
Voorzitter van de Commissie voor de Bedrijven.
schrijver kwam uit de bus de heer W. A. van
Amstel, die als aannemer een uitstekende repu
tatie genoot.
Over het verloop van den bouw schrijft Ir.
Houben in het gedenkschrift o.m.:
„Reeds in de eerste dagen van Augustus werd
de eerste spade in den grond gezet voor het uit
graven van de fundeeringsput van den gashou
der. De uitvoering van het bouwwerk had een
vlot verloop. Intusschen waren ook de buizen
van de hoofdleiding aangevoerd, welke opge
slagen werden aan de Ringvaart, alwaar het
persen plaats had.
Het leggen geschiedde in hoofdzaak door
Duitsche monteurs in sleuven, welke door Heem-
steedsche arbeiders werden gegraven.
Bijzondere zorg werd besteed aan het beproe
ven der leiding op dichtheid, hetgeen telkens
voor dat de sleuven werden gedicht plaats had.
Dit geschiedde volgens voorschrift door den
heer W. K. N. Geerling, ingenieur der Gem. Gas
fabrieken te Amsterdam, aan wien het opper-
j toezicht bij den bouw was opgedragen.
I De werkzaamheden verliepen voorspoedig,
zoodat op 11 Januari 1909 voor het eerst de
straatlantaarns brandden en daags daarna de
particulieren in Heemstede en Bennebroek met
het betrekken van gas konden beginnen, nadat
de met het oog op de veiligheid verzegelde
hoofdkraan vanwege de gasfabriek was ont
sloten.
Het gas was van den beginne populair, het
aantal aansluitingen overtrof de verwachtingen
en het gebeurde meermalen, dat, wanneer ik
door het dorp fietste, ik aangehouden werd met
de vraag: „kan ik ook nog gas krijgen?"
Het toenemend verbruik eischte telkens nieuwe
werken: bouw gashouder van 2500 M3. ovens,
aansluiting van Vogelenzang en eindelijk de
groote uitbreiding, welke juist gereed was, toen
de wereldoorlog uitbrak.
Het gasverbruik, dat steeds stijgende was ge
weest nam plotseling, zij het tijdelijk af; nieuwe
vraagstukken van allerlei aard vroegen de aan
dacht. Het duurder worden van de grondstoffen
deed nog meer dan tevoren voelen, dat de aan
voer van de kolen, welke met vletten, welke op
1000 M. afstand van de fabriek geladen werden
(grootscheepsvaarwater), niet in overeenstem
ming was met den omvang en de inrichting van
het bedrijf.
Gelukkig kwam hierin verandering door het
verbreeden en uitdiepen van de Wippervaart,
welke de aanlegplaats vlak voor de kolenloods
ontsloot voor schepen met een diepgang van
7 voet."
De jaren 1917 tot en met 1920.
In de oorlogsjaren had het bedrijf met groote
moeilijkheden te kampen. Ir. C. L. Philips was
toentertijd directeur van het bedrijf.
„Als men deze jaren," aldus Ir. Philips, „be
schouwt uit het gezichtpunt van den vooruit
gang van den omzet, dan zijn het inderdaad
ongeluksjaren voor het bedrijf geweest, want de
geleidelijke stijging van het gasdebiet werd
plotseling geremd en in een gedwongen beper-
Koopt Uw kleeding bij de
KL. HOUTWEG 19, H'LEM TEL.16317
- VRAAGT STALEN OF ZICHTZENDING -
king veranderd. Terwijl voorheen het streven
der directie steeds gericht was op uitbreiding
der gasaigute, moest in aeze perioae alle energie
woruen aangewend om het veroruik binnen de
van bovenai voorgeschreven grenzen terug te
dringen.
inuien men daarentegen het gasbedrijf waar
deert naar het nut aat het aiwerpt voor de
bevolking, dan is er wel geen periode geweest,
waarin zoó duidelijk, niet alleen het algemeen
belang, maar de onmisbaarheid van het gas-
bednji is gebleken.
Niet alleen het gas, maar alle bijproducten
hadden een onberekenbare waarde gekregen.
Indien het Rijk geen beslag had gelegd op de
cokes- en teerproductie, dan had het bedrijf zeer
groote winsten kunnen boeken in plaats van de
nadeelige saldi, welke de rekeningen hebben
vertoond, niettegenstaande de veelvuldige ver
hoogingen van oen gasprijs.
De beperking van het gasdebiet begon einde
1916 eerst met een yerii'ivt.rinr'',.-1
Tsèti uë'"teugels nog strakker moesten worden
aangehaald, werden gezinsramsoehen ingevoerd,
gebaseerd op de grootte van het gezin met
daarboven eenige M3. tegen 1.als waar
schuwing, dat oe afsluiting niet veraf was.
De gasprijs was intusschen geleidelijk ge
stegen tot 21 cent per M3. Doch met alleen
door gasprijsverhooging en beperkte rantsoenen
werd de omzet verminderd. De gasdruk werd in
den nacht verminderd tot 12 in.m., de straat
verlichting werd oelangrijk verminderd, met de
maan werd weer rekening gehouden. 40 Gas
lantaarns werden geëlectriticeerd, gasmotoren
werden vervangen ooor electromotoren, enz.
Door de Rijxsdistributie werden maandelijks
beperkte hoeveelheden kolen toegewezen, waar
onder Limburgsche kolen met gering percentage
vluchtige bestanddeelen en Amerikaansche
kolen, die door hoog gasgehalte uitmuntten. De
kolenprijs steeg tot 69.30 per ton. Ook bruin
kool en gasophal een residu der petroleum-
destillatie werden vergast. In mindere mate
ook hout en veen. Nog duidelijk zie ik voor mij
de fonteinen van vuur, die opstegen als een
bruinkoolretort werd getrokken.
Als veiligheidsreserve werd een schip turf be
steld, dat echter nimmer zijn bestemming heeft
bereikt. Ook de aanvoer der door de Kodibu
toegewezen kolen ging niet altijd even gemakke
lijk. Kolenvoorraden kenden wij niet meer. Eens
bleef het aangekondigde schip uit, terwijl de
vorst inviel. De schipper was vertrokken, maar
niemand wist waar hij zich ophield. Een andere
partij kon niet worden toegewezen. De schipper
bleek zich rustig te Gouda te hebben laten in
vriezen, misschien onbewust van de catastrophe,
die hij daardoor te Heemstede dreigde te ver
oorzaken. Gelukkigerwijze is het niet tot stil
stand gekomen, al moesten de kolen zoo uit het
schip in de retorten worden geladen. Dit zijn
zorgen, waarvan men zich tegenwoordig geen
denkbeeld meer kan vormen.
Ook de aanschaffing van magazijngoederen
baarde veel zorg. Oud koper, asch van kousjes,
enz., waren waardevolle artikelen. Om olie te
sparen werden de exhausters met water ge
smeerd!
De gasfabriek heeft in dien tijd twee oorlogs
kinderen voortgebracht, de centrale keuken en
den warmwaterwagen. De centrale keuken was
ondergebracht in de plaatijzeren loods achter de
gashouders. De dubbele mantels der kookketels
ontvingen hun stoom uit het ketelhuis. Voor den
stoomstoker was het een nachtmerrie als de
kok nog vóór het aanbreken van den dag beslag
legde op het grootste gedeelte der stoom-
productie om zijn ketels aan te warmen.
De warmwaterwagen was een voorlooper van
de voorraads-warmwater-apparaten, met dit ver
schil, dat hij het publiek hielp bezuinigen op de
gasrekening. Deze beide oorlogskinderen bleken
in vredestijd geen levensvatbaarheid te bezitten.
Na den oorlog.
„In het jaar 1920 had een algeheele omkeer
plaats in de economische omstandigheden, die
in de daaraan vooraf gaande jaren zulk een
funesten invloed hadden uitgeoefend op den
goeden gang van zaken," schrijft de tegen
woordige directeur, lr. W. J. A. Duynstee, die
op 1 Nov. 1920 de teugels in handen nam.
„De kolendistributie werd opgeheven en voor
de eerste maal sedert den oorlog konden weer
kolen op de vrije markt worden betrokken. Niets
stond nu meer de vrije ontwikkeling van het
bedrijf in den weg dan de hooge gasprijs.
De kolenprijs, die in den loop van 1920 tot
een ongekende hoogte was opgeloopen, ging
echter met sprongen omlaag en onmiddellijk
daarna kon worden overgegaan tot verlaging
van den gasprijs. Deze verlaging had een
enormen vooruitgang van het gasgebruik ten
gevolge, dat met groote sprongen toenam als
dat V nergens, beter en
goedkooper slaagt voor
fteparafis en J,evenn£ j
van Goud, Zilver en
j Uurwerken
dan bij
.xjx. ,xtx, ,x|x, xfx, ,x+xt X.+X. x|x X+X X+A A+X x+x x+x xtx*'
xj
aat 49,
■ga,. icsi<
IV
ÏX
ïx
IX
IX
IX
IX
i/
IX
W
•X
Ir. W.J. A. DUYNSTEE,
Directeur van het Gasbedrijf
van 1 November 1920 af.
X|X X$X X|> Xjv X|X xjx xjx XjX xjx X"|X xjx XfX
de gasprijs omlaag ging. Het bedrijf geraakte nu
in zeer korten tijd tot grooten bloei.
De gewijzigde
tijdsomstandig
heden, hadden
een ingrijpende
wijziging van
de fabricage
methode nood
zakelijk ge
maakt. De sterk
verhoogde ar-
beidsloonen
drukten zoo
zwaar op het
bedrijf, dat het
bestaande oven
systeem, waar
bij de retorten
door handen
arbeid bediend
werden, niet
economisch
meer was.
Reeds tijdens
den oorlog wa
ren hier en daar
in den lande verticale kamerovens met zeer groot
succes toegepast. Bij deze ovens wordt het
laden en ontladen der destillatieruimten geheel
en al aan de zwaartekracht overgelaten, zoodat
handenarbeid hierbij nagenoeg geheel kan ver
vallen.
Reeds in het voorjaar van 1921 kwamen de
plannen gereed en werd besloten tot het bouwen
van een batterij van 10 kamers in 2 ovenblokken.
Behalve dat er groote financieele resultaten
zijn bereikt door invoering der kamerovens, zijn
er ook op ander gebied groote voordeelen ge
bleken, die hoofdzakelijk aan het stokerij perso
neel ten goede zijn gekomen. De aard van den
arbeid is geheel gewijzigd en het zware af
mattende werk voor gloeiende retorten en heete
vuren behoort tot het verleden.
De sprongsgewijze toename van het gas
gebruik maakte het al spoedig noodig om tot
uitbreiding van de oveninstallatie over te gaan
en in 1913 werd besloten tot den aanbouw van
een derde ovenblok met 10 kamers.
In 1925 werd besloten tot aanschaffing van
een kolentransportinrichting. De oude installatie
van de stilgelegde gasfabriek van Schoten werd
tegelijkertijd met een complete cokesbreek- en
sorteerinrichting tegen sloopwaarde overge
nomen en opnieuw te Heemstede gemonteerd.
Na 5 jaar in bedrijf geweest te zijn, bleek het
noodig de kolentransportinrichting door een
betere te vervangen. In 1930 kwam de moderne
transportbaan in bedrijf en heeft tot dusver uit
stekend voldaan. De oude Schotensche cokes-
breek- en sorteerinrichting met bijbehoorend
OESTERS - KREEFTEN - FO
RELLEN - VERSCHE CAVIAAR
TELEFOON 23280 - (3 LIJNEN)
