HAARLEMSCH
PREDIKBEURTEN
No. 79.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Zesde Jaargang.
van ZATERDAG 4 October 1884.
op Zondag 5 Oct. 1884.
Drinkwater,
Nieuwsberichten.
.ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden 25.
hum fr.p.p,//,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie ran 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT s
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertenliën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 uredie alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Noord-Znldhollandsche Stoomtramweg-Maatschappijllaai-lem—Leiden. 15 Mei 1884.
Haarlem, Hillegom en Leiden 7.50, 12.5* 's morgens, 3.7, 5.35*, 7.35 'savonds.
Haarlem—Hillegom 9.10, 10.25, 'smorgens, 2.10, 4.20, 7.15, 9.5, 10.40 'savonds.
Haarl.Heemstede (Kerk) 5.55 'sav. AUeen de met geteekende treinen vervoeren goederen.
Haarlemsche Tramwnj-Maatschappij. Van 't Station 7.30 'smorg. tot 10.30 's av.
Uit den Hout 7.50 's morg. tot 10.50 's av.
Vertrekuren der spoortreinen van Haarlem 20 Mei 1884.— Naar Amsterdam6.50,
8.11*, 8.21, 8.56*, 9.30*, 11.16, 11.34+, 11.52 'smorg., 1.11, 2.38+, 3.53*, 4.15*, 4.33,
4.50*, 5.42, 7.11, 7.38+8.56*, 9.36*, 9.46*, 9.57, 10.20*, 10.59+ 'savonds.
Van Amsterdam6.—, 7.—*, 7.35+, 8.10*, 8.40, 9.40*, 9.50*, 11.5.11.55+ 's morg12.15,
1:5*, 1.30*, 3.25*, 3.45, 4.30*, 4.45*, 5.20+, 6.15*, 7.45, 8.30*, 9.50*, 11.— 'savonds.
Naar Rotterdam: 6.31, 7.57+, 8.33*, 9.14, 10.13* 's morg., 12.17+, 12.46, 1.53*, 3.49*,
4.16, 5.12, 5.43+, 8.16, 10.13* 's avonds.
Van Rotterdam: 6.—, 8.10*, 9.10, 10.15+, 11.5, 's morgens, 1.23+, 2.45*, 3.35, 5.10,
G.23+, 7.25*, 7.55, 8.50* 9.50+ 'savonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinendie
met zijn exprestreinen alleer le en 2e klasse.
Naar den Helder: 6.34, 10.8, 's morg., 1.34 tot Alkmaar, 4.57, 8.57 's avonds.
Naar IJmuiden: 6.10, 6.34, 10.8 'smorgens, 1.34, 4.57, 8.57 'savonds.
Van IJmuiden: 7.47, 11.19 'smorgens, 3.17, 4.9.50 'savonds.
Naar Zandvoort(H.S.) 7.15, 8.37, 10.16, 11.35, 1.32, 3.51, 5.15, 6.5, 7.10, 8.59.
Van Zandvoort: 7.59, 9.4, 10.50, 12.45, 3.24, 4.26, 5.40, 6.45, 8.30, 9.50.
Omnibus van Bloemendaal. 8.—, 8.35, 9.30,10.55, 11.15, 12.10,1.15, 2.—, 3.10,3.30,4.15,
5.—, 6.5, 6.55, 8.15. Van 'tStation: 8.30, 9.8. 10.4, 11.32, 12.15, 12.43, 1.50,
2.38, 3.46, 4.13, 4.54, 5.41, 6.39, 8.13, 8.54. Des Zondags op bijna alle treinen.
Dienstregeling van het Postkantoor. 20 Mei 1884. Openstelling van het kantoor:
Dagelijks van 8 's morgens tot 9% uur'savonds. Voor de storting en uitbetaling van postwissels
en de invordering van gelden op kwitantiën alleen op werkdagenvan 9 uur 's morgens tot 3
uur 's avonds. Voor de Spaarbank van 's morg. 9 tot 9 uur 's av. Voor de Postpakketten
van 's morgens 8 tot 9 uur 's avonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen: 7.10.— 'smorgens, 1.30, 3.30, 6.30, 9.
'sav. Op Zon- en algemeene erkende Christelijke feestdagen7.'s morg., 1.30, 6.30 's av.
Lichting der hulpbrievenbussen Zuiderstraat hoek Oudegracht, Gr, Houtstraat, Zijlstraat,
Parklaan, Kaasplein7.10.'s m„ 2.30,6.8.30 's av. Florapark, Kampersingel,
Leidschevaart, Schootersingel6.45*, 9.45*, 's morgens, 2.15, 5.45*, 8.15 'savonds.
Lichting aan het Station: Richting Amsterdam 8.6, 11.29 'smorgens, 2.33, 5.37, 7.33
'savonds. Richting Rotterdam 7.52, 9.9 'smorgens, 12.124.115.38,10.8'savonds.
Richting den Helder 6.29, 10.3 'smorgens, 4.52, 8.52 'savonds. Richting Zandvoort
1.25, 7.55, 'savonds.
In alle beurten der N. H. G. behalve in
hinder- en namiddagbeurtcollecte voor het
godsdienstonderwijs.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ureBrutel de la Bivière.
Nam. 2 ure, Barger. 14e Zondag,
's Av. 6 ure, Hoog.
Bevestiging van nieuwe leden.
Vrij dag.
's Av. 6 ure, Hoog. Voorbereiding.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Smeding.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Snethlage.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Hoog.
Walsche Kerk.
Voorm. 10+ ure, Lacheretpast, a la Haye.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 'sAv. 5 ure, Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Schotel.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Poolman.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, Craandijh.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, PH. Hugenholtzvoor
ganger der Vrije Gemeente te Amsterdam.
Met medewerking van het zangkoor.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
lokaal in de Ridderstraat.
Dinsdag.
's Avonds 8 ure, Snethlage. Bijbellezing.
Lokaal der Jongelingsvereeniginj
Donderdag.
[s Avonds 8 ure, Barger. Bijbellezing;
Reeds vóór Fok en Brok in hunne
samenspraak in de Spaarnebode van
Woensdag den 1 Oktober zich beklaagd
haddendat op dien dag het kosteloos ver
strekken van Duinwater zou eindigen, het
welk ten gevolge van een verzoek der
Vereeniging ter bevordering van Volks
gezondheid alhier door het Gemeentebestuur
was toegestaan en bekostigd, had eene
huismoeder daarover aan mij haren spijt
te kennen gegeven.
Dat dit verzoek zoo snel toegestaan
en tamelijk vrijgevig uitgevoerd werd,
schrijven wij niet het minst toe aan vrees
voor cholera. Door de verzoekers werd
in hun adres daarop dan ook gewezen.
Maar onwillekeurig rijst de vraagis het
gevaar daarvoor dan nu zoo volkomen
geweken Als leek in de Medische weten
schap voegt het mij niet daarop een be
slissend antwoord te gevendoch behalve
cholera zijn er verschillende ziekten, als
thyphus, buikloop etc., die aan het gebruik
van onzuiver water worden toegeschreven.
Het was een der eerste en ernstigste be
moeiingen van het geneesk. Staatstoezicht
na de invoering der nieuwe geneeskundige
wetten in 1865om de Gemeentebesturen
opmerkzaam te maken op de noodzakelijk
heid om aan de inwoners goed drinkwater
te versohaffen.
En is nu het water, dat hier nit den
bodem wordt opgepompt, goed drinkwater
Ter beantwoording van deze vraag, moet ik
opmerkzaam maken op een feit dat elkeen
dezen zomer heeft kunnen waarnemen.
Door lofwaardigen ijver van hen die
daarmee belast warenzijn er dezen zomer
meer straatriolen opgebroken en de inhoud
uitgeschept dan vroeger. Wie zijne oogen
niet met walging afwendde, zal hebben
kunnen ziendat die inhoud slechts
zelden vloeibaar, meestal diksoms bijna
geheel droog was. Vergelijkt men dit met
den vorm der stoffen voor welker afvoer
de riolen dienendan is er een zeer ken
nelijk verschil merkbaar. De stoffen die
er nit onze keukens en bestekamers inloopen,
zijn weinig dikker dan water en worden
nog verdund door schrob-, spoel-, en regen
water en 't geen men er uithaalt is dik,
bijna droog. Waren nu de riolen waterdicht,
dan moest dit mengsel grootendeels on
veranderd in singels of grachten vloeien,
want aan uitdrogen in die gesloten riolen
kan niet gedacht worden en van uitloopen
in grachten en singels ziet men maar weinig,
althans in verhouding tot hetgeen er in
loopt. Het vloeibare gedeelte moet dus op
eene andere wijze ontwijken, en dit kan
niet anders dan door de voegen der steenen
waarvan het riool gemaakt is, in den
bodem. Het grootste deel der riolen, zooals
ze in oude steden gemaakt zijnzijn dus
niets anders dan reusachtige filters. De
vaste deelen van ons menagewater etc. etc.
blijven er in liggen het vloeibare deel
trekt in den bodem. Toch is er een op
merkelijk verschil tnsschen het vuile water
etc. dat in de riolen vloeit en het heldere,
meestal een weinig geelachtig gekleurde
vocht dat in Haarlem opgepompt wordt
en daarom zullen er wellicht sommigen zijn
die mijn beweren, dat dit pompwater groo
tendeels een aftreksel van onnoembare stof
fen is, in twijfel trekken.
Het toeval heeft mij eens gediend om
eene doorsnede van een gedeelte van den
bodem van Haarlem naast en onder een
riool waar te nemen. Naast en onmiddelijk
onder het riool was het zand donkerge
kleurd bijna zwart. In de richting naar
onder werd de kleur blauwgrijs, langza
merhand overgaande tot dien van gewoon
duinzand. Op die wijs nn wordt het water
niet alleen van de vaste stoffen, en ook
van 't grootste deel van de kleur ontdaan
maar tevens de bodem daarmee bezwangerd.
Die wil, kan het zelf wel eens beproeven.
Neem een glazen buis van pl. m. 1 a
ll/s Meter lengte en 2 a 3 centim. wijd.
Vul die met zuiver duinzand, bind die
aan de eene zijde met een lapje katoen
of linnen dicht, plaats de buis met het
dichtgebonden deel naar onder en giet er een
paar kopjes vol van het voeht dat gewoon
lijk aan riolen wordt toevertrouwd in, zet
de buis dan rnstig eenige uren ter zijde
en ge zult het boven ingegoten vuile water
er van onder weer tamelijk schoon en hel
der zien uitkomen.
Zonder nn te willen beweren dat zulk
water ten allen tijde schadelijk is, geloof
ik toch, dat daar waar men ander drink
water bekomen kanhet pompwater uit
den zandbodem van groote steden ver
werpelijk is. Immers, als men de herkomst
nagaat is, er nog iets anders dan vrees
voor ziekten, dat ons van het gebruik
terng houdt. Niemand zal gaarne een bad
nemen in eene knip met water waarin
reeds een ander gebaad heeft ook al is
dit volkomen onmerkbaar. En is nu het
drinken van putwater niet nog veel wal
gelijker? Ik hoop daarom, dat het stedelijk
Bestuur van Haarlem van het besluit tot
intrekking van kosteloos duinwater-ver
strekking zal terugkomen. Dat men er
prijs op heeft gesteld bewijzen de 14000
emmers, die in drie maanden aan óén stand
pijp afgegeven zijn. De beweegreden van
het geacht Bestuur zijn mij onbekend, doch
zijn die van geldelijken aard dan geloof
ik niet, dat bij hoofdelijke rondvraag er
vele belastinghetalenden in Haarlem zullen
zijn, die desnoods niet gaarne eene kleine
verhooging op hun bedrag zouden willen
toestaan, om de bestaande standpijpen
der duinwaterleiding te laten staan, ja
er hier en daar nog eenigen bij te voegen.
Wie het nut van goed drinkwater voor
het menschelijk welzijn betwijfele, hij leze:
Het water door Rossmaesler, door onzen
geaehten stadgenoot Dr. Winkler in 1858
in 't Nederlandsch overgebracht. Maar zijn
wij dan achteruitgegaan? Immers ruim
500 jaren voor onze tijdrekening zong
Pindaras in Griekenland reeds: Het water
is het heerlijkst van alles.
Haarlem 2 October 1884.
J. SWENS.
In 't N. v. D. van Woensdag geeft
Dr. J. M. Hoogvliet van Leiden eenige
beschouwingen ten beste aangaande eene
algemeene wereldtaal. Hij noemt in zijn
zeer lezenswaard artikel de taal, die de
verschillende volkeren spreken een natuur
voortbrengsel, even grootsch, even fijn be
werktuigd als alle andere deelen der schep
ping. Een taal wordt niet gemaakt maar
geboren. Zij groeit op en neemt toe in
kracht en in omvang. Wie de taal be
schouwt in al haar rijkdom en pracht kan
niet anders dan erkennen, dat zij even
goed als plant en dier een levend orga
nisme is en dat men, alvorens over te
gaan tot het zoogenaamd scheppen eener
levende taal, ook eens probeeren moet om
een levenden hoon of een levenden hond
te vervaardigen, 't Zou den steller van dit
goed doordachte stuk zeer bevreemden als
„het Volapuk" van den Badenschen pries
ter zelfs onder de kunsttalen ooit een
eerste plaats ging innemen. Wie trouwens
een groot werk wil tot stand brengen
zal, zoo hij verstandig is, dankbaar ge
bruik maken van alles wat in dien geest
bestaat en om die reden zonden ook reeds
bestaande talendie door millioenen men-
schen gesproken wordenb.v. het Engelsch
of het Fransch, verreweg de voorkeur
verdienen om tot een wereldtaal verheven
te worden nevens de bestaande talen
natuurlijk dan een samenraapsel als het
Volapuk, dat, volgens zijn zeggen, zou
bestaan uit 1 pCt. Latijn, 3 a 4 pCt.
Duitsch en 96 pCt. pure fictie.
Ip het Moravische dorp Grillowitz
hebben onlangs op één dag zes echtparen
haar gouden brniloft gevierd, 't Zou niet
onbelangrijk zijn te weten of de consumptie
van geestrijke vochten in dit dorp tot
zulk een onrustbarend cijfer is geklommen
als dit in ons land het geval is, blijkens
onze vroegere mededeelingenontleend aan
„de Volksvriend."
Zondag middag omstreeks vier ure
kwamen twee landloopers aan de boeren
hofstede van J. Ciggaar te Sassenheim
en eischten geld. Zij bedreigden de vrouw
met moord en brand en trokken het mes.
Daar het melktijd was, waren de man
nen afwezig. De vrouw riep om hulp.
De huren schoten toe en vattenmet be-
