HAARLEMSCH
Eerste Blad.
PREDIKBEURTEN
No. 95.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Zevende Jaargang
van ZATERDAG 28 November 1885.
op Zondag 29 Nov. 1885.
N ieu wsberichten.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post —,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT r
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Noord-Zuidhoilnndsche Stoomtramweg-MaatschappijHaarlemLeiden. 1 Juni 1885.
Haarlem, Hillegom en Leiden 4.f, 10.20 'smorgens, 1.2.40", 5.5, 7.35,'smid.
Haarlem—Hillegom 9.'smorgens, 4.15 (totHeemstede)9.15, 10.15 'savonds.
Alleen des vrijdags. Vervoert ook goederen.
Haarlemsche Tramwaj-Maatschappij. Van 'tStation 7.30 'smorgens tot 10.30 'savonds.
Uit den Hout 7.50 's morgens tot 10.50 's avonds.
Vertrekuren der Spoortreinen van Haarlem. 1 Oct. 1885.Naar Amsterdam: 6.52, 8.9*,
8.31, 8.55*, 9.29*, 11.57, 11.30+, 11.46* 'smorgens,-1.—, 2.38+, 3.48*, 4.16', 4.34,
5.34, 6.40*, 7.6, 7.33-j-, 9.—*, 9.43, 10.24*, 10.59+ 'savonds.
Van Amsterdam: 6.20, 7.35-f-, 7.45*, 8.10*, 8.40, 9.45*, 9.50*, 11.5, 11.55+ 'smorgens,
12.20, 1.5*, 1.45*, 3.25*, 3.55, 4.30*, 4.45*, 5.20+, 7.45, 8.35*, 9.55*, 11.— 's avonds.
Naar Rotterdam: 7,57+, 8.33', 9.13, 10.13*, 's morgens, 12.17+, 12.58, 2.8* 3.49*, 4.27,
5.11, 5.43+, 8.14, 10.18* 'savonds.
Van Rotterdam: 6.—, 7.55*, 9.45, 10.15+, 11.3 'smorgens, 1.23+. 2.45*, 3.35, 5.10,6.23+,
7.25*, 8.50*, 9.50+- 'savonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinen. De met
zijn exprestreinen alleen le en 2e klasse.
Naar den Helder: 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32 tot Alkmaar, 4.57, 9.1 'savonds.
Naar IJmuiden: 6.25, 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32, 4.57, 9.1 'savonds.
Van IJmuiden: 8.1, 11.13 'smorgens, 3.16, 4.1, 9.7, 9.40 'savonds.
Naar Zandvoort: (H. S.) 8.12, 10.9, 11.33 'smorg., 1.34, 5.13, 8.16, 'savonds.
Van Zandvoort: 8.34, 11.7 'smorgens, 12.36, 4.9, 6.20, 8.41 'savonds.
Omnibns van Bloemendaal. 8.15, 10.50, 1.25, 3.5, 7.30. Van 'tStation: 9.6, 11.30»
2.5, 3.45 en 8.11. Zondags alle treinen.
Dienstregeling van het Postkantoor. 1 Oct. 1885. Openstelling van heikantoor: Dag.
van 8 's morg. lot 9)4 uur 's av. Op Zondag van 's morg. 8 tot 10 en 's av. van 12 tot 4 uur.
Voor de storting en uitbetaling van postwissels en de invordering van gelden op kwitantiën
alleen op werkdagenvan 9 uur 's morg. tot 3 uur 's av. Voor de Spaarbank van 's morg. 9
tot 9 uur 's av.op Zondag van 8 tot 10 en van 12 tot 4 ure. Voor de Postpakketten
alleen op werkdagen, van 'smorgens 8 tot 9H uur 'savonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen: 7.30,10.— 's morgens, 1.30,3.30,7.9. 'savonds.
Op Zon- en algemeene erkende Christelijke feestdagen: 7.30 's morgens, 1.4.— 'savonds.
Lichting der hulpbrievenbussen: Zuiderstraat hoek Oudegracht, Gr. Houtstraat, Zijlvest,
Parklaan, Kaasplein: 7.—,10.— 's morg., 2.30,6.8.30 'sav. Plorapark,Kampersingel,
LeidsehevaartSchootersingel6.45, 9.45 'smorgens, 2.15. 5.45, 8.15 'savonds.
Des Zondags: buitenwijken 's m. 6.45 en 's av. 3.15. binnenwijken 's m. 7 en 's av. 3.30.
Lichting aan het Station: Richting Amsterdam 8.4,11.25 's morg., 2.33, 3.43*, 5.29*, 7.28* 'sav.
Richting Rotterdam 7.52,9.8 'smorg., 12.12,4.22", 5.38,10.13* 'sav.Richting den Helder
6.45, 10.10 'smorg., 1.27*, 4.52, 8.56* 'savonds. De met worden Zondags niet gelicht.
Telegraafkantoor. Het kantoor is geopend op werkdagen van 's m. 8 tot 's av. 10 uur, op
Zon- en algemeen erkende Christelijke feestdagen van 's m. 8 tot 's av. 9 uur. Binnenl.
Telegrammen worden berekend tegen een vast reent van 15 Cts. benevens 1 Ct. p. woord.
Grot^e Kerk.
Voorm. 10 nre, Snelhlage.
Nam. 2 ure, Smeding. Zondag 2.
's Avonds 6 nreBarger.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, Brute! de la Rivière.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 nre, Hoog.
Maandag 'sav. 6 ure, Openbarekatechi-
satie over Matth. 5 17 v.v. Moeton.
Woensdag 'sav. 6 nre, Moeton.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 nre, Escher.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 nre, Arbousse Bastide
past. a Paris.
Collecte ponr la Société des Traités
réligieux de Paris.
Dinsdag, 'sav. 8 ure, 15e jaarfeest der
Ned. Zending-vereeniging afd. Haarlem.
Spr.Smeding, verslag; Escher, feestrede.
Christelijk Gercform. Gemeente.
{Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 nre, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 's av. 7 Vs nreMulder.
{Klein Heiligland.).
Voorm. 10 nre, 'sAv. 5 nre, Schotel.
Donderdag 's av. 71/» nreSchotel.
Lnthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, Mees.
'sAv. 6 nre, Poolman. Openb. 2: 17.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, Craandijk.
's Av. 6 urede Lanog.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tideman.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 nre, Baron van Doorn.
's Av. 6 nreBaron van Doorn.
Ds. Escher heeft in dank ontvangen voor
de school voor on- en minvermogenden van
N.N. f 5,00.
Voordracht in Teyler's Stichting.
Woensdagavond werd inTeylers Museum
de veldtocht tegen het Naturalisme door
den Heer Mr. W. van der Vlugt op mees
terlijke wijze voortgezet.
Was de vorige maal de omschrij ving en
de beteekenis van het Naturalisme het
hoofddoel van zijn rede geweest, gepaard
aan eene bestrijding van het gronddenk
beeld in het algemeen, spreker stelde zich
voor, die geestesrichting thans meer in
bijzonderheden te beschouwen en wel in de
drie vormen waarin het zich bij den denken
den mensch en ook in de denkende mensch-
heid heeft geopenbaard.
De twijfel aan de noodzakelijke geldig
heid ook der praktische oordeelen, der
beginselen van recht en zedelijkheid, wordt
dan in de eerste plaats verdedigd door de
materialisten.
Deze richting werd door spreker al
dadelijk gekenmerkt als de kindertaal van
het naturalisme, de eerste wijze waarop
zich het verzet tegen het geloof aan voor
ieder geldige waarheden ook buiten natuur
wetenschappelijk gebied heeft vertoond.
Het materialisme tracht het heelal te
herleiden tot bewogen stofdeeltjes (atomen).
Zijn woordvoerders in de onde wereld waren
voornamelijk Demokritus, Epicurus en
Lucretius. Het systeem van den laatsten
wijsgeer werd als voorbeeld genomen. Het
onde oorspronkelijke materialisme toch is
een overwonnen standpunt. De oude wijs-
geeren meenden de dingen onafhankelijk van
zich zeiven te kunnen begrijpen. Na Kant
en Locke is dit een onmogelijkheid ge
worden, en al zijn er dan ook nog groote
mannen als Moleschott, Vogt e. a. die zich
materialisten noemenhet zuivere materia*
lisme in den zin der oude wereld, dat
het vraagstuk van ons kenvermogen geheel
ter zijde stelde, vindt men niet meer.
Het materialisme uit Griekenland over
gebracht vond in Kome een gnnstig onthaal.
In de eerste plaats werd het gretig omhelsd
door de zoogenaamd praktische materialis
ten der bedorven Romeinsche wereld. Maar
ook de edeler geesten meenden daarin
een heilzaam wapen te vinden tegen het
onzinnige bijgeloof dat in de tijden van
Lucretius in de Romeinsche maatschappij
heerschappij voerde.
Het dichtstuk, waarin deze de dwaas
heden zijner eeuw uit naam van het ma
terialisme bestrijdt, stelt op den voorgrond
uit niets komt niets, en niets is er dat
tot niets vergaat. De stof bestaat en be
weegt zich in de ledige ruimte; daaruit
wordt de wereld verklaard. De atomen
vallen in die ruimte en brengen door hnn
samentreffen het heelal tot stand, zooals
het zich aan onze oogen vertoont. Nadat
nn verder de ontwikkeling van het voelende
nit het gevoellooze is aangetoond meent
hij alles, ook het ontstaan der maatschappij
met zijn zeden en gewoonten, op deze wijze
te kunnen verklaren en eindigt met zijn
verachting nit te spreken voor hen die
zich daarboven en daarbuiten hnn goden
denken en dezen eerbied bewijzen.
Wat hem tot dit gevoel van veront
waardiging het recht gaf, voegde spreker
Verbij, was echter van zijn standpunt
moeielijk te verklaren.
Na de pauze, volgde nn de bestrijding
van het materialisme, bij welke gelegen
heid niet alleen de onde, maar ook en hoofd
zakelijk de nieuwere vorm tot het doen van
aanval verkozen werd.
Reeds was aangetoond dat de ondste
vorm zeer naief vooronderstelde, dat de
waarneming een spiegelbeeld leverde van
hetgeen waargenomen werd onafhankelijk
van den mensch.
Zoowel het begrip der atomen als hunne
beweging leidde spreker tot de vraag hoe een
oneindig klein stofdeeltje uitgebreidheid
kon hebben en van waar de eerste stoot,
die de atomen in beweging bracht, was
uitgegaanterwijl het doelmatige van het
universum moeielijk te verklaren isnit
de stelling dat het doelmatige overweegt,
tenzij men een strijd om het bestaan tns-
schen de planeten onderling zou willen
onderstellen.
Ernstiger schijnt de strijd te worden
waar de nieuwere wetenschap met haar
leer van stof en natuurkrachten optreedt.
Maar ook met allen eerbied voor hare
ontdekkingen, blijft spreker het er voor
houden dat deze benamingen niet minder
phantastieseh zijn dan de denkbeelden der
scholastiek. Reeds Newton waarschuwde
dat de aantooning van de wetten der
zwaartekracht, van hoeveel beteekenis ook,
geen verklaring kon worden genoemd. En
al slaagde men er ook in het onveranderd
samengaan van zekere stof bewegingen met
bepaalde geestestoestanden te bewijzen,
toch was de eenheid van beiden niet on
herroepelijk vastgesteld.
De ernstigste bedenking tegen het ma-
teralisme blijft echter de vraaghoe is de
kennis der wereld mogelijk? Wat geeft
u de zekerheid dat de wereld, die gij ons
teekent, de ware is?
Verschijnselen zyn niet tastbaarmaar
lichamen evenmin. Wij nemen slechts
geuren, klanken en gevoelens waar. Wij
zien de voorwerpen nietmaar krijgen
slechts indrukken. Wy beginnen dus met
feiten in ons en blijven daarbijterwijl
we het recht missen die gewaarwordingen
zelfstandig bestaan toe te kennen.
Ook als het den materalist gegeven
ware zichzelven en den idealist geheel en
al te verklaren uit de beweging der
stofdeelennooit zou hij daaruit het recht
kunnen putten zyn wijsbegeerte boven dien
van den idealist te stellen. Hij toch mist
het kenmerk van waarheid en dwaling.
Het besluit waartoe spreker na deze uit
eenzetting kwam was het volgendeNooit
zal de natuurwetenschap ons kannen over
tuigen, dat het ongerijmd zon wezen voor
het gebied van ons willen en handelen,
beginselen aan te nemen noodzakelijk gel
dig voor wie het ook zij.
Zij zelve is alleen mogelijk omdat ook
op haar gebied dergelijke beginselen gelden.
Ook zy eischt geloof aan het gezag der
menschelyke denkwetten. Erkent zij echter
de noodzakelijkheid van het geloof dat er
maar één waarheid is op haar gebied;
dan mag zij het ook niet ontkennen voor
de vraagstukken van gereohtigheid en
deugd.
Hiermede bleek het hoofddoel dezer
reeks van voorlezingen niet uit het oog
te zijn verloren. Werd het gebied van den
twijfel ook door een drievoudigen muur
omringdhet eerste bolwerkhet materi-
lismekan den vuurproef der kritiek niet
doorstaan, en spreker twijfelde niet of
ook de beide anderen zonden blijken niet
bestand te zyn tegen de aanvallen van het
idealisme.
Evenals de vorige maal dankte een
uitgelezen, talrijk en aandachtig gehoor
den spreker voor zijne boeiende voordracht.
Het debat over het ontwerp tot verlee
ning van Rijkssubsidie voor een stoom
tramweg van Breskens naar Maldeghem
werd Maandag in de Tweede Kamer voort
gezet en ten einde gebracht. Nadat de
Min. van Waterstaat den heer Goeman
Borgesins beantwoord had, en de heer
v. Wassenaar Catwyk zyn voornemen had
te kennen gegeven, om onder zekere reserve
vóór het ontwerp te stemmen, werd het
amendement van den heer v. d. Sleyden
aangenomen met 37 tegen 30 stemmen,
en het aldus gewijzigde ontwerp goedge
keurd met 62 tegen 6 stemmen. Nu
was aan de orde de voordracht voor een
raadsheer in den Hoogen Raad. De
heer v. d. Kaay verwachtte besprekingen
over niet-aanvulling der vakatnre, bij de
behandeling van Hoofdst. IV der Staats-
begrooting,en vroeg of uitstel niet gewenscht
zou zyn. De heer de Savornin Lohman
betwistte de bevoegdheid der Kamer om
geen voordracht te doen. Daar de Min.
van Justitie niet aanwezig was, verzocht
en verkreeg de Min. van Binnenl. Zaken
uitstel der bespreking. Aan de orde
kwam nu een ontwerp tot aanvulling en
verhooging van Hoofdst. VIIB der Staats-
begrooting voor 1885 (Vereeniging der