HAARLEMSCH
Eerste Blad.
PREDIKBEURTEN
No. i2.
Achtste Jaargang.
van ZATERDAG 13 Februari 1886.
op Zondag 14 Febr. 1886.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40. Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuhi meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Noord-Zuidhollnndsche Stoomtramweg-MaatschappijHaarlemLeiden. 1 Dec. 1885.
Haarlem, Hillegom en Leiden 4.—-j-,9.10.40 'smorg, 1.—3.20, 5.40, 7.—* 'smid.
Haarlem—Hillegom 4.30 (tot Heemstede)9.20, 10.40 'savonds.
-j- Alleen des Vrijdags. Vervoert ook goederen.
Haarlemsche Tramway-Maatschappij. Van 't Station 7.30 's morgens tot 10.30 's avonds.
Uit den Hout 7.50 's morgens tot 10.50 's avonds.
Vertrekuren der Spoortreinen van Haarlem. 1 Oct. 1885.Naar Amsterdam: 6.52, 8.9*,
8.31, 8.55*, 9.29*, 11.57, 11.30+, 11.46* 'smorgens, 1.—, 2.38+, 3.48*, 4.16*, 4.34,
5.34, 6.40', 7.6, 7.33+, 9.—*, 9.43, 10.24*, 10.59+ 's avonds.
Van Amsterdam: 6.20, 7.35+, 7.45*, 8.10', 8.40, 9.45', 9.50', 11.5, 11.55+ 'smorgens,
12.20, 1.5*, 1.45*, 3.25*, 3.55, 4.30*, 4.45*, 5.20+, 7.45, 8.35*, 9.55*, 11.— 's avonds.
Naar Rotterdam: 7,57+, 8.33", 9.13, 10.13*, 's morgens, 12.17+, 12.58, 2.8* 3.49', 4.27,
5.11, 5.43+, 8.14, 10.18* 'savonds.
Van Rotterdam: 6.—, 7.55*, 9.45, 10.15+, 11.3 'smorgens, 1.23+, 2.45*, 3.35, 5.10, 6.23+,
7.25*, 8.50', 9.50+ 'savonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinen. De met
zijn exprestreinen alleen le en 2e klasse.
Naar den Helder: 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32 tot Alkmaar, 4.57, 9.1 'savonds.
Naar IJmuiden: 6.25, 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32, 4.57, 9.1 'savonds.
Van IJmuiden: 8.1, 11.13 'smorgens, 3.16, 4.1, 9.7, 9.40 'savonds.
Naar Zandvoort: (H. S.) 8.12, 10.9, 11.33 'smorg., 1.34, 5.13, 8.16, 'savonds.
Van Zandvoort: 8.34, 11.7 'smorgens, 12.36, 4.9, 6.20, 8.41 'savonds.
Omnibus van Bloemendaal. 8.15, 10.50, 1.25, 3.5, 7.30. Van 'tStation: 9.6, 11.30
2.5, 3.45 en 8.11. Zondags alle treinen.
Dienstregeling van het Postkantoor. 1 Oct. 1885. Openstelling van hetkantoor: Dag.
van 8 's morg. tot 9)4 uur 's av. Op Zondag van 's morg. 8 tot 10 en 's av. van 12 tot 4 uur.
Voor de storting en uitbetaling van postwissels en de invordering van gelden op kwitantiëa
alleen op werkdagenvan 9 nnr 's morg. tot 3 uur 's av. Voor de Spaarbank van 's morg. 9
tot 9 uur 'sav.op Zondag van 8 tot 10 en van 12 tot 4 ure.Voor de Postpakketten
alleen op werkdagen, van 'smorgens 8 tot 9)4 uur 'savonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen: 7.30,10.— 's morgens, 1.30,3.30,7.—, 9. 's avonds.
Op Zon- en algemeene erkende Christelijke feestdagen7.30 's morgens, 1.4.'savonds.
Lichting der hulpbrievenbussen: Zuiderstraat hoek Oudegracht, Gr. Houtstraat, Zijlvest,
Parklaan, Kaasplein7.—, 10.'s morg., 2.30, 6.8.30 's av. Florapark, Kampersingel,
LeidsckevaartSchootersingel6.45, 9.45 'smorgens, 2.15. 5.45, 8.15 'savonds.
Des Zondags: buitenwijken 's m. 6.45 en 's av. 3.15. binnenwijken 's m. 7 en 's av. 3.30.
Lichting aan het Station: Richting Amsterdam 8.4,11.25's morg., 2.33, 3.43*, 5.29", 7.28* 'sav.
Richting Rotterdam 7.52,9.8 'smorg., 12.12,4.22C, 5.38,10.13* 's av. Richting den Helder
6.45, 10.10 'smorg., 1.27*, 4.52, 8.56* 'savonds. De met worden Zondags niet gelicht.
Telegraafkantoor. Het kantoor is geopend op werkdagen van 'sm. 8 tot 's av. 10 uur, op
Zon- en algemeen erkende Christelijke feestdagen van 's m. 8 tot 's av. 9 uur. Binnenl.
Telegrammen worden berekend tegen een vastrecht van 15 Cts. benevens 1 Ct. p. woord.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure, Hoog.
Nam. 2 ure, Moeton. Zondag 11.
's Avonds 6 nreBrutel de la Riviere.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Moeton.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 nre, Escher.
Dinsdag 's av. 7i/s uur. Eerste openbare
vergadering van de Cents-vereeniging
voor Neerbosch. Spr.Ds. Escher, versl.
De heer Van't Lindenhoutmededeelin-
gen van den arbeid onder de weezen.
Woensdag 'a av. 8 ure. Bidst. met het oog op
den nood d. tijden. Barger en Escher
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, HilbranderGodsd.-onderw.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Perkpast. a Amsterdam.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 nre, 'sAv. 5 ure, Mulder.
Woensdag 'sav. TVs ure> Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 'sAv. 5 ure, Schotel.
Donderdag 'sav. 7 Va ure, Schotel.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, Mees.
'sAv. 6 nre, Poolman. Openb. 3: 7-13.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, de Vries.
's Avonds 6 ureCraandijk.
Remonstrantsche Kerk.
Vm. 10 ure, Tidemun. Bev. v. nieuwe leden.
Met medewerking v. h. zangkoor.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 nre, Weiss.
's Av. 6 ureWeiss. Meded. uit de zending.
Dond. 'sav. 8 ure, Weiss. Voorbereiding.
Chr. bewaarschool lange Heerenvest
Maandag 'sav. 8 ure, Moeton. Bijbellez.
Lucas 16:19. De rijke man en Lazarus.
Lokaal der jougelings-Vereeniging.
Donderdag 's av. 8 ureBarger. Bijbellez.
1 Samuel 30.
Ds. Escher heeft in dank ontvangen voor de Chr.
school te Buiksloot van 31. S. f 2,00
Ds. Smeding hoopt deze week van zijne catechi-
satiën alleen die voor de aanstaande lidmaten te
hervatten, n.l. Maandag nam. 4 en 'savonds 8
uur, Woensdagavond 7Va uur en rijdagavond 9 uur.
Voordracht in Teyler's Stichting.
Woensdag avond was wederom gewijd
aan de voortgezette beschouwing over het
Naturalisme.
Gaan wij de stelsels der Naturalisten
na, zoo sprak de Hoogleeraar Mr. W.
van der Vlugt, daü kunnen wij ons twee
vragen stellen, de eerste is het doel dat
zg zich stelden bereikt, de tweede is de
verkregen uitslag voor ons verstand te
rechtvaardigen.
Gesteld dat de naturalisten volkomen
bewezen hebben dat hun leer en hun
denken niets anders is dan een natnur-
produkt dan zijn alle andere stelsels als
gelijke natuurprodukten even waar, en de
moeite die zij zich gegeven hebben om de
waarheid van hun stelsel te betoogen is
nutteloos, daar hun eiken maatstaf ter
toetsing van waar en onwaar van goed
en kwaad ontbreekt.
Dit geldt evenzeer van het atomisme,
als van Spinoza en Spencer.
Wat is waarheid Deze vraag is eeuwen
lang beantwoord in de onderstelling dat
de werkelijkheid buiten om, een wereld
op zich zelf uitmaakt. Men noemde dan
voorstellingen waar als ze overeenkwamen
met hetgeen daar buiten ons geschiedt.
Men stelde den menschelijken geest voor
als een spiegel der wereld, maar men
vergat dat een spiegel slechts de uitwen
dige verschijning der dingen en nimmer
hun eigenschappen te aanschouwen geeft.
En jnist deze laatsten of het wezen der
dingen meende men te knnnen bevatten,
terwijl de werkelijkheid die we meenen
te zien inderdaad niets anders is dan een
geheel van bewustzijntoestanden.
Reeds vroeg zag de wijsbegeerte van
Descartes in dat wat de zintuigen ons
leeren, geen eigenschappen zijn der dingen
maar enkel indrukken opgenomen in onzen
geest. Toch meende ook hij dat een juiste
voorstelling der werkelijkheid te verkrij
gen was, maar niet door de bedriegelijke
waarneming, wel door het zuivere denken.
In onzen geest waren aangeboren begrip
pen die ons tot de waarheid voerden en
toen deze onvoldoende waren gebleken
stelde Leibnitz daarvoor in de plaats zijn
monaden en de harmonie préetablie.
Doch ook deze leer van het kenver
mogen kon zich niet handhaven en tegen
over haar trad Locke op met de bewering
dat integendeel de waarneming, de erva
ring, en zij alleen de bron is onzer kennis.
Werpt men hiertegen de bedenking op dat
hetgeen de zinnen ons leerenslechts
symbool is van 't geen daar buiten voor
valt, zoo luidt het antwoord dat dit
misschien met kleursmaak geurenz.,
het geval moge zijn maar dat daartegen
getal hoegrootheid en tijdsorde voor zekere
waarneming vatbaar zijn. Toch erkende
ook Leibnitz dat de proef van de waarheid
dezer stelling nimmer te geven was. Steeds
bleef echter ook bij hem het ideaal der
kennis de zuivere afbeelding der werke
lijkheid in den mensch.
Na deze voorgangers kwam Hume dan ook
eindelijk tot de gevolgtrekking dat de waar
heid eigenlijk niet te vinden was. Ervaring
gaf geene andere zekerheid dan omtrent
hetgeen op een oogenblik werd waarge
nomen en kon nooit tot algemeene stel
lingen leidenof recht geven tot het
geloof aan wettendie ook in de toe
komst van kracht zonden zijn. Als weten
schap moest das alleen worden erkend
de ontledende begrippen der wiskunde
en het verhaal der dingen die gebeurd
waren.
Zoowel de Carteziaansohe als de erva-
ringsphilosophie liepen due uit op de erken
ning dat de door hen gezochte, overeen
stemming tusschen onze voorstellingen en
de wereld buiten ons, een onbereikbaar
ideaal mocht heeten.
Dit leerde Kant, de Koningsberger
wijsgeer, in zijn kritik der reinen
Vernunft.
De overeenstemming der wereld met onze
voorstelling van haar is nimmer te be
wijzen, de verzekerdheid echter van onze
kennis, waar het gold algemeene waar
heden als de vooretelling der ruimte die
van oorzaak en gevolg enz., kon nergens
anders in gelegen zijn dan in hare over
eenstemming met de grondwet van ons
denken zelf. Mochten dan echter die alge
meene oordeelen als geldig worden erkend,
wetenschap was ondenkbaar zonder de
gegevens der ervaring.
Bespiegeling zonder aanschouwing was
onvruchtbaar aanschouwing ervaring
zonder begrippen was blind.
Voor men met zekerheid iets kan be
weren moet men bewust of onbewust van
ettelijke grondstellingen van ons weten
gebruik maken die voor elk bestaan. Wij
verkrijgen slechts indrukken die leidden
tot de meest verschillende begripsverbin
dingen. Nu zijn er regelen waaraan die
denkprocessen moeten gehoorzamen om
waarheid te knnnen heeten. Iedere be
wering die zich voor waarheid uitgeeft
is een waardeeringsoordeel dat aanspraak
maakt op algemeene geldigheid en die
eisch kan op niets anders steunen dan
op een erkenning harer getrouwheid, aan
de methode die de juiste opvatting der
indrukken weet te onderscheiden van
onwezenlijke droomgezichten. Alleen die
voorstellingen zijn jnist die volgens de
bovengenoemde vaste regelen zijn gevormd.
Wij knnnen ons daarom ook niets denken,
onafhankelijk van onze voorstelling. De
mogelijkheid van het bestaan eener huiten-
wereld wordt hiermede niet ontkend, men
kent haar slechts niet.
Die algemeene grondregelen van ons
denken geven dus aan wat waar is of
niet waar. De logica eenmaal in ons be
wustzijn ontwaakt, blijft onze voortdurende
gids door het leven. Zonder haar is weten
schap ondenkbaar al blijven de gegevens
der ervaring even onmisbaar als de lei
dende gedachte die ze weet te schiften
en verbinden. Noch deductie noch induotie
kunnen ieder op zich zelf allen leiden tot het
doel. „Het verstand der menschen leidt niet
uit de natuur haar wetten af, maar schrijft
ze haar voor" zegt Kant,in overeenstemming
met het woord van Bacon, die onzen
arbeid in den dienst der waarheid ver
gelijkt, niet met het werk der spin die
uit zichzelf alles wil voortbrengen, noch
met het streven der mieren, die slechts
alles wat ze vinden verzamelen, maar met
dat der bijen die de bouwstoffen vergaren
uit hetgeen ze vinden maar het daarna
verwerken, naar een eigen gevormd plan.
Het naturalisme, dat uit naam der we
tenschap de onderscheiding van goed en
kwaad, van recht en onrecht verwerpt,
moet toch een maatstaf hebben, waarnaar
zij de waarde harer uitspraken afmeet
Wat kan dit anders wezen dan de be
ginselen der logica? Aan deze axioma's
te gelooven is een eisoh der wetenschap
en trouw te zweren aan de regelen van
ons kenvermogen de eenige weg om tot
zuivere kennis te geraken, Zoo bernet
ons weten op het geloof in een ideaal en
wordt voor elk geloovige het ideaal der
wetenschap bereikbaar.
Bachvereeniging.
Een waar kunstgenot hebben wij gis
teren avond gesmaakt op het 43« Concert
onzer Bachvereeniging, waarvoor het be
stuur zich de medewerking had verzekerd
van de Amsterdamsche Orkestvereeniging
(ten tweeden male in dit seizoen) benevens
als solisten van Mejuffrouw Ch. Veltman
en den heer David Popper.
Wie heeft gelezen, wat wij vroeger
van de Amsche Orkestver. hebben gezegd,
zal bemerkt hebben, dat wij met deze
vereeniging, en wij gelooven terecht, zeer
zgn ingenomen. Het vertrouwen, hetwelk
wijop grond van het belang, dat elk lid
persoonlijk bij den bloei der vereenig. heeft,
in dit orkest stelden is niet beschaamd
geworden. Duidelijk is 't merkbaar, hoe
ieder zich beijvert om zijne partij zoo
volmaakt mogelijk weer te geven, en
aangevoerd door den bekwamen directeur
F. Wedemeijer, verdient het ensemble dan
ook allen lof. Tot ons groot genoegen
knnnen wij de uitvoering van de heerlijke
Schumann'sche Simfonie n°. 2 en do
