ÏÏAARLEMSCH
PREDIKBEURTEN
No. 99.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Negende Jaargang.'
van ZATERDAG 10 December 1887.
op ZONDAG ld Dec. 1887.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post —,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per Btnk,
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsrnimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Hoord-Znidhollundsche Stoomtramweg-MaatschappijHaarlemLelden. 1 Oct. 1S87.
Haarl., Hilleg. en Leiden 4.804-, 8.8, 9.35, 10.55', in, 12.20, 1.35, 2.58, 4.20, 5,40,
6.55, 8.15 'sav. HaarlemHillegom 9.35, 10.55 'sav.
Alleen des Vrijdags. Vervoert ook goederen.
Haarlemsche Tranmaj-Maatschappij. Van 't Station 7.30 's morgens tot 10.30 's avonds.
Uit den Hout 7.50 's morgens tot 10.50 's avonds.
Vertrekuren der Spoortreinen van Haarlem. 1 Oct. 1887. Naar Amsterdam: 6.52,
8.10», 8,31.8.58*, 9.25*, 10.25, 11.56, 11.32+, 11.46' 'smorgens, 12.50, 2.40* 3.35,
4.15*, 5.25', 6.17', 6.46, 7.28-j-, 7.57*, 9.16*, 9.41,9.51', 10.20*, 11.04+ 's av.
Van Amsterdam: 6.15, 6.50», 7.35f, 7.45», 8.20*, 8.48,9.09",9.50*, 11.05,11.50',11,55.'smorg.
1.05*, 1.15', 3.25*, 4.10,4.29», 4.55', 5.33-j-, 7.30*, 8.20, 8.50*, 10.02*, 11.15 's av.
Naar Rotterdam: 7.17, 7.57+, 8.43', 9.21,10.13% 's morgens, 12,13', 12.33,1.41*, 3.49*, 4.59,
5.56+, 7.53*, 8.49, 10.26* 's avonds.
Van Rotterdam: 6.15, 7.52*, 9.45, 10.17-j-, 10.54 's morgens, 1.23*, 2.45*, 3.35, 4.50,6.18+
7.32, 8.— 8.50", 9.55+ 's avonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinen. De
met zijn exprestreinen alleen le en 2e klasse.
Naar den Helder: 6.44, 9.35 'smorgens, 1.32, 4.58, 9.17 's avonds.
Naar IJmuiden: 6.15, 6.44, 9.35 'smorgens, 1.32, 4.58, 9.17 'savonds.
Van IJmuiden: 8.11.13 'smorgens, 3.03, 5.46, 9.20, 9.55 'savonds.
Naar Zandvoort: 8.10,10.15,11.33 's morg., 1.34,4.55,7.55 's av.
Van Zandvoort: 8.38, 11.10 'smorg. 12.27, 3.52, 5.57, 8.17'sav.
rram-Omnibns-Haatschappjj. BloemendaalOverveenHaarlem. 1 Dec. 1887.
Vertrekuren van Bloemendaal (Hotel Kennemerland): 8.15, 9.30, 10.50,'s morg. 12.10,
2.4,10, 6.45, 9.40, 'savonds.
Van Haarlem (Station). 9.15, 10.10, 11.30,'smorgens, 1.38,3,50,4.52,7.50,10.30'sav
Dienstregeling Tan het Postkantoor. 1 Oct. 1887. Openstelling van hetkantoor: Dag,
van 8 's morg. tot 9 J4 uur 's av. Op Zondag van 's morg. 8 tot 10 en 's av. van 12 tot 4 uur.
Voor de storting en uitbetaling van postwissels, postbewijzen en de invordering van gelden
op kwitantie» alleen op werkdagenvan 9 uur 's morg. tot 3 uur 's av. Voor de Spaarbank
van 'smorg. 9 tot 9 uur 'sav., op Zondag van 8 tot 10 en van 12 tot4ure.Voorde
Postpakketten alleen op werkdagen, van 'smorgens 8 tot 9)4 uur 'savonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen7.30,9.45 's morgens, 1.15,3.30,7.9.'s avonds.
Op Zon- en algemeene erkende Christelijke feestdagen7.30 's morgens, 1.4.'s avonds.
morgens
Des Zondags: buitenwijken 'sm. 6.30 en 's av. 3.15. binnenwijken 's m. 6.45 en 'sav. 3.30.
Lichting aan het StationRichting Amsterdam 8.5,11.27 's morg., 2.35,3.30", 5.20*, 7.23* 's av.
Richting Rotterdam 7.52,9.13 'smorg.,12.8, 4.53",5.51,10 20' 'sav.Richting den Helder
6.39, 9.30 'smorg., 1.27', 4.53, 9.12"savonds. De met worden Zondags niet gelicht.
Telegraafkantoor. 1 Oct. 1887. Het kantoor is geopend op werkdagen van 's m. 8 tot 's av.
10 uur, op Zon- en algemeen erkende Christelijke feestdagen van 's m. 84'sav. 69u.
Binnenl. Telegrammen worden berekend tegen 25 cents voor de eerste 10 woordenvoor
elk tweetal woorden daarboven 3 cents.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure, Escher.
Nam. 2 ure, Burger. 24e Zondag.
's Avonds 6 nre, Snethlage.
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, J. van Loenen Martinet
pred. te Sandpoort.
Beverwijk.
Voorm. 10 nre, C. Boon,
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Hoog.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 nre, Smeding.
Woensdag 'sav. 7 nre, Snethlage.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Moeton.
Bloemendaal.
Voorm. 10 nre, J. D. van Arkel.
Nam. 2Vs nre, J. IJ. van Arkel.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 nre, Debry.
Collecte voorde „GustaafAdolf-Vereen."
Christelijk Gereform. Gemeente.
{Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure's Av. 5 ureMulder.
Woensdag 'sav. TJ ure, Mulder.
{Klein Heiligland).
Voorm. 10 nre's Av. 5 nreSchotel.
Donderdag 's avonds 1% nre, Schotel.
Lnthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, Poolman.
'sAvonds 6 nre, K. A. Gonlag,
pred. te Beverwijk.
Kerk der YereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 ure, Craandjk.
's Avonds 6 nrede Lanoy.
Kemonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, 11. II. Stenfort Kroese,
van Enschedé.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Donderd. 's av. 8 nre, Weiss. Voorbereiding.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, F. E. Daubanton,
Woensdag Nam. 61/2 are, F. F. Daubanton.
Chr. bewaarschool, L. Heerenvest.
Maansdag 'sav. 8 ure, Moeton. Bijbellez.
Luca9 4:4 vv.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 'sav. 8 ure, Hoog. Bijbellezing.
Lokaal der Jongelings-Yereeniging.
L. Annastraat.
Donderdag 's av. 8 ure, Barger. Bijbellez.
Matth, 12 1 vv.
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Fes/.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 2 ur», J. van Loenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm, 10 ure, H. J. Bergsma,
Donderdag Nam. 7 nre, II. J. Bergsma.
Velsen.
Voorm. 10 ure, D. J. C. Heldring.
's Avonds, geen dienst.
Zandvoort.
Voorm. 10 nre, L. Heldring.
Nam. 2 nre, L. Heldring.
Voordrachten in Teyler's Stichting.
In breede trekken schetste 1.1. Woens
dag Prof. Jorissen den staatsman Olden-
barneveldt.
De grootsche verzen van Vondel, aan
zijn nagedachtenis gewijd, dienden spreker
tot inleiding.
Welke was de levensloop van hem op
wien deze woorden toepasselijk waren?
en onder welke omstandigheden had hij
zijn taak in dienBt van den lande volbracht
Reeds in 1572 stond hij Willem van
Oranje ter zijde en trad bij de Unie op
als een der Hollandsehe afgevaardigden.
Maar eerst na den dood van den Zwijger
begon zijn zelfstandige werkzaamheid als
staatsman. De Staten zagen op dat hache
lijk tijdstip overal naar hnlp uit en ver
kregen die eindelijk van de koningin van
Engeland, welke Leycestcr naar deze lan
den zond, om als het kon zoo spoedig
mogelijk den vrede te bewerken.
De provincie Holland, waarvan Olden-
barneveldt raadpensionaris was, zag geen
heil in dien vrede, en toen Leycester, om
zijn aanhang te versterken, met behulp
der landprovinciën den invloed van Hol
land zocht te overwinnen, ontstond de
Btrijd tnsschen beiden, die eindigde met
de verwijdering van Leycester. Van deze
zegenpraal van Oldenbarneveldt dagteekent
de geboorte van den Staat der Nederlanden.
Van nu aan (1588) erkenden de Alge
meene Staten niemand boven zich. In 1593
werden dezen permanent, en daarin is 01-
denbarneveldt's invloed tot aan zijn dood
overheersohend geweest.
Zijn streven was voortaan de Btaatseen -
heid te bevestigen door de onderwerping der
overige provinciën aan het geldelijk en
intellectueel overwicht van Holland.
Wel was de staatsinrichting door hem
tot stand gebracht zoo onvolkomen mo
gelijk; zijn beleid wist haar echter
voor zyu doeleinden geschikt te maken.
De voorbereiding, de leiding en de uit
voering der besluiten berustte geheel in
zijne hand; in die mate zelfs, dat wanneer
hij ziek was, de zaken als van zelve stil
stonden.
Gedurende 30 jaren heeft hij dit gezag
weten te handhaven.
Zelden is grooter verandering in korter
tijd tot stand gebracht dan onder zijn
bewind. Toen hij optrad, kwijnden de
Nederlanden en zag men overal naar hnlp
uit, maar nauwelijks aan het roer van
zaken gekomen, wist hij handel en zee
vaart te doen herleven, en Holland on
afhankelijk te maken van buitenlandsche
bescherming. De grenzen werden uitge
breid en 3 provinciën aan de andere
toegevoegd, terwijl in het begin der nieuwe
eeuw, ook de Zuidelijke Nederlanden van
Spanje werden afgescheiden.
Hulpeloos staat in 1588 de kleine Re
publiek tegenover de groote mogendheden
van Europa en na 12 jaar wordt ze door
deze laatsten als gelijke in maoht en
aanzien beschouwd.
In die republiek is er slechts een, die
met Oldenbarneveldt kan wedijveren, en
deze is Manritsde stadhouder van Hol
land en Zeeland.
Door ijverige studie en volharding wist
deze een geheele hervorming van het
krijgswezen tot stand te brengen, en bracht
het leger van de Staten tot znlk eene
ontwikkeling, dat elke veldtocht' hem
nieuwe lauweren won, en in 1600 de
zoon van den Zwijger als de eerste krijgs
held zijner eeuw, van alle zijden gehul
digd werd.
De reeks zijner overwinningen leidde
eindelijk tot de erkenning van de Neder
landen als vrije landen in den jare 1609
hij het 12jarig Bestand. In stede dat deze
gebeurtenis evenwel de aanleiding was tot
eenstemmige vreugde werd zij de oorzaak
van de jammerlijkste twist en tweedraoht.
Oldenbarneveldt wenschte den strijd te sta
ken om de provinciën verademing te geven.
Manrits vreesde voor achteruitgang van
den krijgehaftigen geest en voor den afval
der bondgenooten en verlangde daarom den
oorlog voort te zetten.
De staatsman won het pleit van den
krijgsman, dit kon Manrits niet vergeten,
en zou het hem nooit vergeven.
In den aanvang had Oldenbarneveldt
Oranje gesteund en zijne belangen behar
tigd waar hij kon. Manrits erkende dit en
liet zich niet met staatszaken in. Lang
zamerhand echter naarmate zijn aanzien
hij het volk en in den vreemde klom, be
gon het hem te hinderen dat de Staten
zich moeiden in de zaken van den krijg,
totdat de tocht naar Duinkerken de aan
leiding werd tot een volslagen verwijde
ring tnsschen heide groote mannen.
Van nu aan hield het wantrouwen hen
verdeeld, en begonnen zij elkander van
stelselmatige tegenwerking te verdenken.
Maurits zocht invloed in den Staat te
verkrijgen. Oldenbarneveld zag daarin ge
vaar voor de staatsinrichting door hem in
het leven geroepen.
Al erkende bij ook haar gebrek aan
eenheid, om dpor de verheffing van
Maurits tot graaf, daaraan te gemoet te
komen scheen hem ongewenscht.
Zoo bleef Maurits hoewel de eerste in
aanzien, in de hiërarchie onzer Republiek
een ondergeschikten rang bekleeden. Deze
valsche stellihg werd verergerd toen hij
bij den vrede nog meer op den achter
grond moest treden.
Daar kwam eindelijk bij deze gespan
nen verhouding de storm der godsdienst
twisten, van de Remonstranten en Coné
tra-Remonstranten, en deed de lang
verborgen veete verkeeren in openbaren
strijd.
De Staten van Holland wilden geen
algemeene synode, zij meenden dat de
zaken der religie door elke provincie af
zonderlijk moesten worden geregeld.
De Algemeene Staten zagen hierin in
tegendeel een algemeen belang. In hnn
oog was verdraagzaamheid, op dit punt,
tegen de vrijheid van geweten waarvoor
de strijd met Spanje was aanvaard.
In de provincie Holland waar de ver
draagzaamheid gepredikt werd voor de Unie,
werd evenwel met geweld van wapenen
gezorgd, dat de predikanten die er anders
over daohten van den kansel werden ge
weerd. Dit kon Manrits niet langer aan
zien. Zelf behoorde hij tot de Contra-
Remonstranten, en toen nu zijne geloofs-
genooten werden vervolgd en verdrukt,
