HAARLEM, 3 April 1888.
Ten voordeele van den gunstig be
kenden blinden pianist en componist Jacs.
Eijskoot van Rotterdam, wordt in het laatst
van April in de sociëteit Vereeniging»
eene soiree musicale et declamatoire ge
geven, die wel de aandacht en de mede
werking van de kunstliefhebbers verdient.
Behalve de heer Eijskoot reeds om
zij De gaven als kunstenaar merkwaardig
wordt deze soiree nog belangrijkheid bij
gezet door de medewerking van den heer
S. Rippe van Rotterdam, die bereidwillig
het declamatorische gedeelte van het pro
gramma op zich heeft genomen. De heer
Rippe is te Haarlem geen onbekende; in
een beperkten kring deed hij zich voor
een paar jaar hier kennen als een decla
mator van groote verdienste. Nog heeft
voor deze soiree de heer H. H. Kolk-
meijer van Rotterdam zijne medewerking
toegezegd. Hoewel met dezen jongen violist
niet bekend, zijn wij in de gelegenheid
door een paar voor hem zeer gunstige
dagblad-artikelen als onze meening mede
te deelen, dat de kennismaking met dezen
jeugdigen kunstenaar slechts tot waar
deering leiden kan.
De inteekenlijsten alleen bij genoeg
zame deelneming gaat de soiree door
liggen ter teekening aan het bureau van
dit blad.
Het 6tedelijk museum van schilde
rijen en oudheden op het raadhuis is in
de afgeloopen maand bezocht door 114
betalende en 194 niet betalende personen.
De voetbalwedstrijd tusschen de
Haarl. Football Club en de Voetbalver-
eeniging Amsterdam, die 18 Maart alhier
in de Koekamp gespeeld werd, bleef na
vergeefsche pogingen van beide partijen
om een goal te veroveren onbeslist en
werd daarom besloten een »retnrnmatch«
te spelen op 1 April, welke wedstrijd dan
ook onder begunstiging van uitstekend
weer en opgeluisterd door een talrijk pu
bliek te Amsterdam op de terreinen der
Sport Club plaats had.
Beide Vereenigingen, die gezamenlijk
alle in 't land bestaande clubs geslagen
hadden, deden hun uiterste best de over
winning te behalen, doch het was weer
een onbesliste strijd. Hardnekkig werd er
van beide zijden echter gewerkt en dat
er in iy3 uur geen enkele keer goal werd
gemaakt is wel een bewijs dat er Bterk
en goed gespeeld is.
Voor Haarlem speelden de H.H. W.
Muiier (captain}, C. M. Pleyte, A. v. Wal-
chren, Cnoop Koopmans en R. von He-
mert (forwards) F. Ypey en A. Muller
(half backs), H. Westerveld, Arriens en
J. v; n den Broeke (Backs) en VVillekens
(goal).
De Vereeniging nam dit jaar zeer in
bloei toe. Zij speelde niet minder dan 8
matches, waarvan de 6 door 't eerste
elftal gespeeld voor Haarlem gewonnen
werden. Van de 2 door de 2e eleven ge
speelde wedstrijden werd 1 gewonnen en
1 verloren. Met 1 April sluit het seizoen.
De Afdeeling Haarlem van „de Dage
raad" Vereeniging tot bevordering der
vrije gedachte hield Donderdagavond in
de „Vereeniging" eene openbare vergade
ring waarbij als Spreker optrad de heer
Gerhard van Amsterdam. Tot onderwerp
wa6 gekozenToelichting van het begrip
Vrije gedachte.
Spreker begon met te wijzen op de
verkeerde beoordeeling waaraan »de Da
geraad» blootstaat en het vooroordeel
als zoude een vrijdenker een oDgeloovige
moeten zijn en wenschte te bewijzen dat
vrije gedachte en atheïsme niet noodza
kelijk één zijn. In de maatschappij be-
Btaat eene neiging om de gedachten van
anderen te veroordeelen. Uiterst behou
dend daarentegen is men op het stuk van
eigen denkbeelden en de geschiedenis be
wijst, dat de wereld in dit opzicht slechts
uiterst langzaam vooruitgaat, doch dat
twijfel leidt tot onderzoek en deze tot
vrije gedachte. De twijfelaars der vroegere
tijden waren geen atheïsten. Aan de hand
der geschiedenis geeft Spreker hiervan de
bewijzen. Zoo was Columbus, hoewel een
ijverig katholiek, een vrijdenker en het
vooronderstelt in hem een groote mate
van zedelijken moed, zich te kanten tegen
het destyds nog algemeen heerschende
begrip dat de aarde niet schijf- maar bol
vormig is, daar juist het aannemen van
den bolvorm hem Amerika deed ontdek
ken, met al de voordeelen op verschillend
gebied eraan verbonden.
Een ander begrip, ongeveer gelijk staan
de met een dogma wasde aarde staat
stil. Copernicus, Keppler en Galileï durf
den dit leerstuk aantasten. De twijfel aan
het tot heden voor waar veronderstelde
leidde tot onderzoekwaar Copernicus bleef
staan vulde Keppler aan en bracht Gali
leï tot klaarheidzij waren mannen der
vrije gedachte, doch streng geloovigen.
Newton, de groote Engelsche geleerde,
was, door denzelfden twijfel tot onderzoek
geleid, een vrijdenker, maar alweer een
geloovige en La Place, die door het ver
kondigen van zijn neveltheorie het ont
staan van het wereldstelsel aantoonde,
was een goed katholiek.
Een ketter noemde men voor 300 jaar
den Engelschen geneesheer Harvey, die
het eerst den bloedsomloop wetenschap
pelijk eigendom maakte en de stelling
verkondigde, dat iedere diersoort nit een
ei geboren werd. Niettegenstaande hij een
drager der vrije gedachte was, bleef hij
geloovig.
Onze vaderlandsche geleerden van voor
250 jaar, Leeuwenhoek die het be
staan der mikroskopische dieren aan
toonde en Christiaan Huijgens, die de the
orie van het licht, door Newton verkon
digd, durfde aantasten waren vrijdenkers
op hun gebied, doch alweer geloovigen
evenals Fulton, die het eerste stoomschip
gebruikte, James Watt, aan wien het
stoomwezen zulke verplichtingen heeften
Benjamin Franklin de uitvinder van den
bliksemafleider.
Naast deze klinkende namen op het
gebied der wetenschap plaatste spreker
anderen op het gebied der wijsbegeerte
en godsdienst. Socrates, wiens eohte twij-
fel zich oploste in de niting: ik weet
niets. Zoo had, volgens spreker, de twijfel
aan de waarheid van den godsdienst zij ns
volks, Jezus gemaakt tot vrijdenker, welk
beginsel hij steeds huldigde. Zoo had de
vrije gedachte Huss aangegrepen en Luther
had er voor gestreden. In hen leefde de
twijfel, leidde hen tot onderzoek, de re
sultaten brachten zij in woorden en dit
te zamen stempelt hen tot vrijdenkers.
Ook Descartes en Multatuli werden tot
hen gerekend.
Kan op wetenschappelijk en moreel
gebied de vrije gedachte nog geduld wor
den, geheel anders is het met hen die
nieuwigheden prediken op maatschappelijk
gebied. Wie de gebreken der maatschappij
aandurft toont veel geestkracht. Spreker
herinnert aan Plato en zijn werk over de
republiek. Zijne denkbeelden, waarvan
Plato zelf verklaarde dat ze niet verwe
zenlijkt konden worden, hebben anderen
tot nadenken gebracht en op het spoor ge
holpen, de vrije gedachte vond ook in hem
een beoefenaar. Thomas Moore, Thomas
Münzer, Prudhommes, Marx waren dit
weer op ander gebied.
Vrije gedachte is twijfel en deze behoort
aangewakkerd te wordeD. Geen stelliog
behoort te worden aangenomen, waarmede
de feiten niet overeenstemmen. Onver
klaarbare feiten hebben geleid tot het
veelgodendom. Naarmate men meerdere
kennis kreeg van de feiten ontstond het
begrip van één God, doch de meer en
meer juiste kennis der feiten zullen het
begrip van een bewustwerkend God doen
te loor gaan en zoo meent spreker te
kunnen vaststellen, dat de vrijdenker der
negentiende eeuw geen geloovige kan zijn,
hoewel nu niet een ongeloovige juist een
vrijdenker behoeft te zijn.
De vrije gedachte eischt studie doch
de studie leert het onvolmaakte der kennis,
daarom is de vrijdenker een bescheiden
mensch, volgens spreker veel bescheidener
dan de geloovige, die reeds begint met
voor waar aan te nemen, wat voor den
vrijdenker nog niet bewezen is.
Na vervolgens het recht van bestaan
van eene Vereeniging tot bevordering der
vrije gedachte aangetoond te hebben ein
digde de spreker. Van de aangeboden ge
legenheid tot het richten van vragen of
opmerkingen aan den spreker werd geen
gebruik gemaakt. Dus werd de vergadering
gesloten. Het publiek was slecht opge
komen.
Door het bestuur der Spaarbank van
het departement Haarlem der Maatschap
pij tot Nut van 't Algemeen zijn in
de gewone voorj aars-vergadering de re
keningen over het afgeloopen jaar vast
gesteld. Er blijkt uit, dal in 1887 werd
ingebracht 138 144,86), in 5410 posten
terwijl 183 348,22 in| 2904 posten werd
terugbetaald. Van de ingebrachte posten
waren er 418 van minder dan 1, 2357
van 1 tot 10, 2328 van 10 tot 100
en 307 van 100 of meer. Van de uit
betaalde waren er 2260 niet hooger dan
ƒ25, die zonder voorafgaande opzegging
in ontvangst konden worden genomen
461 van 25 tot 100, 318 van ƒ100
tot ƒ500 en 48 van meer dan ƒ500.
De uitgekeerde rente bedroeg in de
eerste helft des jaars 2-J-, in de tweede
helft 2)- pc. In het geheel werd aan rente
ƒ18115,415 op de rekeningen der deel
hebbers bijgeschreven. Op het einde des
jaars hadden 4737 deelhebbers te zamen
ƒ739 640,81 van de Spaarbank te vor
deren. De reserve, die tot waarborg
strekt tegen mogelijke verliezen, bedroeg
toen 45 690,86, het geheele kapitaal dus
ƒ785 331,67. Dit kapitaal bestond uit
ƒ92 000 hypotheken, 81 200 obligatiën
der provincie Noord-Holland, 24 000
beleeningen 585 500 prolongatiën
429,40s saldo's in rekeningcourant, ƒ61
diverse waarden en ƒ2071,235 kasgeld.
Een onderdeel van de Spaarbank is de
Schoolspaarbank, die op twee scholen in
werking is. In de boeken der Spaarbank
heeft zij slechts ééne rekening en telt zij
dus voor slechts één deelhebber. De reke
ningen der spaarders worden afzonderlijk
gehouden. In 1887 werd er 705,76 in
gebracht en ƒ532.365 terugbetaald. Aan
rente werd ƒ28,64 bijgeschreven. Op het
einde des jaars hadden 241 scholieren te
zamen ƒ1291,625 tegoed.
In het verslag der Spaarbank wordt
wederom opgave verstrekt ook van de som
men die bij de Stuiversspaarbank en bij
het kantoor der Rijks-Postspaarbank hier
ter stede zijn ingebracht en terugbetaald.
De eerste, van betrekkelijk geringen om
vang, trad in 1880 iu werking, de Rijks-
Postspaarbank werd met 1 April 1881
geopend. Niet onbelangrijk is het te zien,
welk gebruik in eenige vorige jaren van
de Nuts-Spaarbank alleen en sedert 1881
van de gezamelijken spaargelegenheden is
gemaakt. De volgende cijfers geven hier
van een overzicht.
Jaartal.
Inbreng.
Terugbetaling.
1874,
ƒ112 615,85
61 694,19s
1875
- 133 437,87
60 482.04s
1876
146 009,03
85 950,07
1877
146 031,33®
'/108 910,03s
1878
148 422,226
118 793,67
1879
170 170,38
131 340,30
1880
191 546,39
153 369,29 s
Totaal 1 048 233,08
ƒ720 489,61
1881
ƒ213 683,10*
ƒ166 924,49s
1882
210 470,985
203 906,90s
1883
- 214 902,27
196 136,79
1884
v 219 828,56s
196 337,91
1885
243 230,99 s
232 905,76 s
1886
252 834,66 s
244 931,46
1887
256 594,70
268 768,33
Totaal /I 611 535,286
1 509 911,65s
Het gebruik dat van de spaargelegen
heden te Haarlem wordt gemaakt is dus
sedert de opening der Rijks-Postspaar
bank toegenomen, hoewel niet zooveel als
wel te verwachten, althans te wenschen
ware geweest, veel minder toch dan in de
voorafgaande jaren. In de Nuts-Spaarbank
alleen werd namelijk in 1880 70 pet.
meer ingebracht dan zes jaren te voren,
terwijl de gezamenlijke inbrengst in 1887
die van 1881 slechts met 20 pet. over
trof. En het mag ook de aandacht niet
ontgaan, dat de batige sloteD, namelijk de
bedragen die meer zijn ingebracht dan te
rugbetaald, in het laatste zevenjarig tijd
vak aanmerkelijk lager zijn geweest dan
in het eerste. In het laatste jaar werd
zelfs ruim 12 000 meer terugbetaald dan
ingebracht.
Het bestuur der Nuts-Spaarbank bestaat
op dit oogenblik uit de heeren P. J. L.
Huet, mr. H. Jacobi, mr. Th. de Haan
Hugenholtz, A. Merens JCz., M. O. de
Kanter, A. F. Ktemer Jr., mr. L. C.
du Rieu, mr. M. G. P. del Court van
Krimpen, A. de Haan, mr. A. A. Land,
A. J. Kluppel, dr. E. van der Ven, mr.
N. G. Cnoop Koopmans, J. K. Tadema,
mr. W. R. Baron van Lijnden, H. W.
Groll, J. Sabelis, mr. W. A. 't Hooft, D.
Merens Dz„ J. Smit CJz., Ed. de Lanoy,
J. A. Fontein, I. J. S. van Hamel, Jhr.
mr. F. W. van Styrum, Mr. A. A. van
der Mersch, F. M. Baron van Lijnden,
en J. M. Simon.
In den vroegen morgen van 1.1.
Zondag ten ruim ruim 5 ure is een
hevige brand uitgebroken bij den brood
bakker A. F. Peters, woonachtig aan het
Groot Heiligland no. 47, en wel op den
zolder boven de bakkerij, alwaar eene groote
partij hout en meel was geborgen, ver
moedelijk ontstaan door broeÜDg. De ver
dieping boven de bakkerij is geheel uit
gebrand. De brand is gebluscht door de
politie met haar Blangenwagen onder
leiding van den staf der brandweer. De
schade is nog al belangrijk, maar alles
verzekerd.
Gedurende de afgeloopen maand zijn
door de politie alhier 26 personen ver
volgd wegens dronkenschap op straat. In
de maand Maart van het vorig jaar was
dit getal 28 dus 2 meer.
Gisteren morgen ten 11 nre werd
de politie met haar slangenwagen opge
roepen aan de Ged. Oude Gracht alwaar
brand was ontstaan in het perceel No. 101.
Bij aankomst was de brand reeds door
de buren gebluscht die had plaats gehad
in den keukenschoorsteen waarin in het
houtwerk een groot gat was gebrand.
VERGADERING van den Raad der
Gemeente Haarlem
op WOENSDAG den 4den April
1888, des namiddags ten een ure.
De volgende stukken en punten zullen
aan de orde gesteld worden:
1. Voorstel Burg. en Weth. wijziging
verordening museum.
2. Nader voorstel idem benaming straten.
3. Brief Kamer van Koophandel en Fa
brieken, gebruik stoomfluit en stoom-
lier by door 't Spaarne varende
stoombooten.
4. Voorstel B. en W. reglement Gym
nasium en Middelbaar Meisjesschool.
5. Brief idem omtrent gedane opzeggin
gen van gemeente-eigendommen, met
rapport comm. v. tin.
6. Voorstel idem vrijgevallen traktement
wegens twee vacatures in personeel
geneeskundige armenverzorging.
7. Voordracht benoeming onderwijzeres
tnsschenschool.
8. Rekest verhuurders stationneerende
rytuigen.
9. Voorstel B. en W. naar art. 170
algeto. Politieverordening.
10. Rapport comm. v. fin. rekening 1887
stads bank van leening.
11. Idem idem idem stadsapotheek.
12. Idem idem idem gildegoederen.
13. Voorstel B. en W. verhuring grond
Bolwerkslaan, met rapport comm.
v. fin.
14. Idem idem verhuring grond Oostvest,
met idem.
15. Idem idem schikking omtrent ramen
in de achtergevels van huizen in de
Nobelstraat met idem.
16. Idem idem, verhuring en vervreem
ding grond Zomervaart en Spaarne,
met idem.
17. Idem idem, verhuring grond Baljuws
laan en Rozenstraat, met idem.
18. Idem idem, verhuring gronden Dreef.
19. Proces-verbaal opneming kas en boe
ken, gemeente-ontvanger.
20. Verslag 1887, regenten Barbara-
Gasthuis.
21. Idem comm. v. toezicht lager onder
wijs.
22. Idem idem scholen middelbaar onder
wijs.
23. Idem curatoren gymnasium.
24. Verslag eindexamen burgeravondschool.
25. Onderzoek afsluiting Zuiderzee.
Marktbericht van 3 April.
Witte tarioe. L. pr. 6.20, H. pr. ƒ6.85.
Haver. L. pr. f 3.00 H. pr. 3.20.
Huivenboonen ƒ6.40.
Paardenboonin f 5.35.
Bruine boonen L. pr. 7.00 H. pr. f 9.00.
üapucijners. f 7.00.
Aardappelen. Aangev. 60, verk. 60H.L.
L. pr. ƒ2.25, H. pr. 3.25 p. Heet.
Appelen. Aangev. 90, verkocht 60 H. L.
L. pr. 4.50, H. pr. ƒ6.00 p. Heet.
Peren. Aangev. 15, verk. 11 H. L.
L. pr. 4.00, H. pr. ƒ5.00 p. Heet.
Boter. Aangev. 188, verk. 188 H.L.
L. pr. 1.00, H. pr. 1.20 p. Heet
Biggen. Aangev. 119, verk. 90 st„ L. pr.
6.00, H. pr. 23.00.
Staat van de Aardappelen- en Bo
termarkt over de maand Maart.
Aardappelen. Aangev. 844 verk. 520 H.L
L. pr. f 2.00, H. pr. 3.25 p. Heet.
Appelen. Aangev. 446 verk. 306 H.L.
L. pr. 4.00, H. pr. f 10.00 p. Heet.
Peren. Aangev. 107, verk. 63 H.L.
L. pr. f 3.00, H. pr. 6.00 p. Heet.
Boter. Aangev. 884, verk. 812 K.G.
L. pr. 1.00 H.pr. f 1.70 p. K.G.
Biggen. Aangev. 186, verk. 142 et., L. pr.
4.50 H. pr. 22.00 p. st.
ORGELBESPELING
in de Groote- of St. Bavokerk alhier, op
Donderdag 5 April 1888, des namiddags van
2-3 uur door den Heer W. Ezerman.
PROGRAMMA.
1. Preludium en Fuga No. 1Mendelssohn.
2. Andante uit Mendelssohn's Sym-
phunie No. 1Schaal/
3. Sonate No. 2S. de Lange.
a. Maestoso.
b. Andante.
cAllegro con fuoco.
4Marche lunèhre et Chant Séraphiqne.GhnV/tfffMZ.
5Finale.
