Eerste Blad.
PREDIKBEM
No. 11
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Elfde Jaargang.
van ZATERDAG 9 Februari 1889.
Bericht.
op ZONDAG lOFebr. 1889.
Nieuwsberichten.
as
TELEPHOONNUMMER
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 uredie alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Aan de abonné's op dit blad
wordt bericht, dat tot 15 Fe
bruari alsnog gelegenheid zal
gegeven worden tot het afhalen
der Premie-Scheurkalender
tegen inlevering der bon, ge
hecht aan de jaarsquitantie.
Na genoemden datum zullen
wij de vrijheid nemen over de
onafgehaalde exemplaren tot
andere doeleinden te beschikken
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure, Snethlage.
-Nam. 2 ure, J. O. Boon,
pred. te Beverwijk.
Avonds 6 ure, Smeding.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Iloog.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Brutel de la liivièrc.
Woensdag 's av. 7 ure, Jaarvergadering der
Afd. Haarlem van de Ned. Zend.-Ver-
eeniging. Sprekers: Smeding, verslag,
J. H. Wiersma, pred. te Amsterd.rede.
Bij het einde der samenkomst wordt aan de
uitgangen gecolleeteerd voor het werk
der Nederi. Zend,-Vereeniging.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Moeton.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Debry.
Christelijk Gerefortn. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ore, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 's av. 8 ure. Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure. Schotel.
Honderdag 's av. 8 nre, Schotel.
Lnthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, Mees.
Avonds 6 nre, Poolman.
Kerk der Vereenigdeüoopsgezinden
Voorm. 10 nre, Craandijk.
'e Avonds 6 nre, de Vries.
itemonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet,
pred. te Zandpoort.
Met medewerking van het Zangkoor.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 nre, Weiss.
€hr. Bewaarschool. L. lleerenvest.
Maandag 's av. 8 ure, Moeton. Bijbellezing.
Luk. 11 1 eDZ.
Lokaal in de Oranjestraat.
Hinsdag 'sav. 8 nre, Hoog. Bijbellezing.
Lokaal v. de Jongefings-vereeniging.
Annastraat.
'Donderdag 's av. 8 u., Knottenbelt. Bijbellez.
Ds. de Lanoy kan zijne catechisatiën
nog niet waarnemen.
Door Dr. Smeding is met veel dank
ontvangen, onder de letters D. a. V.,
50.voor de Chr. School voor On-
en Minvermogenden.
Door Hs. Knottenbelt is Zondag na de
Godsdienstoefening in de Nieuwe Kerk
met dank ontvangen f 1.voor de Chr.
School voor On- en Minvermogenden.
De Heer Bremer verzoekt zijne leer
lingen van Maandagavond, die wensehen
aangenomen te worden, op de gewone uren
aan zijn huis.
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 ure, G. van Herwaarden.
Collecte voor de Kerk.
Nam. 41/2 ure, geen dienst.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, A. P. Duker,
Em. pred. te Haarlem.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, Sepp.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, J. H. van Arkel.
Nam. 2Vs ure, J. H. van Arkel.
Heemstede
Voorm. 10 ure, H. J. Bergenia.
Pred. te Spaarndam.
Hillegom-
Voorm. 10 ure, geen dienst.
's Avonds 6j ure, M. Buchli Fest.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, B. Tideman Jr.,
Pred. te Haarlem.
Spaarndam.
Voorm. 10 are, geen dienst.
Nam. 21/2 ure, H. J. Bergsma.
Velsen.
Voorm. 9Ve ore, J. C. Boon.
Pred. te Beverwijk,
's Avonds geen dienst.
Zandvoort.
Voorm. 10 nre, O. Schrieke.
Nam. 2Vs nre, O. Schrieke.
Voordrachten in Teylers Stichting.
De vergely kende studie der godsdiensten
was het onderwerp der Rede door Prof.
Tiele Woensdag jl. in Teylers gehoorzaal
uitgesproken.
Deze wetenschap (door spreker hiero-
graphie genoemd) is van zeer jongen datum
en voor weinige jaren is de eerste leer
stoel voor haar te Leiden opgericht, op
voordracht van den Minister Heemskerk.
Dit voorbeeld door Holland gegeven, werd
weldra in Engeland en Frankrijk ook in
Duitschland nagevolgd en de volhardende
en scherpzinnige onderzoekingen der we
tenschappelijke wereld hebben dit nieuwe
onderwerp van studie reeds zoover ge
bracht, dat men met voldoening op be
langrijke resultaten kan wijzen. Men is
er door voortgezette vergelijking in ge
slaagd, de godsdiensten in familiën te
groepeeren, en de karakteristiek van twee
hoofdsoorten, de hoofdkenmerken althans
daarvan ons te doen begrijpen, had spreker
zich ten deel gesteld.
Die hoofdsoorten zijn de theocratische
en de theanthropisohe, waarvan de eerste
meestal bij volken van den Semietisr.hen
stam, de tweede bij de Arische stammen
wordt aangetroffen.
Reeds terstond springt in het oog dat
in beiden de voorstelling van de schepping
der wereld, een geheel verschillende is.
Terwijl de theocratische zich voorstelt dat
de godheid de wereld heeft vervaardigd,
als de kunstenaar zijn werkstnk, op een
gegeven oogenblik, nit kracht van eigen
machtsvolkomenheid, om daarna die schep
ping naast zich en buiten zich te laten
voortbestaan, zoolang hij haar het leven
wil gunnen, nemen de theanthropische
godsdiensten een emanatie aan, een worden
van de wereld als uitvloeisel van het god
delijke, en in voortdurenden samenhang
daarmede verbonden.
Dezelaatsten stellen het wereldbestuur af-
hankelij k van den wil van goede en booze
geesten, kennen aan den mensch een zekere
invloed toe op zijn levensbetrekkingen,
onderwerpen de godheid aan de eischen
der rechtvaardigheid, en stellen boven alles
een soort van fatum waaraan zelfs de
goden ondergeschikt zijn. Noch in den
tijd, noch in de rnimte, zijn de goden
dezer godsdiensten oneindig. Van enkelen
kennen wij de geboorte, van anderen acht
men den ondergang niet twijfelachtig.
De theocratische godsdiensten (het
Jahvisme, het Islamisme, enz.) daaren
tegen kennen hnn goden onbeperkte heer
schappij toe, hun wil is wet, hun bestaan,
is eeuwig, booze geesten en menschen zijn
niets dan werktuigen in hunne hand, slaven
van hunnen wil. Hnn naam is koning,
vorst en heer, terwijl zij bij de andere
groep (bp Grieken, Romeinen en Germa
nen) als vader en moeder worden aan
gesproken en voorgesteld.
Bij uitzondering komt by de Semietisehe
volken de godheid in aanraking met enkele
uitverkorenen onder de menschen. Dan
Dog wordt hy niet aanschouwd, maar in
wolken en donderslagen wordt zyn na-
bijbeid slechts vermoed. De Ariërs van
hunnen kant, staan in veel nauwer be
trekking tot haar. Vele stervelingen wor
den na een leven vol heldendaden opge
nomen onder de goden (apotheose) of wel
goddelijke wezens dalen neder op de aarde,
nemen menschelijke vormen aan en be
wegen zich als huns gelyke (incarnatieën).
De offers der theocraten zyn eerbewyzen
of zoenoffers, de offers der theanthropen
een soort van beding of overeenkomst
tnssehen den offeraar en zijn god. De
eersten dragen dan ook meest een bloedi
ger karakter dan de laatsten. Het men-
schenoffer blijft Jang blyken in zwang.
De tempels zyn by den een toeganke-
lyk voor een ieder, by den ander zorg
vuldig afgescheiden van al het profane en
alleen toegankelyk voor de koogepriesters
op enkele dagen des jaars.
Zoo ziet men de beide hoofdrich
tingen, overal zich in leer zoowel als in eere-
dienst openbaren.
Waartoe leidt nu een eenzydige ont
wikkeling van deze beiden
De theocratische godsdienst voert in de
eerste plaats onverbiddelyk tot een onbe
perkte alleenheerschappij der koningen,
die regeeren nit naam van God en tegen
alle volken, die zich niet aan hen onder
werpen, de oorlogen des Heeren voeren.
Vervolgens komt nit dit beginsel een
fatalisme voort, dat, zooals de geschiede
nis der Arabieren ons leert, zelfs by de
meest ontwikkelde staten ten slotte alle
beschaving vernietigt en opoffert aan de
eischen van den godsdienst. Eindelyk
spruit hieruit voort een onverdraagzaam
heid, die geene grenzen kent en tot de
afschuwelykste vervolgingen aanspoort.
De ware menschelykheid gaat hierby
vaak onherroepelyk te gronde.
De theantropische godsdiensten leiden
op hunne beurt vaak tot een verlagen
van het goddelyke, dat allen eerbied daar
voor ondermynt en rechtstreeks tot athe-
isme voert, of wel tot eene verzinnelyking
van al het godsdienstige, waarby de mensch
tot het grofste by geloof vervalt.
De geschiedenis van het Christendom
is de geschiedenis van den stryd tnssehen
deze twee beginselen, waarby op verschil -
lende plaatsen en in verschillende eeuwen,
dan weer het een, dan weer het andere
de overhand behield.
Reine menschelykheid en reine vroom
heid moeten nevens elkaar blyven bestaan
en gehandhaafd worden, en al staan beide
richtingen juist in onzen tyd weder stren
ger dan ooit tegenover elkander, de po
gingen van hen die ze zoeken te vereeni
gen, moeten eens zegevieren, al znllen wij
hunne zegepraal dan ook niet meer be
leven.
Met deze woorden besloot spreker zyne
redevoering, waarby de verschillende stel
lingen door een rykdom van voorbeelden
uit de geschiedenis der godsdiensten werden
gestaafd. Ryk van inhond en schoon van
vorm, vermocht zy het gehoor van het
begin tot het einde toe te boeien.
Door den geneeskundigen adjur.ot-
inspectenr in Noordholland zyn de ma
zelen in de gemeente Haarlemmerliede en
Spaarnwoude epidemisch heerschende ver
klaard. Voor een groot gedeelte heerseht
deze ziekte in de afdeeling Spaarnwoude,
waar de openbare school de laatste dagen
slechts door enkele leerlingen werd bezocht.
De school is thans voorloopig gesloten.
Ook in de andere afdeelingen der ge
meente komen onderscheidene gevallen
HAARLEM, 8 Februari 1889.
In de 1.1. week gehouden verga
dering van Commissarissen der Stuivers
Spaarbank werd door den penningmeester,
den Heer W. D. Nolting, rekening en ver
antwoording gedaan, en verslag uitge
bracht over het afgeloopen jaar.
Uit dit verslag bleek, dat in 1888 zyn
Ingebr. 5533 posten meteen bedrag van/10170.501
Terugbet. 511 - 10870.28s
Zoodat het gemiddeld bedrag van inbreng is ƒ1.84
en van terugbetaling ƒ21.27.
In 1888 zyn ingeschreven 22'2 nieuwe
deelnemers.
Het saldo der Stuivers Spaarbank be
droeg op 1 Januari 1889 ƒ12121.05, ver
schuldigd aan 86G deelhebbers.
Aan rente is aan de deelhebbers uitbe
taald of op hunne rekening bygeschreven
ƒ209.595. Het bedrag der rente was per
100-2%.
Met het oog op de soliede belegging
der spaarpenningen scheen het niet aan
bevelenswaardig eene hoogere rente uit te
keeren, vooral omdat toch aan de inleg
gers reeds rente verzekerd wordt van het
begin der maand, volgende op die, waarin
de gelden zijn ingelegd, en bovendien
uitbetaling plaats heeft, onverschillig wan
neer de gelden worden opgevraagd.
De penningmeester ontving van zijne
medecommissarissen grooten lof voor den
yver en de nauwkeurigheid,waarmede hy de
belangen van de Stuivers Spaarbank beeft
behartigd.
De zittingen hadden in dit jaar plaats
des Dinsdags-middags van 12 tot 1 uur
in den Doelen, Donderdags-avonds van 8
tot 9 uur en Zaterdags-avonds van 8 tot
91/» uur in het Vischhuisje.
