HAARLEMSCH
PREDIKBEURTEN
Eerste Blad.
No. 15
Elfde Jaargang.
144.
van ZATERDAG 23 Februari 1889.
op ZONDAG 24 Febr. 1889.
N ieuwsberichten.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
ÏELEPHOONNUMMER
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiên worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsda/n zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure, Knottenbelt.
Nam. 2 ure, Snethlage. 15e Zondag.
1s Avonds 6 ure, Moeton.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Hoog.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Smeding.
Woensdag 's av. 7 ure, KreemerZende
ling van het Ned. Zendeling-genootschap
op Oost-Java. Mededeelingen uit het
gebied der Zending.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 nre, Brutel de la Rivière.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Kebrg.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 's av. 8 ure. Mulder.
(Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Ay. 5 ure. Schotel.
Konderdag 's av. 8 ure, Schotel.
Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, Mees.
's Avonds 6 ure, Poolman.
Konderdag 's av. 8 ure, Mees. Lijdenapred.
Kerk der VereeuigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 ure, de Lanoy.
's Avonds 6 ure, de Vries.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tideman.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Konderdag 'sav. 8 ure, Weiss.
Voorbereiding.
CJir. Bewaarschool. L. Heerenvest.
Maandag 'b av. 8 ure, Moeton. Bijbellezing.
Luk. II 27 enz.
Lokaal in de Oranjestraat.
Kinsdag 'sav. 8 nre, Hoog. Bijbellezing.
Lokaal vTde J ongelings-vereeniging.
Annastraat.
Konderdag 's av. 8 u., Knottenbelt. Bijbellez.
Dh. de Lanoy hoopt te catechiseeren,
maar alieen op Maandag 3 en 8 ure en op
Dinsdag l, 8 en 9 ure namiddags.
De collecte op 21 Febr. gebonden voor
de Weesinricbting te Neerbosch heeft op
gebracht f 118.49 waaronder f 4.50 uit
het busje van de Cbr. Bewaarschool in
de Lakenstraat.
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 4V2 nrei van Herwaarden.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, J. C. Boon
Doopsbediening.
Evang. Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
's Avonds 61/2 ure, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Sepp.
Bioemendaal.
Voorm. 10 ure, J. B. van Ariel.
Nam. 21/2 urei 9em dienst.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, G. van Herwaarden
Pred. te Bennebroek.
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Fest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 91/2 ure, W. H. Bekking
Pred. te Hoofddorp.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 21/2 ure, II. Bergsma.
Velsen.
Voorm. 91/2 ure, H. J. Bergsma
Pred. te Spaarndam.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, O. Schrieke.
Nam. 21/2 ure, O. Schrieke.
Voordrachten in Teylers Stichting.
In Teylers gehoorzaal was Woensdag jl.
het woord aan de aardrijkskunde. Prof.
C. M. Kan, trachtte zijn hoorders in een
uitvoerige rede een denkbeeld te geven
van de historische ontwikkeling der ver
keerswegen en den toestand waarin zij
zich op dit oogenblik bevinden. Hij noemde
zoowel het verleden als het heden van
actueel belang, daar hetgeen voor eeuwen
soms als het eenig vervoermiddel was aan
te merken, op vele plaatsen van den aard
bodem nog heden ten dage als zoodanig
wordt gebruikt.
In Spanje draagt het muilezel nog altijd
de post over de bergen als weleer; in
Afrika, wordt deze tak van dienst nog
altijd waargenomen door snelvoetige boden,
die voor hun lange en gevaarlijke reis
zooals vroeger op de meest volledige wijze
zijn uitgerust, en aan niet weinig onge
vallen zijn blootgesteld. De brief door
ons aan de post afgegeven en voor weinige
stuivers op de plaats zijner bestemming
gebracht, maakt soms met een ontzagge
lijke verscheidenheid van vervoermiddelen
kennis eer bij zijn doel heeft bereikt.
In den ouden tijd konden brieven,
personen en goederen te land en ter zee
zeer geringen afstand per dag afleggen.
De boden, hoe snel zij loopen mochten,
legden luttel afstande per dag af, meestal
op 6 uur berekend. De schepen, zwaar
gebouwd, zonder kaarten of kompas, waren
bijna nog trager in hun bewegingen.
Perzië en Home, Phoenicië en Grieken
land, de eerste door hun wegen over land,
de tweede door hun uitgebreide zeevaart,
brachten veel bij tot verbetering in dit
opzicht. Bij de eerste staten stond het
militair belang, hij de tweede het handels
belang op den voorgrond.
In de Middeneeuwen, ging men een
groote schrede achteruit. Na den val van
het Romeinsche rijk werden hun bewon
derenswaardige aangelegde wegen ver
waarloosd en de splitsing der wereld-
monarchiën deed grooten afbreuk zoowel
aan de snelheid als ook aan de veiligheid
van het verkeer.
In de nieuwe geschiedenis tot 1800
begon men hier en daar pogingen te doen
tot verbetering. Vooral de Groote Keur
vorst, decreteerde dat de post behoorlijk
zou worden ingericht, en zoo deed ook
Richelieu in Frankrijk het een en ander,
maar de verbrokkeling der staten, en de
weinige ontwikkeling van de techniek,
verhinderden eiken vooruitgang van eeuige
heteekenis, zoodat dan ook de beschrijving
van de Duitsche Post in 1795, die toen
waarlijk niet onder de slecht ingerichte
kon worden gerekend, niet weinig den
lachluBt van het gehoor vermocht op te
wekken.
Niets was bij het reizen meer noodig,
vermeldt de historie, dan een sterke con
stitutie en Christelijk geduld.
Het verkeer was dientengevolge gering,
bewoog zich zeer langzaam, en was zoo
kostbaar, dat het slechts aan weinigen
gegeven was voor de wisseling van ge
dachten of de verplaatsing van personen
en goederen daarvan gebruik te maken.
Met den aanvang der nieuwste geschie
denis, met de uitvinding van stoom en
electriciteit, neemt het verkeersleven aldra
een ontzettende vlucht.
De telegraaf en de aan haar verwante
telephoon, bevorderen de snelheid en den
omvang van het gedachtenverkeer op een
vroeger ongekende wijze.
De telegraaf heeft met haar landpalen
en zeekabels de aarde overdekt. Hare
draden zijn in staat achtmaal den evenaar
te omspannen. Over de meest onvrucht
bare vlakten en de hoogste bergen zijn
dwars door werelddeelen, en verscheidene
malen onder den oceaan, deze wegen voor
het intellectueel verkeer uitgestrekt, en
telkens meer wordt de aansluiting en de
directe samenwerking tnsschen de verschil
lende natiën hier bereikt. Reeds heeft men
hij de opening der tentoonstelling te Mel
bourne, dit feit in 15 minuten ter kennis
van de koningin van Engeland kunnen
brengen.
De telephoon in 1866 nog niet als uit
vinding door de wetenschappelijke wereld
erkend, wordt thans in Duitschland alleen,
reeds voor een millioen gesprekken per
dag gebezigd, en verbindt Berlijn met
Breslau.
Een tweede middel voor het gedachten-
verkeer, wordt gevonden in de Post. Hier
heeft Duitschland in het bijzonder groote
verdiensten. De Duitsche Post, door Dr.
Stephan georganiseerd, sloot weldra een
overeenkomst met de Oostenrijksche, en
wist, niet lang geleden, een Welt-Post-
verein te stichten, waarvan de geheele
menschheid reeds de heilrijke gevolgen
ondervindt. Dit verkeermiddel staat thans
alle landen en alle standen ten dienste,
en heeft een grooten graad van volkomen
heid bereikt.
Onze personen en goederen, worden door
spoorwegen en stoombooten verplaatst.
Rekende men vroeger de snelheid bij
dagen, thans gaat dit bij uren. De Eisen-
bahngeographie toont ons aan, dat het
streven om de lijnen telkens meer te
verkorten en door aansluiting alle opont
houd te vermijden, in de laatste tientallen
van jaren ontzaggelijk is vooruitgegaan.
Daarvoor worden de Alpen doorboord,
de meest verschillende kanalen gegraven.
Bevordert de Gothardtbaan het handels
verkeer tusschen Duitschland en Italië,
Frankrijk staat gereed zijn kanaal te
graven van Marseille naar Calais, en een
directe spoorwegverbinding tot stand te
brengen van Genua naar Antwerpen, ter
wijl wederom te Berlijn het plan van
een nieuwen weg wordt gemaakt, die in
46 uur van daar naar Rome zon voeren.
Zoo bevordert hier de nag ver der volken
hunne verbroedering en aaneensluiting.
Engeland heeft in Canada een spoorweg
aangelegd om Azië spoedig te kunnen
bereiken, en Rusland nadert met zijn net
al meer en meer de Indische banen.
Van Lissabon tot Petersburg en van
Parijs tot Konstantinopel vliegen de snel
treinen rusteloos heen en weder.
Nederland heeft tot 1860 bedachtzaam
gewacht voor het zich bij deze beweging
aansloot, en heeft daarvan dan ook de
gevolgen ondervonden.
In België was men veel eer hiermede
Het spoorwegnet in de verschillende
landen vertoont meestal het karakter van
de volken.
In Engeland, zonder zorg, maar prak
tisch, uitgebreid en snel.
In Frankrijk daarentegen, netter, maar
geheel beheerscht door Parijs.
Het stoombootverkeer, vroeger geheel
in Engelscbe handen, begint thans voor
een goed deel aan de Dnitschers te komen,
terwijl ook andere natiën zich aan deze
beweging aansluiten.
Nadat dit alles in het breede was uit
eengezet, wees de geleerde spreker er op
hoe de ontwikkeling van het door hem
behandelde onderwerp, zoowel aan phy-
sische wetten als aan intellectueele in
vloeden was onderworpen. Terwijl aan
den eenen kant, de gesteldheid van den
bodem, de aanwezigheid van ijzer en steen
kolen den aanleg in den hand werkten,
stonden op andere plaatsen, bergen en
rivieren en het gemis aan mijnen, de
uitbreiding vaak in den weg.
Daarentegen gaf de handelsgeest en de
beschaving der natiën dikwijls aanleiding
tot een ontzaggelijke uitbreiding op on
gunstig terrein, terwijl achterlijkheid en
onbeschaafdheid bij andere volken, die in
gunstige omstandigheden, verkeerden eiken
vooruitgang belemmerden.
De gevolgen der versnelde gemeenschap
waren onberekenbaar. Door haar kon beter
en ruimer in aller kleeding en voeding
worden voorzien, door haar kon hongers
nood worden voorkomen en dus in rnimer
mate aan materieele behoeften worden
voldaan; maar ook het geestelijk verkeer
der volken, de samenwerking der natiën,
de vermenging der rassen werd door de
verkeersmiddelen mogelijk gemaakt ën
strekte ten slotte tot veredeling van gods
dienst en zedelijkheid, wetenschap en kunst.
Elke band, die op dit gebied de natiën
nanwer vereenigt, maakt daarenboven de
oorlog tusschen hen steeds moeielijker en
on verantwoordelij k er.
Wel zijn er ook schaduwzijden ver
bonden aan de uitbreiding van het verkeer,
is het materialisme en de ontevredenheid
onder velen er niet weinig door bevorderd,
maar niemand zal daarom hare hooge he
teekenis miskennen, die overtuigd is, dat
zonder haar geene beschaving denkbaar
is, al is het dan ook dat die beschaving
niet terstond dat hooge en edele karakter
draagt, waartoe het na verloop van tijd
toch eindelijk moet komen.
Al weer een nieuwe lezing omtrent
de aanleiding tot den dood van kroonprins
Rudolf, volgens Figaro: Toen de barones
Mary von Vetsera de zekerheid verkregen
had, dat geen morganatisch huwelijk haar
te wachten was, heeft zij strychnine inge
nomen tegengif, spoedig toegediend, kon
niet meer baten. De kroonprins zond toen
den prins van Coburg met het doodbe
richt naar Weenen, maar kwam terng
naar Mayerling met een brief van den
keizer, bevattende de heftigste verwijtin
gen. Deze laatste moet den doorslag ge
geven hebben aan het besluit om tot zelf
moord over te gaan. Nog een lezing, de
