HAARLEMSCH
No. 68
Elfde Jaargang.
144.
van WOENSDAG 28 Augustus 1889
Nieuwsberichten.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Telephoonnummer
telephonische verbinding
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Noord-Zuidliollandselie Stoomtramweg-MaatschappijHaarlemLeiden. 1 Juni. 1889.
Haarl., Hilleg. en Leiden 3.50f, 6.S5, 8.22*, 9.42,10.55* W, 12.20,1.36* 3.-, 4.28*,
5.41, 6.58*, 8.16 'sav. HaarlemHillegom 9.37, 11.'sav.
-] Alleen des Vrijdags. Vervoert ook goederen.
'Saarlemsche Tramway-Maatschappij. Van 't Station 7.30 's morgens tot 10.30's avonds-
Uit den Hout 7.50 's morgens tot 10.50 's avonds.
Vertreknren der Spoortreinen van Haarlem. 1 Juni 1889. Naar Amsterdam: 6.50'
8.09*, 8,20, 8.58*, 9.25*, 10.20, 11.32-j-, 11.46*, 's morgens. 12.29*, 12.58 2.31,* 3.35,
4.18*, 4.46* 5.23*. 6.17*, 7.13-j-, 7.16. 7.54*. 9.18*, 9.31*, 9.36*, 9.52,10.18*, 11.05-j- 's av.
Van Amsterdam: 6.10, 6.50*, 7.40-j-,7.48*, 8.20*, 8.50,9.17*, 9.50*, 11.—, 11.57*.'smorg.12 44*
1.—, 1.10*, 3.25*, 4.15, 4.29*, 5.—*, 5.33-j-, 6.30* 7.30*. 8.20, 9.8* 10.05*, 11.15's av.
Naar Rotterdam: 7.17, 8.01 f, 8.43*, 9.25,10.13*,'s morgens, 12,19*, 1.05*, 1.37, 3.49*, 5.01,
5.55+, 7.53", 8.49, 10.28* 's avonds.
Van Rotterdam: 6.05, 7.55*, 10.17-]*, 10.38,11.32*, 's morgens, 1.19*, 2.50*, 3.355.17, 6.0:3-]-,
7.25, 8.15*, 8.50*, 9.56f 's avonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinen. De
met -]■ zijn exprestreinen alleen le en 2e klasse.
Naar den Helder: 6.38, 9.42, 'smorgens, 1.30, 4.56, 9.35 'sav.
'Naar IJmuiden: 6.45, 8.16*, 9.42, 11.42*, 'smorgens, 1.30,, 4.56, 5.57* 9.35'sav.
Van IJmuiden7.45,9.27*, 11.14 's morgens, 12.20*, 3.06,4.45* 5.46, 8.11*, 9.22,10.10 's av.
Stoppen op verzoek aan de Kleverlaan, den Kruidbergerweg en te Driebuizen.
Naar Zandvoort: 7.19, 8.11, 8.45, 10.15, 11.31 'smorg., 12.22*, 1.39,3.51,4.55,5.23,6.57,
7.55, 9.31, 10.17* 's avonds.
Van Zandvoort: 7.46, 8.37, 9.06, 11.10,'smorgens. 12.07,12.45', 2.09, 4.25, 5.55,7.33,8.55,
9.16, 9.55, 10.43* 'savonds. Alleen Zondags.
Tram-Omnibus-Maatsehappij. BloemendaalOverveen—Haarlem. 1 Juni 1889.
Vertrekuren van Bloemendaal (Hotel Kennemerlandj8.8.20,9.35,10.—10.45,11.40,
12.15 's morg. 1.—, 1.30, 2.—*, 2.45, 3.10, 3.30*, 4.—, 4.30, 5,—*, 5.25, 6.—,
6.40, 7.15, 8.—, 8.40, 9.30, 10—'sav.
Van Haarlem (Station). 8.40*, 9.16,10.10, 10.50,11.24,'s morg., 12.16,1.24,1.33, 2.05,
2.31, 3.20, 3.45, 4.-*, 4.40, 5.21, 5.30*, 5.53, 6.30, 7.15, 7.50, 8.40, 9.29,10.25,
10.30'sav. Alleen Zondags.
Telegraafkantoor. 1 Juni 1889. Het kantoor is geopend op werkdagen van 'sm. 8 tot 's av.
10 uur, op Zon- en algemeen erkende Christelijke feestdagen van 's m. 84 's av. 6—9 u.
Binnenl. Telegrammen worden berekend tegen 25 cents voor de eerste 10 woordenvoor
elk tweetal woorden daarboven 3 cents.
Dienstregeling van het Postkantoor. 1 Juni 1889. Openstelling van hetkantoor: Dag
van 8 's morg. tot 9 uur 's av. Op Zondag van 's morg. 8 tot 10 en 's av. van 12 tot 4 uur.
Voor de storting en uitbetaling van postwissels, postbewijzen en de invordering van gelden
op kwitantiën alleen op werkdagenvan 9 uur 's morg. tot 3 uur 's av. Voor de Spaarbank
van 's morg. 9 tot 9 uur 's av.op Zondag van 8 tot 10 ure. Voor de Postpakketten
alleen op werkdagen, van 'smorgens 8 tot 9}£ uur 'savonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen7.30,9.45 's morgens, 1.15,3.30,6.45, 8.30 's avond».
Op Zon- en aigemeene erkende Christelijke feestdagen: 7.30 'smorgens, 3.'savond».
Lichting der hulpbrievenbussen Gedempte Oude Gracht, Groote Houtstraat, Zijlvest
Parklaan, Kaasplein: 6.45,10.'s morg., 2.30,6.8.30 's av. Florapark,Kampersingel,
LeidschevaartSchootersingel6.30, 9.45 'smorgens, 2.15, 5.45, 8.15 'savonds.
Des Zondags: buitenwijken 'sm. 6.30 en 's av.1.15, binnenwijken 's m. 6.45 en 'sav. 1.30:
Lichting aan het StationRichting Amsterdam 8.4,11.27 's morg., 2.26,3.30*, 5.18*, 7.08* 's av.
Richting Rotterdam 7.56,9.20 's morg., 1.4,51*, 5.50,10.23*'s av.RichtingdenHelder'
6.33, 9.37 'smorg.. 1.25*. 4.51. 9.30*'savonds. De met worden Zondags nietgelicht.
Tengevolge van het onzedelijk drijven
der rechterzijde moest de Tweede Kamer
Donderdag de Schoolwetherziening in be-
Ataridéling te nemen, zonder dat de leden
gelegenheid gehad hadden om zich op vol
doende wgze daar op voor te bereiden.
Het algemeen debat is aangevangen. De
eerste spreker, de heer van Houten, ver
klaarde niet te begrijpen, waarom de
rechterzijde zoo'n ongewone haast heeft
gemaakt met de behandeling van dit ont-
ontwerp. Welk voordeel kan toch de Ka
tholieke partij zien in deze wet Het
subsidieeren van de bizondere scholen kan
den Katholieken slechts op financieel ver
lies te staan komen, daar'tis kort
geleden nog door een lid der Eerste Ka
mer erkende de openbare scholen in
Limhurg en Noord-Brabant eigenlijk niets
anders dan Katholieke sektescholen zijn.
En de antirevolutionaire party vindt
het blgkt nit de adressen van de Vereeni-
ging Marnix en van de Vereeniging van
onderwyzers voor scholen met den Bijbel
hare beginselen niet belichaamd in
dit ontwerp. En wat de liberalen be
treft, de Reg. beroept zich wel op stemmen
van de linkerzgde opgegaan tot een Com
promis, maar zg vergeet te voldoen aan
de voorwaarde, die gesteld zgn leerplicht
en paedagogiesch goed ingerichte scholen.
De heele zaak komt nn neêr op vermeer
dering van den belastingdruk. Spreker
ontwikkelde twee hoofdgrieven tegen het
ontwerp: le dat Staatsgeld zal gebruikt
worden om propaganda te maken voor
bizondere leerstelselsen 2e dat het open
baar onderwgs en door gesohaad zal wor-
den, daar, volgens de door Ds. H. Pierson
aan de droogmaking van het Haarlemmer
meer ontleende uitdrukking, het doel is
de openbare scholen leeg te pompen ten
bate der bizondere. De heer van Houten
betoogde voorts, dat subsidieering van
bizondere scholen als systeem ongrondwet-
tig isdat rechtsgelgkheid tnsschen open
baar en bgzonder onderwijs onmogelgk is;
dat de openbare school geen moderne sekte
school is, maar de meest bruikbare bg eene
gemengde bevolking. Ook ontkende Spreker
dat het ontvangen van Staatsgeld nuttig zou
zgn voor de bizonder onderwgsdaardoor
zal de vrgheid van het bizonder onderwgs
worden verkortde kontributies zullen nu
1 wel verlaagd worden, en de inkomsten der
school zullen tot andere doeleinde worden
gebruikt. Eindelgk: men acht het zoo
wenschelgk een einde te maken aan den
schoolstrgd. Spreker ziet die wenschelgk-
heid niet in. Die strgd was voordeelig voor
het openbaar en het bizonder onderwgs, en
hg verbroederde de Katholieken en de
Protestanten. Voor Spreker ligt in de
neutraliteit der school het beginsel van
een neutralen staat, en daartegen verzet
zich de reehterzgde. De heer de Beaufort
verontschuldigde zich voor 't geval, dat
hg big ken mocht niet genoeg voorbereid
te zgn. Hg wees erop, dat het onzeker
is, of niet nader een ontwerp zal worden
ingediend, waardoor de aard en het ka
rakter der openbare school zal worden
aangetast; hg is niet gerust op dit punt
daar èn de heer Mackay èn de heer Keu-
chenius vroeger dat karakter godsdienstloos
hebben genoemd, en allerlei leelgks van
die school hebben gezegd. Zgn zulke
ministers verantwoord, vroeg spreker, als
zg zulk een toestand bij de wet besten
digen:' Hg ontkende dat de bizondere
school recht heeft op subsidie, en vond
het ongeoorloofd zulk een subsidie te ver-
leenen, zonder waarborg voor goed onder
wgs. De heer Schaepman begon met er
op te wgzen, hoe de gehoorde rede
voeringen het bewgs leveren, dat de
Sprekers wel degelgk voldoende voorbe
reid waren. Ten stelligste ontkende hg,
dat de openbare scholen in Limburg
en Noord Brabant Katholieke scholen zgn.
Er ontbreekt het religieus karakter aan,
dat hg en zgne medestanders verlangen;
wg willen, zeide Spreker, onze kinderen
Katholiek maken in hart en nieren. Bo
vendien willen de Katholieken geen af
hankelijkheid van Gemeentebesturen,
maar vrge scholen. Wel degelgk is het
ontwerp aannemelgk voor de Katholieken.
Spreker kwam ook nog op tegen de onder
scheiding van leeken en geestelgken. De
Katholieken schatten het leeken-onderwgs
zeer hoog, en zullen leeken-onderwgzers
niet aan de deur zetten. In strgd met den
heer v. Houten zal Spreker elke poging
om een einde te maken aan den school
strgd, zonder zgn beginsel prgs te geven,
steunen. De heer v. d. Feltz betoogde, dat
het ontwerp nadeelig zal zgn voor het
gehalte van het openbaar onderwijs, en
dat door toegeven aan de klerikale eischen
de schoolstrgd geen einde zal nemen. De
heer Gleichman, hoe konciliant gezind
ook, wenschte meer waarborgen in 't be
lang van het openbaar onderwgs. Hg
vroeg pertinent, of de Reg. verdere eischen
der Anti-revolutionairen zal inwilligen.
Zoo ja, hg zou tegen het ontwerp moeten
stemmen.
Vrijdag werd het debat voortgezet, na
dat de Min. van Marine de geruststellende
mededeeling deed, dat een uit Indië ont
vangen telegram uit Indië luidt: »Geen
sloep Edi afgeloopen." De heer Vermeulen
aohtte aanneming van het ontwerp gera
den. Wel geeft het alles wat de reehter
zgde heeft verlangd, maar het subsidie-stel
sel maakt tenminste konkurrentie met de
openbare school mogelgk. De reehterzgde
is volgens dezen spreker bereid den
schoolstrgd op te geven, zg het ook tot
eigen nadeel. De liberalen zullen dit ook
kunnen doen, als zg het vooroordeel prgs
geven, dat de reehterzgde slecht onder
wgs zou begeeren. Dit ontwerp biedt
volgens spreker alle waarborg voor
goed bizonder onderwgs. De reehterzgde
heeft alles toegestaan wat kon, en verder
gaat zg niet. Leerplicht zou nooit anders
dan bg speciale wet kunnen worden voor
gesteld. De heer Rutgers van Rozenburg
verklaart wel te willen medewerken, mits
de reehterzgde verzekere, dat zg bg aan
neming van het ontwerp den schoolstrgd
geëindigd achte, en het dogma van
rechtsgelgkheid en verplichte schoolgeld
heffing prgs geve. Doet zg dit niet, en
mocht het ontwerp verworpen worden,
dan zal dit hebben geleerd, dat de reehter
zgde, die nu openbaar onderwgs handhaaft
en subsidie voor het bizonder onderwgs
verlangt, alleen uit partybelang de open
bare school heeft aangevallen, en dan zal
te niet gedaan zijn het praatjen, dat bg
de verkiezingen dienst heeft gedaan, dat
de liberalen de onderwgskosten zoo op
dreven. De uitgaven voor onderwgs zul
len toch bg aanneming veel grooter wor
den, Spreker keurde ook de financieele
regeling af, waardoor de groote gemeenten
het kind van de rekening zullen worden,
en zg zullen worden gestraft, die de wet
van 1878 eerlgk hebben uitgevoerd. Spre
kers peroratie luidde aldus: «verscheurd
in het historieblad, waarin de openbare
school is miskend, en de offervaardigheid
der bizondere hoog is geprezen, 't Adres
Marnix bewgst het. Dit ontwerp is eene
proeve van afmatting der hooggeroemde
offervaardigheid, en te nietdoening van de
Protestantschen Pieterspenning. Mocht
het ontwerp ten doode zgn gedoemd,
op zgn grafzerk zal geschreven kunnen
worden„Hier ligt een ontwerp, voor de
klerikalen in hooge mate beschamend, dat,
hoe kort het ook geleefd hebbe, toch ont
smet en gezuiverd heeft de politieke at
mosfeer, eu alzoo niet te vergeefs heeft
De Heer Roëll wees op vele
bezwaren tegen het ontwerp, uit het oog
punt van goed onderwgsminder onder-
wgzers, meer leerlingen, schoolgeldheffing
en financieele regeling. Bg het uitbrengen
zgner stem zal spreker zich alleen laten
leiden door de vraag, of de prgs voor het
koopen van den landsvrede niet te hoog is.
De heer Smit ontwikkelde drie bezwaren
de opleiding van onderwgzers, het te groot
aantal leerling per onderwgzer, en school
geldheffing, waardoor het openbaar onder
wgs werd benadeeld. Deze spreker geloofde
ook niet, dat dit ontwerp een einde zou
maken aan den schooltgd. Zgn principieel
bezwaar wasbekostiging van de konfes-
sioneele school door den Staat; daardoor
toch zou de volkseenheid worden opgeofferd.
De heer Lieftinck bestreed het ontwerp,
als niet leidende tot bevrediging of verbete
ring, maar alleen dienende om de volks
eenheid te verbreken. Men had kunnen
verbeteren, leerplicht kunnen invoeren,
maar dit ontwerp wil iets geheel anders,
het wil eenvoudig subsidieering voor sekte
scholen. Hg ziet daarin een mes, waarmee
de klerikale partgen zich zelf zullen doo-
den. Wilden de liberalen listig te werk
gaan, dan moesten zg dien heeren hunne
volle vraag maar toestaan. Wie in 10 jaar
de klerikalen in den hoek wil zien, stemme
vóór dit ontwerp. Maar spreker wil niet
listig zgn, en als volksvertegenwoordiger
alleen vragen, wat dit ontwerp geeft voor
het volksonderwgs, de volkskracht, en wat
vraagt heten dan moest hg zeggen
het onderwgs wordt er slechter door, en
het land niet beter. Spreker herinnert aan
de Katholieken in merg en been, hart en
nieren, die de heer Schaepman wil vormen,
De antirevolutionairen zullen zeker zooveel
mogelijk echte Calvinisten willen vormen.
Maar de schoolwet moet niet zgn ten dienste
van sekten, maar van het gansche volk.
En zal nu, vroeg Spreker, door het geven
van staatsgeld tot ondermgning van de
Staatsschool de strgd opgehouden? Let
men op 't geen een lid van het Kabinet
in een extra-parlementair geschrift heeft
gevraagd, en aan de wgze, waarop de
Minister Keuchenius in een schrgven naar
Indië andersdenkenden zwart maakt, dan
kan men er zeker van zgn, dat godsdienst
haat thans gezaaid zal worden tnsschen bur
gers en kinderen van het zelfde vaderland.
Waar van de groene tafel, van 't groene
hout zoo gehandeld wordt; wat zal daar
van het dorre hout te wachten zijn? De
eenheid der R. K. Kerk gunde spreker
den heer Schaepman, maar hooger ging
bg hem de eenheid des volks. De heer de