keurde het af, dat de groote gemeenten
zullen worden gestraft voor 'tgeen zij
verricht hebben boven de eischen der wet.
De financieele nood der Friesche gemeen
ten zou zeker verergeren. Ook wees Spre
ker er op, hoe wel degelijk bij de verkie
zingen vermindering van uitgaven voor
het onderwijs was voorgespiegeld, terwijl
toch bij aanneming van het ontwerp voor
onderwijs tonnen gouds meer moeten wor
den uitgegeven. Hij verklaarde aan den
heer Lohman, dat hij tal van kranten en
strooibiljetten in zijn bezit had, door welke
aldus den kiezers zand in de oogen ge
strooid was. De heer Dijckmeester heeft
nooit iets gevoeld voor bizondere scholen,
die hij onnoodig acht tegenover goed in
gericht openbaar onderwijs. Hij gelooft
niet, dat de openbare school bij het volk
zoo gehaat is, als de tegenpartij wil doen
gelooven. Hij noemt de bizondere school
een bron van strijd en tweedracht onder
zonen en dochteren van één vaderland.
Het besef, bij kinderen van 6 jaar reeds
gewekt, dat zij niet op dezelfde school
kunnen gaan met andere is eene bron
van scheiding voor het leven. Haar Spre
ker gelooft niet aan den schoolstrijd. Het
volk geeft er weinig om. Zonder de partij
hoofden en de dagbladen, die dagelijks op
dit aanbeeld hameren, zou er van school
strijd niet veel te merken zijn. Hij wil
echter, vertrouwend op de verklaringen
van de Heg. en van de heeren Schaepman
en de Savornin Lohman medewerken aan
het tot stand komen van deze wetswijzi
ging, om utiliteitsredenen. Het subsidie
stelsel schrikt hem niet af, wel betreurt
hij de in het ontwerp opgenomen bepa
lingen betreffende vermindering van het
aantal onderwijzers, verplichte schoolgeld-
heffing, enz. De heer de Meijier was niet
konciliant. Hij bestreed het subsidie stel
sel principieel, alsmede verplichte school
geldheffing, waarin hij middelen ziet, om
de openbare school ter wille van de bizon
dere te dooden De openbare school in en
blijft Spreker lief, omdat zij, al moge zij
niet volmaakt zijn, de kinderen tot hun
12e jaar bijeenhoudt. De herinnering aan
de schooljaren blijft den Katholieken en
den Protestanten ook later nog bij. Spre
ker wees er op hoe de Savornin Lohman
in 1886 gezegd heeft geen subsidie voor
bizondere scholen te verlangen, wat den
heer Lieftinck de lachwekkende opmer
king ontlokte: „ja, maar dat was op 1
AprilSpreker vreest, dat men hetzelfde
beginsel, dat men nu voorstaat, ook op
middelbare en hoogescholen zal willen
toepassen, en de verklaringen van de Keg.
en van de rechterzijde stelt hij op hoogen
prijs, maar zij zijn voor hem voldoende.
De verplichte schoolgeldheffing zal vooral
den reeds zoo gedrukten middenstand
schaden. Wil men, zoo beweerde deze
Spreker, den schoolstrijd doen ophouden,
laat ons dan liever niets doen, en liever
elkander beloven den schoolstrijd minder
hartstochtelijk te voeren. De heer Hees
is zeer konciliant, en wil ernstig rekening
houden met eischen van de voorstanders
der schoolwetwijziging. Deze spreker
meende, dat wel de beweging der Katho
lieken klerikaal mocht heeten, maar niet
die der antirevolutionairen, die altijd
volgens hem meer spontaan was. Hoe
veel Spreker echter wil toegeven, hij
eischt behoorlijke waarborgen tegen on
dermijning der openbare school. Vooral
verplichte sohoolgeldheffing bestreed hij
pertinent. Jnist bij aanneming van het
subsidiestelsel, verklaarde hij, moet de
openbare school nog krachtiger gehand
haafd worden, met het oog op hare nood
zakelijkheid bij de verdeeldheid der ker
kelijke partijen. Behoud van verplichte
schoolgeldheffing zou Spreker kunnen ver
hinderen, vóór het ontwerp te stemmen.
De heer v. d. Naay vreesde, dat men met
het subsidie stelsel noodwendig te ver ge
dreven zou worden. De heer W. K. van De-
dem richtte eenige vragen tot de Regeering,
betreffende den invloed van het ontwerp
op de finanoieele verhouding, van het
Rijk en de Gemeente. Over de algemeene
financieele politiek der Reg. sprekend en
op den Hin. van Fin. doelend, wees deze
Spreker er op „dat er voor een jong en
krachtig man als de heer Godin de Beau
fort wel groote zelfbeheersching noodig
moet zijn, om met indiening zijner plan
nen te wachten, tot dat naar zijne meening
„de volheid des tijds zal gekomen zijn".
De heer Royaards van den Ham kon zich
met het subsidiestelsel vereenigen, doch
alleen om billijk te wezen tegenover de
bizondere scholen, die den Staat ontlasten,
en om een einde te maken aan den school
strijd.
In de zitting van Woensdag was de
heer Heldt het eerst aan 't woord. Hij
verklaarde eene konciliante houding te
willen aannemen om eenigzins andere mo
tieven, dan de vorige sprekers. Hij deelt
de vrees voor de gevaren van 't ontwerp
voor het openbaar onderwijs, en als hij
zegt, dat hij de openbare school van harte
liefheeft, dan spreekt hij namens het
grootste gedeelte des volks, dat even zeer
het openbaar onderwijs waardeert. Als de
heer Schaepman verklaart, de Katholieke
kinderen in hart en nieren willen Katho-
lizeeren, en de antirevolutionairen de kin
deren willen Koncessioneeren, dan moet
men aannemen, dat het daarop wordt
toegelegd op de bizondere scholen. Hij
heeft diep medelijden met de kinderen,
die van den tegenwoordigen toestand de
slachtoffers zijn, daar het aantal onder
wijzers bij de bizondere school te gering
is, en daardoor van voldoend lager on
derwijs op die scholen geen sprake kan
zijn. De Katholieke en ook de Gereformeer
de Kerken bezitten dwangmiddelen om
onbemiddelde ouders te dwingen hunne
kinderen naar de bizondere school te zen
den. Spreker trekt zich het lot van die
arme kinderen aan, en eischt waarborgen
voor het gehalte van het onderwijs op
de bizondere scholen, o.a. dat tenminste
op elke 40 leerlingen 1 onderwijzer zal
moeten zijn. Hij bestreed verplichte school
geldheffing, drong krachtig aan op leer
plicht, en maakte daarvan zijne stem af
hankelijk. De heer de Ruiter Zijlker acht
het subsidiestelsel in strijd met de Grond
wet, en dat maakt het ontwerp voor hem
onaannemelijk. Eene school, die propa
ganda maakt voor bizondere godsdiensti
ge leerstellingen kan zijns inziens nooit
aanspraak maken op Staats-subsidie, en
hij betreurt het, dat vele liberalen dit niet
erkennen. Spreker is ook tegen verplichte
schoolgeldheffing, die hij de meest tastba
re rechts-ongelijkheid noemt, en het bui
ten sluiten van de leerplicht is voor hem
een groot bezwaar. Hij wil niet ter wil
le van pacifikatie over het subsidie stel
sel heenstappen, maar zegtprincipïis
sobs tra. Het zijne medewerking zal de
openbare school niet worden leeggepompt
door rijkssubsidie of verplichte school
geldheffing. Eer worde het openbaar on
derwijs volgepompt door leerplicht zoo
spoedig mogelijk ter wille van de volks
eenheid in te voeren. De heer Gildemeester
verklaarde zich bereid mede te werken en 1
spoort de rechterzijde aan, toe te geven
en gemeen overleg te plegen, opdat de I
eindstemming geen partijstemming wor
de. 's Voorzitters voorstel om avond zitting
te houden, werd na debat, ingetrokken.
De Hin. van Binnenl. Zaken verdedigde
nu het ontwerp, dat volgens hem
alleen in het algemeen belang is voorge
steld, als een middel tot pacifikatie en be
ëindiging van den zoo nadeeligen school
strijd, Vele zaken zijn niet herzien, omdat
ze op 't oogenblik geen aanleiding gaven
tot strijd Leerplicht past, volgens den
Hin., niet in het kader dezer wet. Den
leerplicht alleen als beginsel daarin op te
nemen, zonder uitvoering te verzekeren,
zou niets baten. Die uitvoering hangt sa
men met tal van andere regelingen. Ook
zou men buiten de wet om het schoolver
zuim zeer kunnen beperken, door meer
dan aanraking van de onderwijzers met
gezinnen. De Hin. betoogde dat het
subsidiestelsel uiterst geschikt is om den
schoolstrijd te doen kalmeeren. 't Is eene
bijdrage voor de taak, die het bizonder
onderwijs op zich neemt, en die, daar de
neutrale school onvoldoende is, noodzake
lijk is. Door dit ontwerp wordt het bereik
bare nagestreefd, 't Beginsel van school
geldheffing kan niet gemist worden
wel misschien de zaak anders geregeld.
Ook deed de Hin. in den loop zijner rede
uitkomen, dat wijziging van verschillende
punten betreffende de inrichting van het
openbaar onderwijs in de toekomst niet
bepaald is uitgesloten. In hunne replieken
verklaarden de heeren vi d. Kaay, Goeman
Borgesius en Rutgers v. Rozenbnrg zich
niet bevredigd. Voor beide laatst genoemden
zou het behoud van verplichte schoolgeld
heffing het onmogelijk maken hnnne stem
aan het ontwerp te geven. Beiden drongen
aan op koncessies van de rechter zijde;
anders zou de strijd voortduren.
HAARLEM, 30 Augustus 1889.
Vrijdag 6 September a.s. geeft de heer
W. Ezerman, organist in de Groote kerk,
een Orgelconcert, waarbij mejuffrouw
Adèle Asmann, concertzangeres te Berlijn,
en mejuffrouw J. H. H. S. uit Rotterdam
hare medewerking hebben toegezegd.
Het ingenomenheid zal zeker van deze
gelegenheid worden kennis genomen om
de gevierde zangeres, die ook ten onzent
in de kunstwereld hoog staat aangeschre'
ven, te hooren, te meer nu onze begaafd
organist zeker in niet geringe mate de
aantrekkelijkheid van het concert zal
verhoogen.
Dat de heer Ezerman over de mede
werking van mejuffrouw J. H. II. S.
beschikt, bewijst stellig, dat ook deze dame
het hare zal toebrengen tot het welslagen
van dit concert.
Het Bestuur van de afdeeling Haar
lem en omstreken van den Volksbond is
er in geslaagd ter gelegenheid van den
negenden verjaardag van PrinsesWilhelmi-
na een feestelijken dag te organiseeren. Tot
dit doel is de deelneming van Haarlem's
ingezetenen ingeroepen, en verleend.
Het denkbeeld om zijne krachten te
beproeven voor het tot stand brengen van
een Volksfeest als dit is zeker schoon;
de 31 Augustus schijnt voorbeschikt een
nationale feestdag te zijn, en geen Neder
lander zal het anders dan loven, dat te
Haarlem ten minste iets wordt gedaan om
aan den algemeenen wensch tot dien feest
dag te gemoet te komen.
Was er in de beginne geen sprake van,
de hulp van het Gemeentebestuur in deze
in te roepen, met het oog op de wensche-
lijkheid om de opinie van den Raad te
kennen was het o.i. goed gezien zich hier
van op de hoogte te stellen en even goed
gezien was het door den Raad om op de
meest heusche wijze het verzoek om sub
sidie te wijzen van de hand. De Raad heeft
hiermede uitgesproken, dat, hoe het denk
beeld van den feestdag haar ook toelacht,
het particulier initiatie! in deze te verkiezen
is boven inmenging van hooger hand.
Hiervan is nu ook het gevolg, dat de
Volksbond het feest inrichtte naar zijn
beste weten en in verband met de geld
middelen.
Reeds dezen morgen wapperden, als
blijk van instemming met het feest, bij
verschillende ingezetenen de vaderlandsche
vlag. Ons gemeentebestuur was in deze
voorgegaan door de driekleur op den St.
Bavo te ontplooien.
Het Sportterrein „De Phoenix" koester
de zich dezen ochtend in een helder zon
netje, het had, met de aardige decoraties
werkelijk een schoon aanzien. De bodem
was tamelijk bekomen van de overvloedige
regens gedurende lange weken het geheel
was van dien aard dat slechts een kinder
hater zich aan den vriendelijken aanblik
ergeren kon.
De firma Van Houten had zeer wel
willend de noodige hoeveelheid Cacao be
schikbaar gesteld voor het feest en van
de zyde onzer Btadgenooten, was eene
goede verzameling geschenken van allerlei
aard ingezonden, waaronder zeer belang
rijke, welke natuurlijk door de Commissie
met waardeering ontvangen zijn.
De vijfhonderd en veertig uitgenoo-
digde kinderen waren natuurlijk op hun
tijd. bijeen. De heer J. G. Hartin Jr. wist
in minder dan geen tijd het uitgebreide
gezelschap tot een optocht op het terrein
te organiseeren, en toen de aardige troep
gedurende de wandeling van tijd tot tijd
zijn stem verhief tot het zingen der volks
liederen was de indruk wezenlijk verhef
fend. Hierna vingen de kinderspelen aan.
Gewag te maken van buitelingen, mis
stappen en dergelijke kleine ongelukken
is niet noodig, boewei ze belangrijke stof
tot pret gaven. De aloude poppenkast bleek
hare bekoring voor de kinderen nog niet
verloren te hebben.
De overwinnaars ontvingen met stralen
de oogen hunne prijzen, bestaande in
meestal praktische geschenken, en daar
van tijd tot tijd de kinderen onthaald wer
den, had men alles wat een kind ver
langen kan. Zoo liep het eerste gedeelte
van den feestdag ten einde. De opkomst
van het publiek, zoo op als buiten het
terrein was zeer goed.
Te half twee vingen de volkspelen aan.
Voor de verschillende wedstrijden hadden
zich een goed getal mededingers aangege
ven. Weder was het terrein goed bezet.
Het laat zich aanzien, dat Haarlem
Zaterdag ook door het uitsteken der vlag
gen een vroolijk aanzien zal hebben. Som
mige winkeliers zijn reeds begonnen hunne
étalages in verband met 31 Augustus te
wijzigen. Wij vestigen o.a. de aandacht
op de fraaie decoratie van den heer H.
de Wilde in de Damstraat, waar met zeer
veel goeden smaak het portret van onze
Prinses te midden van fraaie draperiën is
aangebracht.
11. Woensdag is door de politie al
hier aangehouden en naar het huis van
bewaring overgebracht, K. Otter, koopman,
woonachtig te Leiden, die met zijn stief
vader bij wien hij een bezoek bracht, na
een woordentwist handgemeen geraakte
en daarbij dezen met een mes twee belang
rijke verwondingen op het hoofd en aan
den linker voet zyn toegebracht.
II. Woensdag namiddag heeft door
het omvallen van een braudend petro-
leumtoestel een begin van brand plaats
gehad ten huize van P. van Dam woon
achtig in de Leidsche straat No. 9. Reeds
hadden eenige schilderijen en het behangsel
in het woonvertrek vlam gevat toen de
brand werd ontdekt, die door den agent
van politie Kronenburg eu eenige bnren
is geblnscht.
De zak met kruidenierswaren, Haan
dag op de Grootemarkt ontvreemd, bevond
zich niet op den wagen van den vracht
rijder S. van Santpoort maar op dien
van den landbouwer Schuijt.
Met verwijzing naar achterstaande
advertentie van de Zangvereeniging „Ho
sanna" onder leiding van den bekwamen-
directeur den Heer W. H. C. Schmölling,
verzoekt men ons te berichten, dat
deze vereeniging is opgericht met het oog
op hen, die zich om de eene of andere
reden niet kunnen aansluiten bij een
der vroegere opgerichte Christelijke Zang
verenigingen.
Henricus Verwaayen, beschuldigd
den bekenden medaille diefstal by den heer
Krelage gepleegd te hebben, is door de
arrondissements-rechtbank alhier veroor
deeld tot acht jaar gevangenisstraf en in
de kosten, terwijl tevens de teruggave
bevolen werd van een pak nieuwe kleede
ren, een hoed en een ring door den be
klaagde gekocht voor het geld afkomstig
van den diefstal.
Zondagavond te 8 ure zal Mevrouw
Josephine Nicholson, uit de Vereenigde
Staten, die de Amerikaansche Christel.
Vrouwen-Onthoud. Vereeniging vertegen
woordigt op de Parijsche Tentoonstelling,,
mededeelingen doen van haren arbeid. De
vergadering is openbaar.
- Bij de godsdienstoefeningen der
Nederduitsch Gereformeerde Kerk (dolee-
rende) zal op Zondag 1 September,,
des voorm. te 10 ure en des nam. te 6 nre
in de Noorderkerk optreden de Heer E.
H. Rühllmann, van Amsterdam.
Woensdag 4 September, avonds ten acht.
ure, Ds. J. Langhout.
HÜRÖEKL1JKE STAND.
ONDERTROUWD.
28 Aug. H. F. Rekker en M. G. Ausum.
P. G. H. Metten en C. v.d. Hoek.30
Aug. Mr. H. A. Hooft en W. O. Wijnands.
GETROUWD.
28 AugAvKessel en HMBouman
G. Heijselaar en L. Asjes.H. Janseen.
JBSmelterJFMaaszen eu WATen
HopeJWMeijer en Wv.d. Weete-
ring.29 Aug. HWOechsman en M.G.v.
Ringelenstein.JEMPuulen eu FKuijper.
J FSpiering en CMBeets
GEBOORTEN.
21 J. Heuermann geb. Uijlenburgd. —22
Aug. AJKeetlaer geb. Philippo dKv
Vlijmen geb. Kemper z.G. A. Gans geb.
Noorloos d.G. C. Wentelergeb.v.Tricht
z. 23 Aug. M. C. ïhoolengeb. Clavelz.
Gvan der Wijde gebten Hulsen dE
Fortgens geb. Kraaijmolen d.24 Aug. J.
Santen geb. Ötokhof z.IJ. de Jong geb.
Touzijn zJvBruggen gebKors zM
M. Gehring geb. Knopt'd.L. v. Bruggen
geb. Ruijgrokz. (levenl.).25 Aug. W. C.
Balabréga geb Balabrégaz.A. Max geb.
Groot z. N. Metselaar gebvan Norden d.
AWSmit gebHartman dJ Wolff
geb. Uijtenhooren d.26 Aug. K.KolkofF
gebMaij z.EJ v.d.Nieuwenboi gebBroek
huis z.H. M. Roosengeb. van Deenend.
IJ. Wolbers geb. Talsma d.F. M. Kui
pers gebReijgers dGEv. Ellinckkuijzen
geb. Ponsioend.27Aug. H.v.Honschoten
gebvan Eeden dAI .Komen gebVeering
zCBurggraaf geb. BoogaartdHMco-
nen geb. Kelderman z.28 Aug. J. Dirks
geb. v.d. Manakkcrd.G. Sckarpffgeb.v.
Willigenburg zG. Lindgeb. van Hoek d.
Mde Rooij gebKoster z29 AugAPar
don geb. Bijster z.
OVERLEDEN.
20 /Vug. A. Lodder 6md. d.Schoterweg.
21 Aug. R. v.d. Haak 15 dg. z. Amsterd.
str.-22 Aug. L. de Mink 7 md.z.Amsterd.
str23 AugJKoenderman 1 mddBrou
wersvaart.D. Goosenslldg. z.Amsterd.
str.H. A. v.d. Horst 4mdd. L. Wijng.
str. S. P. Bakker 62 jJansstr. P.v.d.
Aar 66 j. K. Lakenstr.24 Aug. J.J.Gijs-
bertse 18 dg. d. KI. Houtstr.J. ter Horst
geb. Vergeer 30jVoorzorgstr. E. J.v.d.
Aar 8 md. z. Brouweistr.H. Woudenberg
1 md. d. Poellaan.J. H. Bonl3dg. d.
LHeerenstrMCvEeuwijk 1 mdd
Bannesteeg.25 Aug. H. E. v.Tienen geb.
Verwijven 78 j. Valkenst.26 Aug. C.
Wijnveld 6 md. z. Gortest.E. dc Droog
gebv.d. Kraaij 83 jde W itstr27 Aug
H. Timmer 6md. z. K. Doelstr.—28 Aug.
LvRaaphorst 3 mdzBegijnhof.
V
