HAARLEMSCH
Eerste Blad.
No. 89.
Elfde Jaargang.
144.
van ZATERDAG 9 November 1889.
Predikbeurten op Zondag 10 Nov. 1889.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
ïelephoonnummer
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stnk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsrnimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond
Adverterntiern worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags 12 we, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, J. D. van Arkel,
pred. te Bloemendaal.
Nam. 2 are, Knottenbelt. 35e Zondag,
's Avonds 6 nre, Swaan.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, Smeding.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 nre, Snethlage.
.Maandag 's hv6 ure, Moeton. Open
bare catechisatie over Matth. 10 39 vv.
Woensdag 'e avonds 7 nre, Knottenbelt.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Knottenbelt.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Debry.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 nre, 'sAv. 5 are, Mulder.
Woensdag 's av. 8 nre, Mulder.
Dankstond voor 't gewas.
(Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 nre. Schotel.
Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, Mees.
's Avonds 6 ure, Poolman.
Kerk derYereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 ure, Craandijk. Avondmaal.
*s Avonds 6 nre, de "Pries. Dankzegging.
Kemonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tidenian.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Honderdag 's av. 8 ure, Weiss.
Chr. Bewaarschool. L. Heerenvest.
Maandag 'e av. 8 ure, Geen Bijbellezing.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 'sav. 8 ure, Snethlage Bijbellez_
Lokaal v.de Jongelings-vereeniging.
Honderdag 's av. 8 ure, Swaan. Bijbellez.
Ds. Swaan verzoekt degenen, die van zijn
catechetisch onderwijs wenschen gebruik temaken,
zich ten zijnen huize (Florapark 22) te willen
vervoegen a. s. Maandag en Dinsdag 101 uur.
Ds. Knottenbelt en Ds. Swaan deelen mede, dat
-de wekelijksche Bijbellezingen in 't lokaal in de
Annastraat voortaan door hen om de beurten zullen
gehouden worden.
Ds. Smeding denkt a. s. Dinsdag over 8 dagen,
d. i. den 19eu November zijne lidmaten-catechisatie
's avonds ten 8 ure te hervatten.
Dezelfde bericht: met veel dank te hebben ont
vangen voor de Christl. school voor on- en min
vermogenden: uit het Lusje vau H. 3,55; de
opbrengst der collecte gehouden j. 1. Dinsdagavond
in de Janskerk bij de uitvoering der Christl. Zang-
vereeniging -God is mijn lied" ten bedrage van
ƒ25,35.
Yoor het werk van Ds. N. de JongeEvan
gelisatie te Brussel van N.N. ƒ1,van N.N.
f 5,en door IIH. Diakenen gecollecteerd ƒ2,50.
De collecte voor de Doetinchemsche Stichtingen
tot opleiding van predikanten in de N. IT. Kerk
heeft 3 Nov. opgebracht ƒ131,20.
Bij Ds. Moeton is nagekomen voor hetzelfde
doel van N. N. 25 Cts.
Ds. Tideman bericht, dat aan de Ned. Gust.-
Adolf-Vereeniging is overgemaakt 13,zijnde
11.uit dc collecte op 31 Oct. gehouden, en
f 2,als nagekomen gift.
Met hartelijkcn dank ontvangen hij Ds. Snethlage
f 25,van N. N. »als extragift voor de turf-
collecte, met het oog op de vermindering der op
brengst in vergelijking met het vorige jaar en in I
de hoop, dat het navolging zal vinden."
Alsmede ten behoeve van de Evangelisatie in
de Oranjestraat van de Christel. Zangvereeniging
«-Hallelujah" f 18,—,' als gedeeltelijke opbrengst
I van de in de vorige week gehouden publieke uit- I
voering.
De gehouden Tarf-collecte heeft opgebracht
1073.031/2-
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, G. van Herwaarden.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
'b Avonds 7 nre, J. C. Poon.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
's Avonds 61/2 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Sepp.
Bloemendaal.
Voorm. 10 nre, geen dienst.
Nam. 21/2 nre, J. D. van Arkel.
woensdagavond 7 ure in „Maranatha."
Openbare vergadering, ter behandeling
van het onderwerp: „de invloed van be
dwelmende dranken op het
lichaam:''
Heemstede.
Voorm. 10 nre, Kuilman.
Woensdag 13 November.
's Avonds 6V2 uur, J. Kuilman.
Hillegom.
Voorm. 10 nre, M. Buchli Fest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 nre, C. van KoetsveldC.Es.
'b Middags geen dienst
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, H. J.
Doopsbediening.
Donderdag 14 November.
's Avonds 7 nre, H. J.
Veis en.
Voorm. 10 ure, H. Waardenburg.
's Avonds geen dienst.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, O. Schrieke.
Nam. 2 V2 nre, O. Schrieke.
Doopsbediening.
Eerste Bachconcert.
't Was een uitnemende gedachte van
bet Bestuur der Haarlemsohe Bachvereeni-
ging, het Orkest van het Amsterdamsche
Concertgebouw voor haar eerste concert
te engageeren. Uitnemend, in de eerste
plaats, omdat wij Haarlemmers dan eens
volop zouden kunnen genieten van een
Nederlandsch orkest, dat zulk eene hooge
plaats inneemt in de muziekwereld, doch
dat, door de helaas ongunstige lig
ging van het concertgebouw te Amsterdam,
slechts zelden door onze muziekliefhebbers
kan gehoord worden, - uitnemend, in de
tweede plaats, omdat het Bestnnr er door
te gemoet komt aan de wenschen van
sommige leden der Baohvereeniging, die
liefst niet altijd uitsluitend solisten wil
len hooren.
Dat het Bestnur goed gezien had, toonde
de stampvolle conoertzaal van Woensdag
avond. Het programma voor deze uitvoe
ring gaf natuurlijk werken van de beste
componisten. Meesterwerken van elassieken
aard, die ten allen tijde blij ven aantrekken
door ernstigen, diepen, rijken inhoud en
schoonen, bekoorlijken vorm. Achtereen
volgens werden gemaakt? 1. Het voorspel
nit de komische Opera „die Meistersingern
von Nnrnberg van R. Wagner. 2. Een
Concert voor twee violen van S. Bach.
3. De Oxford Symphonie van J. Haydn;
een der zes symphonieën, welke Haydn
tijdens zijn herhaald verblijf in Engeland
schreef en waaraan hij den naam van de
stad Oxford verbond, de stad welker uni
versiteit hem uit hoogachting den doctors
titel verleende. 4. De ouverture „Manfred"
van R. Schumann. 5. Een tweetal werkjes
voor violoncel, „Romance" en „Polonaise"
van den Boheemschen cellovirtnoos David
Popper. 6. Eene der vijf „Symphonische
Dichtnngen" (muzikale schilderingen)
,Danse macabre" van den Parijschen com
ponist Saint Saëns en 7. De derde Leonore-
onrertnre van Beethoven, geschreven in
1807 voor zijne „Fidelio" (Leonore), welke
in dat jaar te Praag zou worden opgevoerd.
't Lag voor de hand, dat een dergelijk
programma, uitgevoerd door een keurcorps
van bekwame mnsici, onder de leiding van
esn eminent knnstenaar, als de Heer Kes,
oogenblikken van verrukkelijk muzikaal
genot zou verschaffen, indrukken zon
geven, waarop de geest lang zon kunnen
blijven teren. En zoo was het Woens
dag avond.
Yan het begin tot het einde hebben we
met onverdeelde aandacht, met de grootste
ingenomenheid de verrichtingen van dit
schoone geheel gevolgd. Hoe vol en orgel
achtig is de klank. Hoe overweldigend is
het forto, hoe week het piano, hoe fluis
terend het pianissimo. Hoe gezond is
de toon in die verschillende sterktegraden en
hoe friseh blijft de kleur. Welk een schitte
rende virtuositeit spreiden de uitvoerenden
ten toon, hoe vlekkeloos is hun ensemble,
hoe warm hnnne voordraehtswijze. Hoe
ligt over het geheel uitgespreid een reine,
poëtische gloed. Inderdaad, in het spel van
dit orkest openbaart zich de muzikale kunst
in hare hoogBte, aangrijpendste nitingen.
Wij zonden de ons toegestane ruimte
overschrijden, indien we in bijzonderheden
wilden treden, over elk nommer van het
programma. Wij stippen daarom sleohts
enkele dingen aan.
In Wagner trof ons al aanBtonds de
groote klaarheid, waarmede de verschil
lende motiefbewerkingen uitkwamen en
werden wij medegesleept door het brio en
den hartstocht, welke de voordracht ken-
merkten. In het concert van Bach was
het vooral de Heer Hofmeester, die onze
aandacht won door zijn voortreffélijken toon.
In de Symphonie van Haydn maakte het
tweede Adagio een heerlijken indruk en
trok de duidelijkheid van het kwartet in
het Allegretto en Presto onze aandacht.
De ouverture van Schumann werd gegeven
met de somberheid en den dnisteren glans,
die de „Manfred-Mnziek" maakt tot de
eigenaardigste en meest karakteristieke
openbaringen van Schnmanns zieleleven. In
de „Danse macabre'' stonden wij verbaasd
over de merkwaardige klankcombinatiën en
over het mysteriënse in de voordracht,
't Was een ware doodendaus, dien wij
hoorden. Het inleidende, telkens weder-
keerende théma werd door den Heer Wolff
mooi gespeeld. Beethovens ouverture ten
slotte was in haar geheel, door de waar
dige voordracht en de groote toewijding,
waarmede het geheele orkest dit werk
vertolkte, een waardig slot. Over het spel
van den cellist schorten wij ons oordeel
op, tot wij hem opnienw geboord hebben
op het a.s. concert van „Zang en Vriend
schap" op 20 Nov. Door sommigen
werd er, na afloop van het concert onte
vredenheid betoond over twee dingen, n. 1.
over het rumoer van de spelende jengd in de
aan de concertzaal grenzende steeg en over
de koele honding van het publiek tegen
over het orkest. Voor eene niet herhaling
van het eerste kan de politie misschien zor
gen, het andere is echt Haarlemsch.
B.
Voordrachten in Teyler's Stichting.
Onder de merkwaardigheden van Haar
lem bekleedt Teyler's Stichting een eerste
plaats, zeide de Heer Dr. T. C. Winkler
bij de opening der lezingen van dezen
winter, maar tevens voegde hij er bij dat,
terwijl de vreemdelingen hiervan overtuigd,
schijnen blijkens hun talrijk bezoek, de
Haarlemmers zelve er zeer weinig belang
in schijnen te stellen. Komt de berg niet
naar Mahomet, dan moet Mahomet naar
den berg gaan, en zoo achtte spreker het
een voorrecht, thans aan het Haarlemsche
publiek, dat onder zijn gehoor zat, eenige
van de voornaamste fossilen te knnnen
vertoonen, waardoor dit Museum boven
alle anderen ter wereld uitblonk. De Heer
Dr. van der Ven had hem hierbij geholpen
door het beschikbaarstellen van een kolos-
salen lichtstraal, die hem de gelegenheid
gaf de tentoongestelde fossilen aan allen
te laten zien, terwijl zijne dochter, door
teekeningen van enkele indrnkselen die
met het ongewapend oog niet waarneem
baar waren, hem op die wijze de taak
gemakkelijker had gemaakt.
De voorwerpen, die daarop werden ten
toongesteld en verklaard waren in hoofd
zaak gevonden in de lithographische kalk,
die te Solnhofen in Beijeren wordt aange
troffen. Volgens spreker heeft zich aldaar
in voorwereldlijke tijden een laag slib
neergezet, dat door het water van de om
ringende rotsen was aangevoerd. In dit slib
waren ettelijke voorwerpen nit de planten
en dierenwereld versteend, en in later tijd
was door eene aardbeving de geheele massa
opgeheveD, waardoor het zich thans als
een rotsgevaarte aan ons oog vertoonde.
Ook hiervan was een plaat aanwezig
waarop men duidelijk de tegenwoordige
toestand kon nagaan.
Het versteenen van voorwerpen van
org&nischen aard door het indringen van
met kalk verzadigd water, werd door
spreker vergeleken met het oonfijten van
vruchten, die mede daardoor geheel van
aard veranderen, zonder daarom hun oor-
spronkelijken vorm te verliezen. Om met
de laagste organismen te beginnen werd
daarop eerst versteend zeewier, en vervol
gens eenige takjes thuya getoond, welke
door spreker met de hedendaagsche thuya's
werden vergeleken. Een er van droeg
zelfs een vrnchtje en werd als groot
preciosnm aangemerkt.
Overgaande tot de visschen werd de
aandaoht gevestigd op een inktviseh met
een zwarte plek ter plaatse waar deze de
zwarte vloeistof bewaart, waaraan hij zijn
naam heeft te danken. Een Duitsch ge
leerde had deze inkt weder vloeibaar weten
te maken en daarop met voorwereldlijke
inkt, een beschrijving van dit fossiel ge
geven.
Van de insecten waren punaises, paar
denbij ters en nachtvlinders in fossilen toe
stand voorhanden. Ook zag men er een
pop van den nachtvlinder in versteenden
vorm. Kreeften, krabben en hagedissen kon
men duidelijk onderscheiden.
Ging dit alles vrij gemakkelijk, omdat
de thans levende exemplaren daarmede
groote overeenkomst vertoonden, verwonde
ring baarde een pterodactylus, van welke
diersoort geen levende exemplaren meer
voorhanden zijn, en die daarom ook tot
de kostbaarste exemplaren van Teylers
Museum behooren. Spreker stond hierbij
geruimen tijd stil. Niet alleen echter het
geraamte zelf van het dier, ook de indrnk
selen van zijn voeten waren bewaard en
de steenen waarop ze waren afgedrukt