PREDIKBEURTEN
Eerste Blad.
No. 12
144.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 8(5. Twaalfde Jaargang.
met AMSTERDAM.
van ZATERDAG 8 Februari 1890
op ZONDAG 9 Febr. 1890.
Nederd. Herv. Kerk.
TELEPHOONNUMMER
ÏÏAARLEMSCH
T1T1I
TELEPHONISCHE VERBINDING
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40. Pry's per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
Afzonderlijke nommers 3 centen per stak. meer 5 cents, groote letters naar plaatsrnimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
rlijke nommers 3 centen per stag.mooi --- rg-
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst
II w n w r e w
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, Moeton.
Nam. 2 nre, Moeten. 45ste Zondag.
's Avonds 6 ure, Swaan.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Hoog.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, J. Kuglman.
Hillegom.
Voorm. 10 nre, M. Buchli Fest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 nre, C. van Koetsveld C.Ez.
Nam. 21/2 nre, C. van Koetsveld C.Ez.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, C. Poensen, Zend.-leeraar
te Kediri op Java. (Voor Smeding).
Woensdag 's Av. 7 u., Barbas. Bijbellez_
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 nre, H. Bremer, Godsd.-onderw.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Pfender, past, a la Haye.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 'sav. 8 ure, Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure. Schotel.
Donderdag 's av. 7 Vs ure, Schotel.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 2 ure, J. van Loenen Martinet.
Spaar ndam.
Voorm. 10 ure, H. J. Bergsma.
Velsan.
Voorm. 10 ure, H. Waardenburg.
's Av. 6V2 ure, H. Waardenburg.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, Schrieke.
Avondmaal.
Nam. 2V2 ure, O. Schrieke.
Dankzegging.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, Poolman.
's Avonds 6 ure, Mees.
Kerk der VereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 nre, Ds. W. J. Leendertz,
pred. te de Rijp.
's Avonds 6 nre, de Vries.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, H. S. Balsem,
pred. te Beek.
Voordrachten in Teylers Stichting
De Heer Van der Ven achtte het een
gelukkige omstandigheid, dat de lezingen
winter zoo waren geregeld, dat
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Baron van Doorn,
's Avonds C nre, Baron van Doorn.
Donderdag 'e av. 8 u., Weiss. Voorbereiding.
Chr. Bewaarschool. L. Heerenvest.
Maandag 's av. 8 ure, Moeton. Bijbellez.
Luk. 17 11 v.v.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 's av. 8 ure, Snetldage. Bijbellez.
Lokaal der Jongelings-vereeniging.
Annastraat.
Donderdag 's av. 8 ure, Swaan. Bijbellez.
Ds. Smeding wenscht deze week weder al zijne
catechisatiën te hervatteD.
Ds. Knottenbelt hoopt deze week weder alle zijne
catechisatiën te houden en alle zijne werkzaamheden
te verrichten.
Ds. Barbas verzoekt de meisjes boven 16 jaar, die
zich voor het door hem te geven godsdienst-onderwijs
hij hem aangemeld hebben, Donderdag a.s. ten één
ure; en de jongens boven 16 jaar ten twee ure te I
.zijnen huize (Raamvest 47) te komen.
H.H. Kerkvoogden dezer gemeente berichten, uit
•de collecte Janskerk in dank ontvangen te hebben
Twee gulden en vijftig ets. voor de verlichting in de
Groote Kerk, onder het motto: „Een ieder doe iets."
Zij houden zich voortdurend voor meerdere giften
dringend aanbevolen, om dat werk geheel te
kunnen voltooien.
hij driemaal achtereen kon spreken, waar
door de gelegenheid was geopend om het
onderwerp dat. hij zich voorstelde, eenigzins
meer uitvoerig te behandelen. Dit onder
werp was de geluidsleer, of juister gezegd,
de leer omtrent de oorzaak van de gewaar
wordingen, die wij verkrijgen door middel
van ons gehoororgaan.
In de eerste plaats wenschte Spreker
eenige algemeene beschouwingen te geven
over de luchttrillingen, en het verschil in
hoogte van toon, vervolgens stelde hij zich
voor aan te toonen op welke wijze men
van de kennis daarvan had gebruik ge
maakt tot het samenstellen van verschillen- I
de muziekinstrumenten, om dan ten slotte
te wijzen op de oorzaak waarom wij kun
nen spreken van wanklank en welluidend
heid, en waardoor de tonen verschillen,
m. a. w. waardoor het timbre verklaard moet
worden.
In ons dagelijksch gesprek wordt aan het
geluid een objectief karakter toegekend.
We spreken van geluidgevende voorwer
pen, we noemen iemand doof, die niet in
staat is geluiden op te vangen enz.
Deze beschouwing blijkt echter onjuist
te zijn bij eenigzins nadere beschouwing
van ons gehoororgaan. We zien daarin de
lachttrillingen etooten tegen het trommel
vlies en voortgeplant door de gehoorbeen-
jes zich verplaatsen naar het labyrinth,
waar een der vele vezels van een membraan
in beweging geraakt. Dit laatste wordt
Bennebroek.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet.
Pred. te Sandpoort.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, J. O. Boon.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, J. D. van Arkel.
Nam. 21/2 ure, J. D. van Arkel.
door den gehoorzenuw overgebracht op de
hersenen en bierdoor ontstaat bij den mensoh
de gewaarwording die men gelnid noemt.
De vezels van bovengenoemd membraan zijn
van verschillende lengte, en stellen ons
door hun ontzaggelijk groot aatal (3000),
instaat de toonhoogte tot op een tiende
van een toon van het octaaf te bepalen.
't Geluid als zoodanig is dus subjectief.
Wie zingt of spreekt doet niets anders dan
't muziekinstrument in ons hoofd bespelen,
en wie doof is, mist niet het vermogen
om bestaande geluiden op te vangen, maar
is te vergelijken met een mnziekinstrnment
dat in het ongereede is geraakt.
Das Ding fiir mich is iets geheel anders
dan das 'Ding an sich en bij lange niet
hetzelfde zooals Fichte leerde.
Nadat spreker aldus het gehoororgaan
en zijn verrichtingen had uitgelegd waarbij
alles aanschouwelijk werd voorgesteld,
keerden we terug tot den oorsprong van
het geluid, d.w.z. de luchttrillingen. Dat
de luoht werkelijk de drager was van het
gelnid werd bewezen door een electrische
schel die, onder de lnohtpomp geplaatst,
niets van zich liet hooren, terwijl zij bij
het wederom toelaten van de lneht dui
delijk kon worden gehoord.
De beweging van de lncht ie geen voort-
stootenin massa. Tot bewijs hiervan strekte
dat een bijzonder hooge gasvlam, op ver-
schillende wijze ineenkromp, al naarmate
ein a-, een e-, of een oe-kl&nk werd gehoord
en luisterde naar een fluitje, waarop buiten
het lokaal werd geblazen.
Van eenige ballen naast elkaar opge-1
hangen, zag men alleen de laatste zich
bewegen, de tnssohenliggende niet, wanneer
de eerste werd opgeheven en weer losgela
ten zoodat hij tegen de anderen viel. Bij het
werpen van een steen in het water, ziet men
geen strooming maar wel golfkringen ont
staan, en hierbij wordt de beweging van
boven naar beneden overgebracht, op de
zelfde wijze als dit met de ivoren ballen
geschiedt in horizontale richting.
Evenals de golfkringen in het water,
ontstaan de trillingen in de lacht. Die tril
lingen planten zich voort als golfkringen
en als men bniten de atmospheer zich kon
plaatsen, zon men die als heuvelen en dalen
met het oog knnnen waarnemen.
Het geluid plant zich voort met een snel
heid van 332 meter in de seconde. Trillin
gen worden door vaste lichamen onveran
derd overgebracht, ook door water. Een
stemvork klinkt even hoog als hij op een
hoogen stok boven een open kistje, als
wanneer hij onmiddelijk daarop wordt gezet.
Hetzelfde vindt plaats als men de trillingen
van de stemvork door het water op het
kistje overbrengt. Schokken in de lucht
teweeggebracht, planten zich dns door vaste
lichamen, wateren lucht onveranderd voort.
We mogen derhalve aannemen, dat de
geluidstrillingen door de lneht, door de
gehoorbeentjes en het vocht, dat zich in
het labyrinth bevindt, onveranderd door
dringen tot onze gehoorzenuwen.
Wat is nn verschil van hoogte of toon?
Zoodra de bovengenoemde schokken in de
lncht met gelijke tnsschenrnimten op el
kaar volgen en een zekere snelheid hebben
bereikt, ontstaat er een toon.
Als een secondeslinger maar zoo spoedig I
tikte dat hij 33 trillingen in de seconde
maakte dan zonden we de lage c hooren.
Ook dit werd door een proef bewezen.
De toonverhooging wordt bepaald door-
de trillingsnelheid.
In de Sirene, een instrument dat naar
gelang er harder in geblazen wordt sneller
opeenvolgende stooten geeft, aan de lncht.
en daarmede steedshooger toon werd dit dui
delijk aangetoond. Ook kan men daarmede
de trillingen van een stemvork eontroleeren,
en met een dubbele sirene, de verhouding
tnsschen de toonen onmiddellijk in cijfers
aangeven. Het is gebleken dat de trillingen
van den grondtoon zich verhouden tot het
octaaf als 12, tot de groote terts als
4:5 tot de quint als 2 3een eenvou
dige verhouding, die bij alle consonantie
is waar te nemen.
Na deze opmerkingen sloot de spreker
zijne verhandeling die zoo algemeen boeide,
dat de avond was omgevlogen, voor men
er aan dacht. De duidelijkheid van de
voorstelling, zoowel als de proeven lieten
dan ook niets te wenschen over, en het
publiek dankte met handgeklap den spreker
KRONIEK
Van de laatste Raadzitting is niet veel
te melden. Bij de hoofdschotel die niet op
het menu stond aangegeven, werd de pers
verzocht zich te verwijderen. We kregen
behalve de Notnlen eenige mededeelingen
te hooren waarvan we aanteekenentwee
adressen, een van den heer D. de Clerq,
en een van het bestuur der Vereeniging
Volksgezondheid, tot het aanbevelen van
schooldonchebaden zooals al sedert een jaar
of vijf in Dnit8chland en ook in Engeland,
Zwitserland, Noorwegen, Zweden en Dene
marken zijn ingerioht. Deze adressen zul
len behandeld worden tegelijk met het
voorstel tot sohoolbonw, dat thans aanhan
gig is-
Het Verwulft zal opnienw worden be-
Btraat, en tevens de boomen aan de Noord
zijde opgernimd.
De Projectweg aan de Garenkokersvaart
is door de Gemeente overgenomen.
B. en W. hebben besloten de gascom-
missie bijeen te roepen naar aanleiding
van herhaalde klachten omtrent de licht
sterkte.
Een rekest van de Afdeeling Haarlem
van de Ned. Vereeniging tegen de pro
stitutie, betreffende het danshuis in de
Vogelkoopsteeg, wordt op voorstel van den
Heer de Kanter aangehonden. Haast is er
ook niet bij, want het danshuis is alreeds
opgeheven.
Na deze preliminairen werd de famenze
geheime zitting gehouden, waarvan in den
aanvang dezer Kroniek sprake was.
Een voorstel van B. en W. tot ver
bouwing van de Burgerschool kwam na
de opening der vergadering allereerst aan
de orde. Het bleek dat deze school thans
reeds 303 leerlingen telt. Daar het te voor
zien is, dat de Opleidingschool voor jongens
spoedig overbevolkt zal worden, wordt er
ernstig over gedacht, het schoolgeld aldaar
te verhoogen, zoodat alsdan velen, die nu
nog op de Opleidingschool gaaD, de Bur
gerschool znllen bezoeken.
Ook wenschte men de laatste nog met
twee klassen te vermeerderen.
Om hierin te voorzien en tevens de in
het Oude Mannenhuis thans gedetacheerde
klassen weder in het schoolgebouw op het
Heiligland terug te brengen, werd een
verbouwing voorgesteld die f 13.500 zon
moeten kosten. Énkele leden hadden be
zwaar tegen de geringe hoogte der lokalen.
Toen echter werd aangetoond dat de kubie
ke inhoud voldoende was en de letter van
de wet bij verbouw niet behoefde te wor
den toegepast, kon men zich daarbij neder-
voor zijn leerzame en onderhoudende rede.
De Heer Sneltjes betreurt het, dat de
Soepcommissie nn haar lokaal zal moeten
missen.
De Voorzitter ziet dit ook ongaarne.
Hij acht de beide bestaande soepcommis
sies hoog en legt hnn niet gaarne moeie-
lijkheden in den weg.
Hier was het echter niet te vermijden
en hij vertrouwt, dat, indien de Commissie
bij verandering van lokaal soms hulp van
de Gemeente noodig mocht hebben, de
Raad zeker gaarne bereid zou zijn daarin
te voorzien.
Met een in schoolzaken ongekende een
stemmigheid werd daarop het plan van
B. en W. aangenomen.
Nn kwam het plan der nieuwe Koste-
looze School aan de orde.
Buiten de eigenlijke schoolgebouwen
zijn thans reeds 400 kinderen gehuisvest,
het wordt dns hoog tijd tegen den volgenden
winter een nieuw gebouw te kunnen be-
I