HAARLEMSCH
k
PREDIKBEURTEN
Eerste Blad.
No. 95
144.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegi>acht 86. Dertiende Jaargang,
met AMSTERDAM.
abonnementsprijs: vaI1 ZATERDAG 28 November 1891.
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
Ned. Vereen, tot bevordering
van Zondagsrust
Doet Uwe inkoopen liefst niet
op Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
op ZONDAG 29 Nov. 1891.
Nederd. Herv. Kerk.
■5-=?=
i denken, dat de man-
tij daglicht konden af-
geloof, dat papa naar
n is."
hem gevonden."
ar gewoonte, heeft hij
ezonden, om wat ake-
le halen?"
I precies," zeide Phil,
itig een droom te zien
is het ook maar een wa-
Onderweg had hij zich
;esteld, hoe zij er wel
ij kon haar blosje zien
mijl duisternis, die hij
was, zijn pad had door
tiare oogen verlicht ge-
r daar zat zij, bleek,
n den gewonen glans
en hare gemoedsge-
n volstrekt niet geschikt
srhoud, dal hij zich al
keer had voorgesteld
j dien avond zijn hart
il, dan, hij zou gedul-
waagt, die wint."
iel wat streng jegens
egens zijne toewijding
waagde hij te vragen,
n hebben wij een oud
terwijl de zon schijnt I
in den ijzerhandel nog
r geschenen dan tegen-
t ik," zeide Lucia, lus-
altijd wat met de zaak
dj in New-York hebben
spreekwoord."
alles om de vrouwen,
i zoo in hunne zaken
betoogde Phil. „Wat
r om de zaken geven,
as om zijne vrouw en
;hters en zijne jongere
dunkt, hij ziet het
ij er over spreekt, nooit
it iets om het geld, om
het ijzer en het geld
en goud en nota's en
anderen in zijne oogen,
n japonnen en mantels
opera-loges en uitstap-
)a, en
jongenzeide Lucia,
m glimlach, die er de-
kon; „ik mocht wel
aar gij die ideeën van-
3 gij ze niet laat varen,
an het verzen schrijven
ietreffende de gedaante-
an slaafijzer in goud.
m, hoe gek dat lijken
eer het ijzer probeert,,
te vergulden, de lelie
zeide Phil, „zooals in
i uw vader gebeurt,
vaard zijn, lot dichten
m ten minste één voor
alen, waar Shakespea-
iking onjuist was. Gij
t vervolg van de aan-
Lende die zeker wel,
ang gloeide aardig bij
it dat, al was het een
doel trof met behulp
en. Wat dezen betrof,
r wat moed te vatten:
iet doen, vroeg hij bij
1 het bewustzijn, dat
meisje een oogenblikje
;haft had?
het van avond op een
te hebben," zeide Lu-
dat mijn vader de beste
;efl, en ik dacht, dat gij
een beetje ten minste
liet begrijpen, waarom
van avond zoo druk
t."
:erde de punten zijner
ten van het elfen haard-
ren van de geschilderde
ia bespiedde hem met
elaat, en zeide ten laat-
nl het zelf niet te we-
Wordt vervolgd).
VS1.EPHOONNDMMÏK
TELEPHONISCHE VERBIND1N8
Per drie maandenT ,25.-
franco p. post ,40. Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
Afzonderlijke nommers 3 centen per stnk.meer 5 C6nts, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT;
Dinsdag- en Vrijdagavond
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan too mogelijk nog worden geplaatst.
Het Bestuur der Afdeeling.
Groote Kerk.
Voorm. '10 nre, Sioaan.
Nam. 2 nre, Hoog. 5e Zondag,
"s Avonds 6 nre, Moeton.
Bennebroek.
Voorm. 10 ure, Lieftinch.
Theol. Candidaat.
Collecte voor de Kerk.
Beverwijk.
Voorm. 10 nre, J. C. Boon.
Doopsbediening.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 nre, J. Sepp.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, J. Kuijlman,
pred. te Heemstede.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Barbas.
Woensdag 's avonds 7 ure, Knottenbelt.
Bakenesser Kerk.
'Voor de Kinderen).
Voorm. 10 nre, Hoog.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 nre, Debry.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Gei. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
Klein Heiligland).
Vm. 10 ure, 's Av. 5 ure. van Mantgem,
pred. te Harderwijk.
Donderdag 's av. 7Vs ure, Schotel.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Poolman.
Herdenking 25-jarige Evangeliebediening
te Haarlem.
's Avonds geen dienst.
Kerk derVereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 ure, Craandijk.
's Avonds 6 ure, Ilesta.
Bidstond. Collecte voor de Zending.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tideman.
Donderdag nam. 12Vs nre, Tideman.
Huwelijks wijding.
Met medewerking van het Zangkoor.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Chr. Bewaarschool, L. Heerenvest.
Maandag 's av. 8 ure, Moeton. Bijbellezing.
1 Sam. 5 1 vv.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 'sav. 8 ure, Sioaan. Bijbellezing.
Lokaal „Weten en Werken."
Ged. Oude Gracht, by de Turfmarkt.
Donderdag 'sav. 8 u., van Lennep. Bijbellez.
Joh. 7 1 vv.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, J. D. van Ar kei.
Heemstede.
Nam. 21/2 ure, J. Knylman.
Doopsbediening.
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Fest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 ure, O. van Koetsveld CEz.
Nam. I1/2 ure, Zondagschool.
S andpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Boenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, P. J. Moeton,
Pred. te Haarlem.
Velsen.
Voorm. 10 ure, II. Waardenburg.
's Avonds 7 ure, Evangelieverkondiging
op de Heide, in de zaal van den Heer
Veldman, door den Heer B. v. Zweden.
Donderdagavond 7V2 ure, Bijbellezing in
de consistoriekamer te Velsen, H. Waar-
Zaterdagavond 8 ure, in de zaal van
den Heer Veldman op de Heide, door
den Heer B. v. Zweden, Bijbellezing,
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, C. Barneveld.
Nam. 2 nre, C. Barneveld.
Voordrachten in Teylers Stichting
De bezoekers van Teylers gehoorzaal,
hadden Woensdag j.l. het genoegen Prof.
W. van der Vlngt te mogen hooren. Als
wij hier allereerst van genoegen spreken,
denken wij hoofdzakelijk aan den kernach-
tigen en vloeienden stijl waarin zijn rede
was gesteld, een stijl, die hoewel zeker
voor Nieuwe Gids schrijvers veel te deftig
en te zwaar, aan elk die meent dat men
het voorloopig nog vrij wel kan stellen
met den rijken woordenschat, die onze
voorouders ons hebben nagelaten, bewees,
dat onze taal ook voor de behandeling
der meest ingewikkelde vraagstukken een
zeer bruikbaar en zelfs sierlijk voertuig
kan zijn.
De Spreker begon met de opmerking,
dat het strafrecht, voor tien jaren op zeer
humanitaire denkbeelden gevestigd, lang
zamerhand een reaktie had ondervonden.
Dat men meende toenmaals te sentimen
teel te zijn geweest, dat men moest erken
nen dat de boeven niet wilden luisteren
naar de goede bedoelingen van den wet
gever, dat de recidive toenam, en wel
zoodanig, dat men reeds het recht had
van den misdaad te spreken als van een
beroep. Deze kentering in het oordeel over
den misdadiger is ten slotte geëindigd met
de voorstelling dat de misdadiger is een
bijzonder exemplaar van den mensch.
Een Italiaan, C. Lombroso, heeft van
deze stelling de nitvoerigste verdediging
gegeven in zijn werk Over den natuurlijken
oorsprong van de menschensoort misda-
diger.
De denkbeelden van deze richting, de
positive criminalistische anthropologie,
werden door Spreker stuk voor stuk na
gegaan en weerlegd.
Lombroso zocht den eersten oorsprong van
de misdaad bij de vleeschetende planten
en dan bij de wilden, in hun gevoelloosheid
voor het lijden van anderen en hunne on
vatbaarheid voor het onderscheid tnsschen
het mijn en dijn. Al deze stadiën, beweert
hij verder, doorloopt het kind van den
tegenwoordigen tijd, evenals het ook in li-
chamelijken zin, de wordingsgeschiedenis
van het menBchenras, ons doet zien, voor
het ter wereld komt.
In geestelijken zin geldt hier ook de the
orie van Haeckel.
Bij den misdadiger nu zijn die overgeërf
de eigenschappen onuitroeibaar, bij hem
heeft men te doen met een verspringende
erfelijkheid of atavisme, zooals dit menig
maal in de natuur wordt aangetroffen. De
misdadiger heeft met den wilde gemeen een
geringe ontwikkeling der herssenpan, een
onregelmatigen schedelbouw, en gering
gewicht van de hersenen, een breede
statuur, vooruitstekende onderkaak, weel-
derigen haargroei en weinig kinhaar.
Tastzin, gevoel voor pijn zijn bij beiden
weinig ontwikkeld, daarentegen is de
gezichtszin, bij den wilde zoowel als bij
den misdadiger buitengewoon sterk. Bei
den zijn ongevoelig voor het leed van
anderen, beiden hebben geen karakter. Ze
hebben geen overmacht op hunne neigin
gen en invallen, zij zijn een speelbal hun
ner driften. Zij zijn sluw, maar kennen
geen nadenken en zijn meestal bekrompen.
Stelselmatige aanhoudende arbeid ter wil
le van een verwijderd doel ontbreekt bij
hen eveneens. De misdadigers en ook de
wilden zijn bijgeloovig, daarbij heeft men
opgemerkt, dat ze beiden vaak dichten en
zich tatoneeren. In een woord de homode-
linquens of menschboef van onzen tijd
is niets anders dan een barbarus redivivus,
en derhalve onbekwaam tot eenig goed.
Ecenals alles, wat zich met de natuur
wetenschappelijke trom komt aanmelden
heeft ook dit stelsel opgang gemaakt. De
Heer Van der Vlugt meent ten onrechte
en wel om de volgende redenen.
De vergelijking van onze voorouders
met de wilden der Znidzee-eilanden gaat
niet op. Onze voorouders moeten geheel
anders zijn geweest, waarom zijn anders de
wilde stammen dier eilanden de eenwen
door onbeschaafd gebleven, terwijl de ove
rige wereld is vooruitgegaan? Ook de
waarneming van onze misdadigers door
Lombroso is niet juist. Hoe heeft hij die
leeren kennen? In de gevangenis, waar ze
nit ijdelheid en grootspraak zich anders
voordeden dan ze waren, en daarenboven
meestal aan het einde van hunne stormach
tige loopbaan. Daar en dan is het niet
het jniste oogenblik om over aangeboren
eigenschappen te oordeelen.
De eigenaardigheden van het lichaam van
den misdadiger zijn ook eigen aan de vrouw
en zij is toch statistisch viermaal minder mis
dadig dan de man en volgens Prof. Van der
Vlugt viermaal meer geneigd tot alles wat
goed is. Voorts zijn vele lichamelijke kenmer
ken, het brandmerk der natuur zooals
Lombroso hen noemt zeer goed te ver
klaren nit hun veelbewogen levensloop en
niet minder uit den invloed van den ziels
toestand op de gelaatstrekken. Uit een en
ander concludeerde spreker, dat men geen
recht had te beweren, dat bij eenig indi
vidu de aangeboren lichamelijke eigenschap
pen de oorzaak waren zijner geestelijke
ellende. De overeenkomst in bijgeloof en
aaneensluiting is gezocht en tusschen den
wilde en den misdadiger een eenvoudig
algemeen meuschelijk. De boeventaal
onderscheidt zich van die der wilden door
haar dartel en spotziek karakter. Dich
terlijke ontboezemingen zijn bij beiden te
verklaren uit de kracht der verbeelding,
die bij beiden sterker geprikkeld en zwak
ker beteugeld is, als spreker zeide. De
tatouage is het gevolg van eentonige le
venswijze en wordt ook bij soldaten en
mariniers ternggevonden. Men wenscht
aan zijn ervaringen en gedachten een zin
nelijke uitdrukking te geven.
Ook deze toevallige punten van over
eenkomst kunnen geen atavinisme bewijzen.
Op psychisch terrein, meent Lombrose
opgemerkt te hebben de gevoelloosheid der
wilde volken. Ook dit is onbewezen. Ze
ker evenwel is het dat deze bij onze
misdadigers allerminst wordt gevonden.
De misdadiger nit den landbouwersstand
is tegen sterke aandoeningen gehard,
de misdadiger uit de steden daarentegen
is een lafaard tegenover de pijn.
Ook zijn ze niet allen even ongevoelig
voor het leed van anderen.
Moge in Italië de bandiet het type zijn
van den misdadiger, in Engeland en Ame
rika zijn het meestal oplichters en be
driegers. De passions violentes, hebben
plaats gemaakt voor een defaut de cons
cience.
Bij den een ontmoet men vasten wil
en volharding en bij den anderen gebrek aan
wil bij voorbereiding en uitvoering beide.
Zoolang nog het geheimzinnig verband
tusschen ziel en lichaam onopgelost is,
moeten psychische verschijnselen laDgs
zielkundigen weg verklaard worden. Hen
ry Joly heeft hierover een belangrijk
boek geschreven, getiteld Le crime, en
maakt daarin veel gebruik van de statis
tiek, die in Frankrijk is opgemaakt van
de misdaden die in de departementen en
door de inwoners daarvan is bedreven.
Daarnit blijkt, dat in Corsika de meeste
misdrijven geschieden, maar dat de
Corsikanen hooger staan in de lijst
der misdadigers, dan de inwoners van
twintig andere departementen. Hier is dus
de omgeving, niet de aangeboren eigen
schap de verklaring. Brandpunten van de
misdaad zijn de groote middelpunten van
het verkeer, niet de armoede zooals men
wil, maar wel de plotselinge verande
ring van vermogenstoestand is de hoofd
oorzaak van den val. Overal waar men
in de gelegenheid is gesteld zonder aan
houdende inspanning rijk te worden, neemt
de misdaad in sterke mate toe.
De wordingsgeschiedenis van den mis
dadiger wordt ons hierop door den Spreker
geschetst, zijn eigen getuigenissen aan
het einde van zijn loopbaan als onver
trouwbaar comediespel, terzijde gesteld,
en uit de ervaringen van vele psy
chologen en geestelijken die misdadigers
tot vertrouwen hebben weten te bewegen
ten slotte het besluit getrokken, dat de
menschensoortmisdadigers in werkelijk
heid niet bestaat, en dat er geen van hen
zoo diep is gevallen dat hij onbekwaam
zou zijn tot eenig goed.
SINT NICOLAAS.
Alweer bevinden wij ons op de Groote
Markt, niet goed besloten welke van de
acht straten op haar uitkomende wij
zullen binnenvallen. Waarschijnlijk kunt
ge U er mee vereenigen de Groote Hout
straat in te stappen. Om consequent te
1
