HAARLEMSCE
Eerste Blad.
JNo. 63. Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
144.
Vijftiende Jaargang.
van WOENSDAG 9 Augustus 1893.
Nieuwsberichten.
TEL5PH00NNTJMMER
TELEPHONISCHE VERBINDINB
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden. r —,25.
franco p. post —,40, Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 85 cents, elke regel
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk. meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond,
Advertentün worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 18 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs verschenen werken, op aan
vrage ter bezichtiging te verkregen bij
De erven Loosjes, te Haarlem.
GRAM, JOHAN. Mijn praatstoel. Vertel
lingen voor jongens en meisjes. Met vier
platen geb. f 1.90.
REDICHEM. A. van. Uit het Oosten
en Westen. Nieuwe sprookjes..geb. 1.90.
WALDMANN, C. Naur de Eiken. Reis
avonturen van Hom, Scbütz en Bre-
dull of eene sledevaart naar het Iben-
horster woud. Uit het Hoogdnitsch door
R E. de Haangeb. 1.90.
CANDÈZE, Dr. E. Périnette. De merk
waardige geschiedenis van vijf musschen.
Uit 't Fransch vertaald door M, E.
Pijnappel. Met 22 illusstraties.geb. 2.25.
AIMARD, GUST. De zeeschuimers.... .50.
Theorie en praktijk Tijdschrift voor re
kenkunde onder redactie van L Bij De
Leij, Proefaflevering. Prijs per jasr-
gang van 6 afleveringen1.50
Buitenlandsche nieuw verschenen werken:
GAREIS, Dr. E Verkehr mit Wein,
weinhaltigen und weinahnlichen Gebran-
ken.15.
Aichordnung. Abanderung der-
selben, Aichung von Messwerkzengen
für Mineralöte.15.
Bankgesetz vom 14 Marz 1875
nebBt Abanderung nnd den erganzenden
Bestimmungen.15.
Internationales Uebereinkommen
über den Eisenbahnfracht verkehr vom
14 Oktober 1890 nebst Vereinbarnng
vom 15 November 1892 und 18Janu-
ar 1893'.65.
THEfJRIET.ANDRÉ, Surprisesd' amour 1.90.
Bovenstaande werken zgn voorhanden
bg de boekhandelaars de erven Loosjes
Tweede kamer. Bg het Woensdag voort
gezet Kiesrecht-debat bepaalde de heer
Vermeulen zich tot de praktische zijde
der zaak. Hg achtte Kiesrecht uitbreiding
onnoodig. Het ware krankzinnig daar toe
over te gaan terwille van socialisten en
revolutionairenook voor ontvreden
liiet-revolntionairen is het onnoodig, daar
zonder die uitbreiding de sociale kwestie
overal in de parlementen aan de orde is
en goed tot oplossing kan worden gebracht.
Alleen om het wantrouwen in de Verte
genwoordiging weg te nemen ware eeni-
ge uitbreiding mogelijk wenschelgk, maar
de beweging onder de ordelijke werklie
den mist allen grond, en uitgebreid Kies
recht zal slechts leiden tot hoogere Staats
uitgaven. De voorgestelde kenteekenen acht
Spreker strijdig met de grondwet. Een
groot bezwaar is, dat het gemeentelijk
Kiesrecht niet is geregeld, en dat er waar-
horgen zijn voorgesteld tegen uitspattin
gen, tooals in België b. v. het meervou
dig kiesrecht van meer ontwikkelden en
de verplichting tot uitoefening van het
Kiesrecht. Alleen bg ingrgpende wijzigin
gen in dien zin zoo hg wellicht kunnen
medegaan. De heer Buys van Beerenbroek
ontkende, dat de voorgestelde uitbreiding
van het Kiesrecht overeenkomstig den
geest en de Grondwet is. Zij beoogt alge
meen Kiesrecht, waarvan Spreker nog
maals de nadeelen schetst. Bovendien zal
deze oplossing, waarvan de Beg. de ver
antwoordelijkheid draagt, volstrekt niet
allen bevredigen. Voor politieke ontwik
keling is noodig meer onderwijs, en vooral
meer godsdienstzin. Onze staatkundige
instellingen zijn, meende Spreker, nog
niet rijp voor algemeen stemrecht. Is
daarom dit ontwerp voor hem volstrekt
onaannemelijk, Kiesrechtuitbreiding acht
hij noodig. Hg verklaarde zich bereid
daartoe medetewerken, deed een beroep op
alle partgen en op toenadering der Keg.,
om tot eene voor allen bevredigende op
lossing te komen. De heer Earncombe
Sanders stelde de geheele Kegeering ver
antwoordelijk voor dit ontwerp. Bij ver
werping zal zij niet één man over boord
knnnen werpen, maar geheel er bij be
trokken zijn. Spreker ontkende, dat nu
algemeen stemrecht wordt voorgesteldhg
bestreed het Haagsche adres, en ontried
beknibbeling door amendementen, daar dan
de volgende kamer terstond wêer voor
Kiesrechtuitbreiding zal staan. Strijd met
de Grondwet nam hg niet aan. Deze uit
breiding is niet omvangrijker dan in En
geland. De ervaring, beweerde Spreker,
leert, dat bij ons het absenteïsme der
kiezers afneemt, naarmate de uitbreiding
toeneemt, en geringer is dan elders. Ge
vaar voor de Kroon noemde hg hersen
schimmig. Waar de Oranjevorst, trouw
aan de traditieën, zich stelt aan het hoofd
der beweging, moeten wij niet belemme
ren. Ook het gevaar van overmacht der
socialisten achtte Spreker niet overwegend.
Komen er sociaal-demokraten in de Kamer,
dan zal het gaan als in Dnitschland. Zij
zullen eene partij vormen, die medewer
king zal behoeven van andere partgen,
om iets nitteriohten. Het wetsontwerp
is zeker niet onverbeterlijk maar verwerpt
men het, wie zal een beter voorstellen?
Spreker is geneigd toegevend te »ijn, doch
onder reserve, dat het dient om de wet
tot stand te brengen, terwijl hij, bg ver
werping der wet zich daardoor niet gebon
den zal rekenen. De heer v. d. Kaay
achlte Kiesrechtuitbreiding noodig, zoover
met eerlijke uitlegging der Grondwet be
staanbaar is. Hg had echter grondwette
lijke bezwaren, die bg niteenzette. Uitvoerig
betoogde Spreker, dat voorziening in eigen
onderhond en dat van zijn gezin niet
wordt bewezen door het feit van niet
bedeeld te worden. Hg herinnerde aan
den raad van Prof. Bnys, schier zijn
testament, om niets onbeproefd te laten, om
zich te verstaan over een anderen maatstaf
van welstand. Spreker en zijne geestver
wanten willen niets onbeproefd laten, om
het werk te doen slagen Hij zinspeelde
op een voor te stellen amendement, waarin
verschillende denkbeelden zullen voorko
men van welstand en geschiktheid, en
daaronder ook aanslag in eene of andere di-
rekte belasting doch niet als eenige maatstaf.
Ook de woning zal in aanmerking komen,
nl. de type van geschikte arbeiderswonin
gen. Ook het spaarbankboekje zou in aan
merking komen, doch niet uitsluitend.
Hij beval dit am. in de welwillende over
weging der Ministers aan, als afkomstig van
geestverwanten, die de kiesrechtuitbreiding
willen doen slagen, de Begeering hand
haven, de nationale eenheid bevorderen,
en de liefde voor het Stamhuis bevestigen,
Donderdag was het eerst de 25 ste spre
ker over het kiesrschtontwerp aan het
woord't Was de heer Beelaerts van
Blokland, die er aan herinnerde, dat bg
vroeger reeds tegen algsmeen stemrecht
gewaarschuwd had, en verklaarde dat hg
nu nog ernstig de indiening van dit ont
werp betreurde. Hij vroeg, in welke kon-
stitntioneele monarchie beproefd is, bg
eenvoudige wet algemeen stemreoht in te
voeren zonder grondwettelijke waarborgen.
Dat hier algemeen stemrecht wordt voor
gesteld, is zonneklaar, als men vergelij
kingen maakt met Dnitschland. Dat dit
stemrecht strijdt met de grond
wet, achtte Spreker volkomen zeker. Ook
volgens hem kunnen de door de Beg,
voorgestelde negatieve kenteekenen de po-
zitieve eischen der Grondwet niet vervan
gen. Een natunrlijk recht om te kiezen
wordt door de antirevolutionairen niet er
kend. Zij erkennen niet een natuurlijk
recht om mede te regeeren, wel om ge
regeerd te worden. Spreker wees er op.
dat men zich herhaaldelijk ten onrechte
op Thorbeoke beroepen heeft. Deze, even
min als Groen van Prinsterer, heeft nooit
erkend, dat algemeen stemreoht een nati
onale grondstag kan zijn. Hg vroeg, wel
ke hervormingen deze Minister meent
niet met deze, maar wel met eene volgende
Kamar te kunnen bereiken. De tevreden
heid zal allerminst toenemen, als bet peil
der vertegenwoordiging daalt. Finaal is
deze regeling niet. want proportioneel
kiesreoht alleen kan de minderheden tot
haar recht brengen. Spreker bestreed wat
door de heeren Kerdijk en Schaepman
was aangevoerd. Hij verklaarde zich be
reid tot gemeen overleg, beval aan het
kiesrecht voor hoofden van gezinnen, en
wilde den leeftijd der kiesgerechtigden tot
28 a 30 jaar verhoogd zien. Verder meent
hij, dat aan welstandseischen zeker bezit
moet verbonden zijn. Hij waarschnwde
tegen de groote uitbreiding met het oog
■op de politieke kwakzalverij. De vrijheid
kan wel zonder bezwaar beperkt worden,
maar te groote uitbreiding is een groot
gevaar. Wat zou het lot zijn van de boot,
die men wilde voortbewegen door eene
tienmaal te sterke maohine? De heer
Heemskerk verklaarde eene zeer ruime
uitbreiding van het kiesrecht te wenschen,
bn was bereid de Beg. te steunen op
den grondslag van finale kiesrechtuitbrei
ding. De monarchale regeeringsvorm zal
zal daardoor niet worden geschaad. Deze
spreker bestreed de bezwaren van den
heer Beelaerts en anderen. Hij meende,
dat ook van antirevolutionair standpunt
meer op de meeningen en toestanden van
het lagere volk moet gelet worden, en hij
achtte het wenschelgk, dat de oekono-
miesche kwestieën onder de oogen zullen
worden gezien in het belang der lagere
klasse, wier ontevredenheid dan, volgens
hem, zou verdwijnen. Eene gelijktijdige
regeling van het gemeentekiesrecht achtte
Spreker onnoodig. Met den heer BeelaertB
verklaarde hg zioh een voorstander van
kiesrecht van gezinshoofden. De sohrijf-
proef was voor hem een groot bezwaar.
Da heer Veegens verklaarde zich een warm
voorstander van het ontwerp, dat breekt
met een belastingcensns en daarvoor in
de plaats stelt volkomen staatkundige en
grondwettige kenteekenen. Tot konoessies
is hij bereid. Hg bestreed echter het denk
beeld van gezinhoofden, als onbillijk tegen
over vele ongehnwden. Uitsluiting van
kommensaais en huisbedienden keurde hij af,
maar wel erkende bg het als billijk, de
ongehnwden te binden aan b. v. een ver
blijf van zes maanden in het zelfde gezin.
De heer Kolkman was zeer voor uitbreiding
van het kiesreoht, omdat de ontwikkeling
van het volk, vooral door het vereeni-
gingsleven, het eisoht. Spreker vreesde
geen gevaar. Ons volk is in 't algemeen
godsdienstig en geloovig. Eenige socialisten
in het Parlement zullen geen kwaad doen.
Spreker drnkte zijne verbazing uit over
de wijze van aankondiging van het te
verwachten am. v. d. Kaay, ala van
bevriende zijde afkomstig. De Min. zal
wel zeggen: bewaar mij voor mijne vrien
den. Hij heeft onoverkomelijke bezwaren
tegen het kenteeken als strijdig met de
Grondwet; maar hij drong bg de voor
standers van het ontwerp aan op kalmte,
en bg de tegenstanders op het besef van
de gevolgen eener verwerping. Hg hoopte,
dat beiden zich zouden matigen in hunne
wenschen, en dat alzoo iets goeds mooht
tot stand komen.
Vrijdag werd het debat voortgezet, en
waB de heer Harte de eerste spreker.
Hg bestreed de Grondwetsopvatting van
den Minister, en noemde die volkomen in
strijd met die van den Minister Heems
kerk tijdens de diskussie en vóór de
eindstemming over art. 80 der Grond
wet. Keeds daarom is hij tegen, dooh ook,
omdat hg invoering van algemeen stem
recht strijdig acht met het staatsbelang.
Kiesreoht is geennatuurlijk recht. Spreke,
spoorde aan tot voorzichtig staatsbeleid,
daar te verwachten is een overwicht van
den vierden stand, en vertegenwoordiging
alleen van den vierden stand. Hg is niet
tegen kieBreehtnitbreiding, maar binnen
de perken der Grondwet, en enkel aan
den kern, aan de bovenste lagen van den
werkmansstand, aan de ordelievende en
meer welvarende werklieden. De vijfde
stand dient uitgesloten. Hij zal amende
menten in zijn zin aannemen, tenzij zij
schgnkoncessies bedoelen. Hij ontkende
niet de verwikkelingen, voortvloeiende
uit verwerping, doch bij acht deze minder
dan de nadeelen eener onveranderde aan
neming der voorstellen. Op den Minister
rnst de verantwoordelijkheid. De heer
van Hon ten beweerde getrouw te big ven
aan zijn eisch. In 1874 vroeg hij kies
recht voor hen, die nit eigen middelen in
het onderhond van zich en hnnne gezinnen
voorzien (vronwen ingesloten). Het eerste
is nu, twintig jaar later, voorgesteld als
kenteeken, dooh als valsche vlag; het
laatste wordt ten onrechte nitgesloten.
'Spreker acht het vrouwen-stemrecht
noodig, juist bij groote uitbreiding, omdat
de nieuwe kiezers, die men hoopt te krij
gen, doorgaans de vrouw minder waar-
deeren, en de belangen der vrouw in hooge
mate bg de arbeidswetgeving en het be
lastingwezen zgn betrokken. Spreker be
toogde, dat de tweede alinea van art. 80
is eene valsche vlag. Het past op elk
stelsel volgens de alinea. Neemt men aan
de kenteekenen van het ontwerp, dan
sluit men bedeelden uit, waarvan velen
niet slechter zgn dan niet-bedeelden, b.v
bedelaars. Ook bij erkent niet het kies
recht als natuurrecht, wél de noodzakelijk
heid om het kiesrecht toe te kennen aan
hen, die in eigen onderhoud voorzien. Een
stembiljet en armoede te zamen zgn een
vergif. Spreker acht dus bet Begee-
ringsvoorstel strijdig met de Grondwet
en met het staatsbelang. Als uiterlijke
kenteekenen van bezit noemt hg wo-
ningbezit, roerend of onroerend goed,
bezit van intellektneel kapitaal. Hij wil
gaarne uitbreiding, maar meent, dat het
nog altijd genoeg is om zich te laten ver
giftigen. De heer Goeman Borgesins
herinnerde, dat de heer van Houten reeds
in 1873 voor kiesrechthervorming door
Gronwetsherziening ijverde, onder op
merking, dat de Heer van Houten de
meeste propaganda maakte voor de begin
selen van dit ontwerp, waarin Spreker voor
al toejnieht het breken met den census.
Zijne verwachting, dat de liberale partij
eensgezind zich vóór de wet zon verkla
ren, is teleurgesteld. Voorts betoogde
Spreker de onmogelijkheid van den
eisch van den heer van Honten om on
vermogende niet-bedeelden uit te sluiten.
