HAARLEMSCH
Eerste Blad.
No 15
Achttiende Jaargang.
144
met AMSTERDAM,
WOENSDAG
Februari
Nieuwsberichten,
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 84
TELEPHOONNUMMEK
TELEPHON1SCHE VERBINDING
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden. f ,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke
nommers
3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs verschenen werken op aan
vrage ter bezichtiging te verkrijgen bij
De erven Loosjes, te Haarlem.
ANT1BULL. De Inval in Transvaal.ing. 0.30
BOISSEVAIN (CH.) Van dag tot dag
in het Oostening. 3.25 geb. 3.75
BOURGET (P.) Verraad 10.10
BK ILL (Prof. Dr. W. G De les der ge
schiedenis ter leeriDg van al wie streeft
naar heerschappijing. 0.50
COLOMA (P. LUIS) Novellen. Uit het
Spaansch door W. van Nieuw en holt'.
Eerste bundel.. .ing. 1.25
EBERS (G.) In -de Blauwe Snoek", Ro
man utt het Duitsche Volksleven..it g. 1.90
gtb. u 2.40
ElJNVANDRAAT (G. A De adviezen
van Dr. A. W. Bronsveld in zake de
beheerskwestie in de Ned Herv. Kerk
ing. 0.35
GROOT (C. DE) Vraagstukken rntt uit
gewerkte oplossingen over Natuur- en
Scheikunde en Receptuur voor a.s Apo
thekers-Assistenten. 2 ditjesing. 1.
MANDEN (Mej A. C.) Recepten van de
Haagsche Kookschool. 3e druk...ing. 1.25
PIJTTERSEN Tz. (H Europeesche Ko
lonisatie in Suriname. Een geschied
kundige schetsing. 1.25
RÖNTGEN (Dr. W. K.) Een nieuw soort
van Stralening. 0.50
SNELLEN (J.) De werkstaking bij Wil
son. Uit het Engelsching. 0.50
Zakelijk Woordenboek des Bijbels.gecart. 1.50
Biiiteulanasche nieuw verschenen werken.
BRINKMEIER (Dr. Ed Die Kunst des
Boukett- und ICranz-Bindens.. .ing. 1-45
COSMOPOLIS. An International Re-
view. Vol 1 Febr. 1896 No, 21.65
HALÉVY (E.) La théorie j latonicienne
des scienesing. 2.75
HERV I EU (P.) Le petit Dueing. - 1.90
LAUNAY (L. DE) L'Argentgeb. 2.75
ROCHEFORT (H.) Les aventures de ma
vie I190
ROD (E) Dernier rtfugeirg. 1.90
SCHLUMBEKGER (G Mélanges d'Ar-
chéologie Byzantine I8.80
Bovenstaande werken zijn voorhanden
bg de boekhandelaars de erven Loosjes.
Weten en Werken.
Di'. Bleekrode van 's Gravenhage ver
vulde Maandagavond de spreekbeurt in
onzen kring, als wij zoo voor een oogen-
blik mogen noemen de samenkomst van
mannen met het doel wat kennis op
te doen van dingen, die men zoo maar
niet overal kan zien of hooien, maar
waartoe de Vereeniging Wtten en
Werken de gelegenheid open stelt.
Het onderwerp was het voortbrengen
van lage temperatuur.
Soms heeft de nijverheid noodiglage
temperatuur; en daar hierin niet direct
door de natuur wordt voorzien, heeft de
wetenschap de middelen aan de hand
gedaan die te verwekken.
Lage temperatuur, koude, wordt
kunstmatig te weeg gebracht door ver
andering der toestanden van sommige
lichamen, ten eerste door die lichamen
op te lossen. Door dit middel wordt de
warmte van de oplossings-vloeistof ge
bonden doch, dat de eene stof meer
warmte aan het water ontleent dan de
andere, toonde Spreker met een paar
fraaie proeven aan. Een mengsel van
zwavelzure soda en zoutzuur doet ijs
ontstaan; het water in een buisje, ge
plaatst in dit mengsel, was reeds na
enkele minuten in een ijsklompje ver
anderd. Spreker zorgt er voor, dat we
wat te doen hebben in den tijd dat
zoo'n proces plaats heeftde tijdsruimte
hiertoe noodig bezigt Spreker heel handig
om vele wetenswaardigheden binnen te
smokkelen., welke zeer zeker zonder de
proef het oor zouden voorbijgaan.
Veroorzaakt oplossing lage tempera
tuur, ook het verdampen brengt dit
verschijnsel te weeg. Wat verdampt,
heeft hiertoe warmte noodig en de
laatste wordt dan ontleent aan de om
ringende lucht. Het is dus zeer prak
tisch om door het sproeien van water
de lucht in eene kamer te verkoelen,
terwijl er tevens op werd gewezen op
welke wijze de zoogenaamde koelkannen
werken tot het koelhouden van dranken.
Onze huid werkt op ongeveer gelijke
wijze. De gevolgen van het in de tropen
snel laten afkoelen van de huid zijn daar
de malaria koortsen.
Naarmate de verdamping sneller plaats
heeft daalt de thermometer. Het werd
aangetoond door het doen verdampen
van wijngeest en ether, waarbij gebruik
gemaakt werd van een wijzer thermo-
mether of thermoscoop, waarvan tevens
op zeer bevattelijke wijze de inrichting
werd verklaard.
Gedurende de laatste twintig jaren
maakt men gebruik van eene methode
van verkoelen, namelijk door vloeibaar
gas. Hier te Haarlem werd het eerst
het vloeibaar gas vervaardigd door den
Heer van Marum aan Teijlers stichting.
Deze uitstekende geleerde, deelde
spreker mede, wist eigenlijk zelf 'niet
goed wat hij vervaardigd hadeerst na
voortbouwen op zijne resultaten heeft
men de kracht en de beteekenis ervan
leeren bevatten. Spreker deelde mede,
hce de vorming van vloeibaar gas plaats
heeft en noemde als eigenschappen, dat
als men lucht samenperst er warmte
ontstaat, wat werd aangetoond door een
aardige proef en dat, als het vloeibaar
gas wordt vrijgelaten, dit weer in gas
overgaat en dat dan aan het omringende
een massa warmte ontnomen wordt.
Door sterke samenpersing wordt kool
zuur vloeibaar, maar de opbewaring
ervan eischt bijzonder sterke gesmeed
ijzeren cylinders, waarvan de packing-
kraan om het gemakkelijk doorlekken
te voorkomen van bijzonder nauwkeurig
heid moet zijn. Zoo'n kraan noemde
Spreker een triumf der industrie en dat
dit werkelijk zoo was bleek ons, toen
het vloeibaar gas werd uitgelaten en
met woest geweld naar builen drong
om, ontvangen in een wollen zak, te
voorschijn le treden als zoogenoemde
koolzuur sneeuw. Dit preparaat gaat na
eenigen lijd van zelf weer over tot kool
zuur, maar wij kregen er respect voor,
toen ons werd medegedeeld, dat het eene
koude teekent van 80° heneden 0 op
den honderddeeligen thermometer, waar
zooals men weet 0 het vriespunt is.
Nu hadden we wel eens gelezen, dat
in de poolstreken het kwik kan bevriezen,
doch de Heer Bleekrode deed door mid
del van genoemde koolzuursneeuw leven
de kwik bevriezen en toen de dus ge
vormde kwikplaat in water ontdooid
werd, ontnam het zooveel warmte aan
het water; dat het ijs werd.
Toen werd de vervaardiging van ijs
in de ijsfabrieken duidelijk uiteengezet
en aangetoond hoe de stoom daar werk
zaam was om door het doen ontstaan
van lage temperatuur ijs te maken. In
den tusschentijd kon men zich overtui
gen, -dat greote koude dezelfde gewaar
wordingen teweeg brengt als hooge
warmtegraad. Een bakje met genoemd
ijs deed in de zaal de ronde en niet
geheel ongestraft bracht men de vinger
toppen op de massa, welke om de
verdamping te bevorderen, met wijngeest
gedrenkt was.
In verband met een en ander werden
ons ook nog duidelijk de verschijnselen,
die zich voordoen bij poolreizigers, en
aan welke onaangenaamheden zij zijn
blootgesteld, die in die bevroren natuur
hunne kennis trachten uit te breiden,
in die streken, waar al wat naar vocht
gelijkt terstond verandert in ijs, waar
de hierdoor ontstane dorst op hoogst
voorzichtige wijze wordt gelesclit en,
omdat al wat men rondom zich heeft
even koud is, alles zeer omzichtig dient
vermeden om aanvriezing te voorkomen.
De inboorlingen dier streken hebben
echter geleerd de strengheid van het
klimaat te trotseeren zij kleeden zich
met rendierhuiden. Traan is hun hoofd
drank het bevat in de eerste plaats
veel voedingsstoflen en verdampt zeer
langzaam, wat voor de daar heerschende
droogte van veel gewicht is.
Met nog een paar opmerkingen om
trent het nut der kennis van het te
weegbrengen van lage temperatuur voor
handel en nijverheid, besloot Spreker
zijne hoogst belangrijke en zeer bevatte
lijke voordracht.
Aanstaanden Zaterdag 22 Februari,
heeft de laatste lezing van dit seizoen
plaats. De spreekbeurt wordt dan vervuld
door den heer Andriessen met het on
derwerp Zuid Afrika, wat ook insluit
de Transvaal en de Oranje-Vrijstaat. De
heer Andriessen zal o.a. bespreken de
toestanden daar te lande en waarschijn
lijk alsdan ter sprake brengen de voor
uitzichten voor den aanstaanden emi
grant, Deze lezing, die zeer interessant
belooft le worden, is toegankelijk voor
de houders der toegangkaarten, doch
ook verdere belangstellenden zullen toe
gelaten worden.
Moge ook op dien ongewonen avond
eene ruime opkomst bewijzen, dat de
zorgen van het Bestuur om op velerlei
gebied nuttig te zijn, ook in ruimen
kring gewaardeerd wordt.
Fervolg zitting van Donderdagle Kamer).
Bij de Vestingbegroeting, die toen
aan de orde was antwoordde de Min.
van Oorlog den heer Wertheim, dat hij
gaarne zou overwegen wat gedaan kan
worden, om spoedig het groote plan
voor de stelling Amsterdam tot uitvoe
ring te brengen. Tegenover den heer
Bultman verzekerde de Min., dat de
onderzoekingen alleszins waarborgen de
mogelijkheid om inundatieën testellen.
Bij de behandeling van Hoofdstuk VIII
Oorlogdrong de heer de Jong aan op
onderhandsche aanbesteding van foura-
ges.De heer Regout zou tegenstemmen om
financieele bezwaren. De heer Wertheim
beval aan het denkbeeld van den heer
van Dam van Isselt tot vorming van
reserve manschappen, daar zoodoende
eene vrijwillige volksweerbaarheid zal
verkregen worden. De heer Bergsma
protesteerde tegen den onoordeeikundi-
gen tijd van verplaatsing van een deel
van het garnizoen van Leeuwarden naar
Assen. De heer Bultman bestreed den
wensch van den heer de Jong. De heeren
Viruly, van Weideren Rengers en Alber-
da van Ekenstein verklaarden ditmaal
vóór te zullen stemmen. Hoofdst. VIII
(Oorlog) werd daarna aingenomen. Aan
de orde was toen Hoofdst. IX Watert taai).
De heer van Lier, hoewel dankbaar voor
de toezegging van den Min. om te
steunen de beschikbaarstelling van slib
uit het Zwolsche Diep en de haven van
Delfzijl in 't belang van het vruchtbaar
maken van heidegronden, meende toch
er op te moeten aandringen, geen be
zwarende voorwaarden te stellen. Ook
behandelde Spreker de zaak van den
Noord Ooster Lokaalspoorweg, en drong
er bij den Min. op aan om in overleg
met den Min. van Fin. rentegarantie
toe te zeggen, en dat spoedig te doen.
Vrijdag heeft, bij voortzetting van
het debat over Hoofdst' IX, de heer
Nebbens Sterling zijn ingenomenheid
te kennen gegeven met het voornemen
tot verbetering van den waterweg van
Dordrecht naar zee langs Brouwerhaven.
De heer van Tienhoven betoogde uit
voerig, dat het standpunt van den Min.
in zake het onderhoud der Zeewering
in Noord-Holland onhoudbaar is, en de
Staat wel degelijk verplicht is eene door
braak van de Noordzee te voorkomen,
waartegen sedert jaren ten koste van
tonnen goud is gewaakt. Spreker hield
vol, dat de Reg. niet het recht heeft,
de Staten te dwingen een waterschap
te vormen, en dat het standpunt der
Reg. strijdt met de geschiedenis en met
de wettelijke regelingen, die den Staat
verplichten te onderhouden de door
den Staat aangelegde werken. Spreker
wenschte, dat de Reg. de noodige stappen
deed om eene regeling tot stand te bren
gen. Wil de Min. dit niet verklaren,
dan zou Spreker eene motie moeten
voorstellen. De heer Wertheim drong
aan op meer promotie voor telegrafisten
en op eene wettelijke regeling van de
telefonie, met verlaging van het tarief.
De heer Bi eebaait wenschte bij de wet
wijziging de koöperatieve Kaas fabrieken
niet te onderwerpen aan liet verbod van
Zondagsarbeid. De heer Rahusen wees
op het greote staatsbelang, verzorging
van de zeewering, opdat de Zuiderzee
niet volk en rechtelijk een gemeen eigen
dom worde, zoodat Nederland daarop
geen recht meer kan uitoefenen. De
heer van Nispen van Pannerden ont
kende, dat er voor de zeeweringen aan
de Noordzee Kust een exceptioneel recht
zou moeten gelden. Spreker meende,
dat de weg moet worden gevolgd, dooi
de Reg. ingeslagen, dat er gevormd
worde een waterschap, zoodat Thorbec-
ke's woord bezwaarheid worde, dat wij
door tucht en eenheid van handelen ons
verdedigen tegen de zee. De heer Bult
man klaagde over de regeling van den
postdienst ten plattelande en over den
zwaren dienst van de postbestellers ge
vergd, die harder moeten werken dan
de paarden van de Amsterdamsehe
Omnibus maatschappij. De heer Fokker
drong aan op voltooiing van de Marine-
sluis te Vlissingen, en op toepasselijk-
verklaring van de telegraafwet op de
telefonie.
De Min. van Waterstaat enz. antwoord
de aan den heer van Lier, dat hij zal
blijven onderzoeken de kwestie van het
vruchtbaar maken van heidegronden.
Wat de N. O Lokaalspoorwegmaatschap
pij betreft, de zaak is bij het Dep. in
onderzoek. Dat Dordrecht verlangt
meerdere diepte voor den Waterweg
naar zee is begrijpelijk, en de Min. zal
nagaan de behoeften, om daarna te
onderzoeken, hoe daaraan te gemoet te
