Spreker achtte zijne bedenkingen onover
komelijk. Hij zou vóór de amendementen
stemmen die verbetering aanbrengen,
maar bij eindstemming zullen ze waar
schijnlijk geen invloed op zijne stem
hebben, tenzij die amendementen het
geheele stelsel der wet mochten omver
werpen.
In deze zitting is de „Hinderwet"
zonder hoofdelijke stemming aangeno
men, nadat het amendement van den
heer Veegens, Vrijdag ingezonden, door
de Reg. was overgenomen.
Woensdag was de heer Rutgers van
Rozenburg de eerste spreker bij de
voortzetting van het algemeen debat over
de Kieswet. Hij wees op de vertlouwde
belangstelling en konstateerde, dat alle
voorspellingen, twee jaar geleden gedaan
betreffende de gevaren van verwerping
van het toen aanhangige ontwerp, niet
zijn uitgekomen De kunstmatige agita
tie van 1894 heeft tot niets geleid, en
ook nu heeft eene nieuwe poging tot
agitatie schipbreuk geleden in Amster
dam. Spreker is volstrekt nog niet
ingenomen met kiesrechtuitbreiding en
verwacht er niets van dan teleurstelling
en slechter opkomst van kiezers. Maar
nu eenmaal het volk is opgewekt ten
gunste van uitbreiding van kiesrecht en
rust verlangt, wil Spreker medewerken,
mits de Grondwet niet worde aangetast.
Hij is sedert lang principieel voorstander
van stemplicht en stemdwang. Reeds in
Athene werden bij verkiezingen de
poorten der stad gesloten. Dat gaat nu
niet meer, doch Spreker is volkomen
bereid voor een praktiesch daartoe
strekkend voorstel te stemmen, zij het
dan ook een korrektief. Hij bracht den
Minister hulde voor wat men zijn
halstarrigheid heeft gelieven te noemen,
maar wat slechts een bewijs is, dat de
heer van Houten noch links, noch rechts
heeft omgezien. Spreker achtte de grieven
tegen het ontwerp, ongegrond, ontkende,
dat het enkel census kiesrecht zou geven
en noemde de vrees voor kiezersteelt en
ontkiezering onbillijk of kinderachtig.
Zijne bezwaren zijn: gemis aan straf
bepalingen tegen valsche opgaven van
loonen en huren, de splitsing der ge
meentenook 's Ministers onderscheiding
in zake de bedeeling. Zijn hoofdbezwaar
geldt de overgangsbepaling: art. 161 is
voor hem tot dusver een onoverkomelijke
hinderpaal. Mocht zijn opinie blijken op
misverstand te berusten, dan zal hij
vóór stemmen doch anders tegen, zij
het ook met groot leedwezen, daar dit
ontwerp hem voorkomt te zijn het minst
in strijd met 's Lands belang. De heer
Mees achtte de uitspraak der kiezers van
1894 wel degelijk van gewicht als af
keuring van het ontwerp van 1894,
maar meent dat zij vrij laat het kies
recht thans te regelen zooals men 't het
best oordeelt. De bezwaren tegen den
belastinggrondslag bestreed Spreker, en
hij betoogde dat de liberale partij zich
nooit verbonden heeft, in geen geval
belastingbetaling als kenmerk te be
schouwen. Die grondslag is bovendien
niet de eenige in het ontwerp. Ook de
woninghuur kan het recht geven, een
recht, dat voor velen van belang is. En
wat het Spaarbankboekje betreft, steeds
heeft men aan het bezit waarde toege
kend; waarom dan niet als het met
het kiesrecht in verband wordt gebracht.
Spreker verklaart zich te zullen verzetten
tegen alle verzwakking der pozitieve
kenteekenen, maar hij waarschuwde hen
die meenen, dat dit ontwerp nog te ver
gaat, voor de gevolgen eener verwerping.
Met den Min. was hij het eens, dat
juiste berekeningen niet te geven zijn.
Spreker vroeg alleen, of de kenteekenen
billijk zijn. Is dit het geval, dan zegt
hij wat het aantal kiezers betreftAd-
vienne que pourra De heer van Karne-
beek verklaarde zich voor ruime uitbrei
ding, mits het staatsbelang niet geschaad
en de Grondwet niet geschonden worde.
Het stelsel van den Min. keurde hij
goed, maar de uitwerking levert groot
bezwaar, vooral wat betreft de regeling
van den woningeisch, die z. i. te ver
gaat; den leeftijd, dien hij te laag vindt,
en de regeling van het gemeen te kiesrecht.
Tegen pogingen om de uitbreidingen
nog grooter te maken, waarschuwde
Spreker den Minister. De heer Kuyper
wensclüe namens de kleine fraktie,
waartoe hij behoort, het standpunt kort
te precizeeren. In beginsel is zij tegen
dit ontwerp, evenals tegen het vorige,
omdat het op een staatsbegrip is gegrond
dat zij niet belijdt. Zij acht alle recht
en gezag van Staat en volk afkomstig
van God, en daarom is zij gekant princi
pieel tegen volkssouvereiniteit, tegen
algemeen stemrecht en tegen regeer
macht bij het volk, maar vóór huis
manskiesrecht, vóór het sociale en
organiesche kiesrecht. Rationeel, be
weerde Spreker, ware Grondwetsher
ziening in onzen geest. Maar daarop
bestaat geen kans. De vraag wordt:
waar de stringente eisch van het beginsel
niet te bereiken is, welke moet dan de
houding van Spreker en zijn geestver
wanten zijn tegenover het bestaand
art. 180 der Grondwet. Wij mogen en
moeten eischen, zeide hij, dat voor-
zooveel het artieke! aangaat, de hoogere
beginselen niet worden veronachtzaamdI
dat de regeling formeel deugdelijk zij,
en dat het beginsel konsekwent worde
doorgevoerd, niet te eng.
In die opzichten nu, beweerde Spreker,
wekte het ontwerp teleurstelling. Hooger
element in het ontwerp ontbreekt, o.a.
ten aanzien van gezinshoofden Het stelt
het materieele, het monetaire op den
voorgrond en de rest is slechts ornament.
De regeling is niet deugdelijk wegens
opneming van de gemeenteraadsverkie
zingen, ofschoon de gemeenteraden zijn
bestuurskollege, omdat de latitude van
invloed voor administratieve macht zeer
groot is, zelfs zóó, dat het de vraag is,
of de wet werkelijk regelt, en die rege
ling niet aan de administratie is over
gelaten. De zelfstandige beschikking over
het kiesrecht wordt voorts gegeven aan
andere dan de kiezers en de voorwaarden
die gesteld zijn, geven aanleiding tot
de grofste onbillijkheden. De regeling
is bovendien te eng. Spreker eischte
niet, dat zij zoover gaat als de Grondwet
toelaat, na het gebeurde in 1894, maar
de Reg. moet in haar eigen stelsel
zoover gaan als zij kan, en dat doet
zij niet. Het ontwerp heeft onder de
arbeidersbevolking groote teleurstelling
gewekt. Men beroepe zich niet op de
bestaande stilte in het land. Na de
inspanning in 1894 heeft de bevolking
willen afwachten wat deze Regeering
zou doen. Het pleit voor de arbeiders
bevolking, dat zij zich stil en rustig heeft
gedragen, en dit mag niet ten haren
nadeele worden uitgelegd. Sympathie
met het ontwerp bestaat niet. Spreker
en de fraktie, tot welke hij behoort,
willen medewerken tot verbetering, en
de eindstemming voorbehouden. De
Min. van Binnenl. Zaken begon met in
een uitvoerig betoog uiteen te zetten,
dat het tegenwoordig ontwerp voortvloeit
uit de historie; dat hij met zijn
voorgangers in de algemeeneinschrijving
van limiet overeenstemde, doch dat
het verschil liep over schriftproef als
bewijs van kennis en belangstelling, en
over uitsluiting alleen van bedeelden.
De Min. staat voor ruimer uitbreiding
van geschikten en betere uitsluiting
van ongeschikten. Hij is opgetreden ten
gevolge van de verwerping van de
techniek zijns voorgangers, en wegens
den steun, die hij kon verwachten,
zoowel van zijne geestverwanten als
van anderen, speciaal van de Katholieken,
die zich allen verklaard hadden voor
ruime uitbreiding van kiesrecht, en die
van een korrektief geen woord repten.
De Min. betoogde verder, dat in de
omstandigheden sedert 1894 niets is
verandert wat aanleiding zou kunnen
geven om het ontwerp te veranderen.
Verwerping zou een ernstigen politieken
strijd kunnen veroorzaken. De Min. zeide
dit, zonder eene machtiging tot intrek
king in den zak te hebben, en zonder
eenige verbintenis met ambtgenooten te
hebben aangegaan.Aan 'dit ontwerp kan
in hoofdzaak niet worden getornd. De
techniek is zoo goed mogelijk, tenminste
als men niet totmisbruiken aanleiding kan
geven. Verminkende amendementen kan
de Min. niet aannemenkorrektieven ook
niet, als ze hem beginselen opdringen,
die hij niet wenscht, zooals stemplicht,
waaronder hij nooit zijn naam zal zetten.
Herhaaldelijk wees de Min. er op, dat
het ontwerp in het land gunstig is
ontvangen, dat overal in openbare ver
gaderingen tot aanneming is geadvi
seerd, waaraan hij de rust in het land
toeschrijft. GelachBelangrijke veran
deringen kan hij niet beloven tot sa
menwerking is hij bereid. Hij hoopt ook,
omdat vele belangrijke hervormingen
wachten, dat dit ontwerp zal worden
aangenomen, zoo min mogelijk veranderd.
De heer Goeman Borgesius kwam op
tegen de rede van den Min. die zeer
ingenomen is met zijn eigen ontwerp,
feitelijk zou willen dat alle amendemen
ten wegbleven, waarschijnlijk omdat
hij geen kans ziet, de détails van het
ontwerp te verdedigen. Vooral kwam
Spreker op tegen de insinuatie, als zou
Spreker en zijne vrienden eigentlijk
strijden proforma, maar indedaad te
vreden zijn met het ontwerp.
Dinsdag 19 Mei voortzetting.
Het Journal des chambres de Commerce
bevat een rapport van den heer Le
Lorrain, president der Fransche Kamer
van Koophandel in Nederland, vooral
door de groote concurrentie met Duitsch-
land.
Door hun hard werken en lage prijzen
weten de Duitschers overal hunne con
currenten te verdringen, zoodat ver-1
scheidene artikelen als piano's, papier,
handschoenen luxe artikelen enz., die
vroeger uit Frankrijk werden ingevoerd,
thans uitsluitend uit Duitschland betrok-
worden.
De schrijver verwijt zjjn landgenooten,
dat ze zich niet genoeg inspannen en
moeite doen, om nieuwe handelsbetrek
kingen te openen. Wel is Frankrijk 't
schitterendst op tentoonstellingen verte
genwoordigd, doch daar blijft het bij
en nieuwe betrekkingen komen daaruit
niet voort, dépots of succursalen worden
niet opgericht.
Daar Nederland voor alle artikelen
een uitstekend land is, raadt hij aan,
het land te bezoeken en te bereizen,
om den smaak en de behoeften van de
bevolking beter te leeren kennen, want
dit juist is de oorzaak van Duitschlands
succes.
Waarschijnlijk zullen te Reichenbach
in Silezië alle weverijen gesloten worden.
De wevers hadden gestaakt; er was
een overeenkomst gesloten tusschen
patroons en gezellen, maar toch hebben
500 werklieden aan de fabriek der
gebroeders Cohn den arbeid weer neer
gelegd. De fabrikanten hebben nu allen
besloten, niet langer te laten werken.
Er is beweerd, dat alleen de Joodsche
godsdienst niet bij de kroningsfeesten
van den Russischen keizer zou worden
vertegenwoordigd. Thans wordt uit St.
Petersburg het tegendeel bericht. Drie
rabbies, één uit St. Petersburg, één uit
Moscou en één uit Warschau, zullen
de plechtigheden bijwonen.
De vredes-onderhandelingen van Italië
met Menelik zijn afgebroken, omdat
deze buitensporige eischen deed.
De Italiaansche regeering zal alle
pogingen in het werk stellen om de in
vrijheid stelling der gevangenen te ver
krijgen.
De minister wil in geen geval Ery
threa verlaten. Deze regeering heeft even
als de vorige regeering generaal Bal
dissera het recht gegeven, om eventueel
Adigrat te ontruimen.
In het dorp Finkum, Friesland, was
bij een der ingezetenen inbraak gepleegd.
Vermist werd honderd zestien gulden.
De vermoedelijke dader werd gearres
teerd en tot bekentenis gebracht. Het
geld had hij verborgen onder eene
broedende kip.
De Rotterdamsche bootwerkers staken
nog steeds het werk. De Schutterij en
de Koninklijke Scherpschutters Ve!rek
ken verschillende posten om bij alle
gebeurlijkheden gereed te zijn. Behalve
het uiteenjagen van troepjes opgeschoten
knapen hebben geen wanordelijkheden
van beteekenis plaats gehad. Vergade
ring op vergadering van beide partgen
wordt gehouden, tot heden zonder
goeden uitslag. Een der hoofden van de
werkstaking is gearresteerd wegens het
uiten van bedreigingen. Men vertelde,
dat het plan bestond om honderd boot
werkers van Londen te doen komen,
doch dit plan schijnt voorloopig niet door
te gaan.
In hoeverre de werkstaking zal blijken
in het belang van den Rotterdamschen
haniel te zijn, is niet na te gaan. Voor
speld wordt, dat de scheepvaart in elk
geval zal afnemen, nu het feit bestaat
dat moeielijkheden in den weg zijn
gelegd tot het lossen van schepen.
In den Haag geschieden tegenwoor
dig in het bouwvak wonderlijke dingen.
Dezer dagen merkte een politieagent
weer iets zeer eigenaardigs in deze op;
men legde eene fundeering, doch de
steenen werden zonder kalk op elkaar
gelegd, alleen de bovenste laag werd
bestreken. Deskundigen verklaren, dat
zulk werk geen stand kan houden, maar
de bouwondernemers werken zulken
bouw in de hand. Toch bestaat er in
de residentie een bouwpolitie, die na
de laatste treurige ondervindingen be
treffende ingevallen huizen en muren
zeer zeker thans de revolutiebouwers
wel wat nauwer op de vingers zal zien.
Naar het Bbl. verneemt, heeft de
heer J. Bruinwold Riedel den gemeen
teraad van Amsterdam verzocht hem
ontslag te verleenen als lid der Plaat
selijke Oommissie van toezicht op het
lager onderwijs.
In zijn schrijven aan den Raad zegt
de heer B R., dat „na de (Maandag
in besloten vergadering) gevallen be
slissing, waarbij de PL C. heeft besloten
geen vi ouwen als leden der commissie
toe laten, de maat der teleurstellingen,
welke hij als lid en eerste-secretaris
heeft ondervonden, vol gemeten is."
Uit Maastricht wordt nog gemeld,
dat herhaalde pogingen door de R. K.
geestelijken dezer stad bjj de firma P.
Regout Co. aangewend, om alle
werkstakers weder in dienst te nemen
vruchteloos zijn gebleven.
Er is zelfs in de fabriek bekend ge
maakt, dat, wanneer de stakers binnen
twee dagen den arbeid niet hebben
hervat zjj in het geheel niet meer zullen
worden toegelaten.
Twee arbeiders, die getracht hadden
veldarbeid in de naburige provincie
Groningen te vinden, keerden onver
richter zake terug. Onderweg gingen
beiden aan den weg, onder het dorp
Engwierum, liggen slapen. Een hunner
had een bedrag van 450 bij zich. Bij
zijn ontwaken miste hij dit bedrag.
Tehuiskomende, deelde hij zijn vermoe
den aan de politie mee, en het leidde
tot de ontdekking dat zijn kameraad
dit bedrag hem in den slaap had ont
vreemd. De dader heeft bekend en is
reeds in handen der justitie
HAARLEM 19 Mei 1896.
Zondagmorgen werd in de socië
teit »de Kroon" het nationaal Kegel
concours met de daaraan verbonden
Kolf- en Biljartwedstrijden geopend. De
heer D. H. Blok, voorzitter van de
kegelclub „de Kroon", welke vereeni-
ging de wedstrijden heeft.uitgeschreven
opende de samenkomst met eene toe
spraak, welke beantwoord werd door
den beer F. A. Donnée, bestuurslid der
sociëteit.
Omstreeks 12 uur ving het eerste
deel van den strijd aandaarvoor zijn
wat het korps-kegelen betreft niet
minder dan 27 clubs (Juniores), wat
het biljart aangaat 13clubsingeschreven,
Tot eene beslissing kwam het niet,
aangezien de wedstrijden op 31 Mei
worden voortgezet.
De organisatie van het concours werd
algemeen geroemdde concertzaal,
waarin de wedstrijden worden gehouden
is smaakvol versierd.
Op voorstel van den directeur der
gasfabriek zal in de Asphyniatieinrich-
ling, door de Vereeniging tegen het
mishandelen van dieren alhier te openen,
een munt gasmeter worden geplaatst.
Door middel van deze meters kan de
toevoer en de gebruikte hoeveelheid gas
nauwkeurig worden gecontroleerd. Het
Bestuur hoopt de inrichting te kunnen
openen op Dinsdag 2 Juni a s.
De Raad van beheer van het
Staalbad Haarlem, heeft de welwillend
heid gehad aan het Atdeelingsbestuur
van Toonkunst alhier te berichten, dat
bij gelegenheid van het Muziekfeest alle
Leden der Maatschappij tot bevordering
der Toonkunst op vertoon van hun
diploma met ééne dame toegang hebben
tot het avond concert op Zondag 7 Juni
a.s. in het Brongebouw.
"Weldadigheid naar Vermogen.
15 Mei ontvangen bij den Voorzitter
van een onbekende met bijvoeging van
W. n. V. ƒ100.en van W. S. ƒ5.
makende met voorgaande ƒ4310.
Bovengenoemde ƒ100.was p.p. be
zorgd Statenbolwerk 32, en door den
geadresseerde, die vermoedde dat de
gift bestemd was voor „Weldadigheid
naar Vermogen" aan den Voorzitter
dier vereeniging ter hand gesteld.
