LEMSCH
Ufo. 42
Wereldkroniek,
Eerste Blad.
No. 4
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 84 Negentiende Jaargang.
144
met AMSTERDAM.
f >25.
-40.
van ZATERDAG 16 Januari 1897.
Hei. Vereen, tet bevordering
van Zondagsrust.
Doet Uwe inkoopen liefst niet
•p Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
Nieuwsberichten.
ÏILEPHOONNUMMEK
TELEPHONISCHE VERBINDING
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden.
Afzonderlijke
nommers
franco p. post
3 centen
per stok,
Pr5s per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Het Bestuur der Afdeeling.
VAN DE
is direct na uitgave voorhanden in den
Boekhandel van DE ERVEN LOOSJES.
Prijs 10 Cants.
Voordrachten in Teylers stichting.
Dr. E. van der Ven, conservator van
Teylers Physisch kabinet, vervulde de
spreekbeurt bij de voordracht van
"Woensdagavond.
Spreker maakte opmerkzaam, dat aan
de groote ontdekkingen op het gebied
der natuurkunde niet altijd de groote
belangstelling te beurt valt, welke zij
verdienen. Toen in 1886 Prof. Hiltorf
de tranversale golvingen der elektrische
stroomen ontdekte nam de maatschappij,
niettegenstaande het wetenschappelijk
belang, daar al zeer weinig notitie van,
doch toen in 1896 Professor Röntgen
door middel van Croocke's buis de
Röntgenstralen vond, bracht dit de
wereld in verbazing, te danken aan de
omstandigheid, dat het in verband stond
met de stoffelijke belangen der mensch-
heid, het wekte illusies op, die grooten-
deels allen den bodem zijn ingeslagen.
Toch blijft Röntgens ontdekking een
feit, dat met gouden letteren in de
geschiedenis der wetenschappelijke we
reld zal blijven aangeteekent.
Spreker deelde zijn voornemen mede
om in twee voordrachten door een reeks
van proeven een historisch overzicht te
geven van de Röntgenstralen, doch vond
het noodig de toehoorders eerst een denk
beeld te geven van het resultaat, dat
met behulp van elektriciteit en photogra-
phie door de R-stralen verkregen wordt.
Deze stralen dringen namelijk gemak
kelijker door vleesch dan door been.
Hierdoor kan men op eene zeer gevoelige
droge photographische plaat een scha
duwbeeld verkrijgen b.v.b. van een
hand, waarvan de vleezige deelen slechts
zijn aangeduid en de vorm der beende
ren zeer duidelijk voorkomen. Staande de
séance werd dit beeld genomen, benevens
dat van blokjes hout van verschillende
dikten en van vier metalen plaatjes n.l.
koper, zink, aluminium en ijzer, welke
stoffen allen, de een meer, de ander
minder, voor de genoemde stralen door
dringbaar zijn.
Het schaduwbeeld van de hand was
in twee minuten gereed, dat der andei e
voorwerpen duurde langer. Deze beelden,
gedurende de voordracht door den Heer
Pörtzgen ontwikkeld, konden later aan
de toehoorders vertoond worden.
Inmiddels bracht Spreker op beknopte
wijze een en ander in het midden over
elektriciteit, legde uit wat men te ver
staan had onder polen of elektroiden,
bracht in herinnering de beide elektri
citeiten, positieve en negatieve, alsmede
dat deze elkander sterk aantrekken,
en dat de elektrische vonk te danken is
aan ontlading. Het dubbele karakter
der elektriciteiten werd vervolgens door
ontlading aangetoond zoowel in damp
kringslucht als in het luchtledige. Voor
al in het laatste komt dit onderscheid
duidelijk naar voren, gevende de negatieve
pool blauw, de positieve paarsch licht.
Wordt de elektrische stroom geleid door
buizen slechts met zeer weinig van het
een of and£r gas gevuld deze buizen
staan bekend als Geisslersche buizen
dan ontstaan door den elektrischen
stroom nog andere lichteffecten binnen
de buis, en welke alweer verschillen in
kleur, naarmate van de gasvormige
vloeistof welke zich in de buis bevindt.
Sommige glazen buizen werken fluores-
seerend, d.w.z. zij stralen eene andere
kleur licht uit, dan zij ontvangen, een
verschijnsel dat men ook waarneemt
bij petroleum en bij eene oplossing van
zwavelzure quinine. Ook van dit soort
Geisslersche buizen kreeg men eenige
fraaie voorbeelden te zien. Er wordt dan
ontvangen licht geabsorbeerd en dat
opgeslurpte, teruggebleven licht nemen
wij niet waar omdat ons gezichtsver
mogen te beperkt is om de te groote of te
geringe ethertrillingen, welke zij ver
oorzaken, waar te nemen met het oog
evenals het oor niet meer waarneemt
te hooge of te lage luchtgolvingen of
geluiden.
Ten slotte werd nog besproken het
nalichten of phosphoriseeren en door een
zeer fraaie proef aangetoond.
Natuurlijk werkten de kostbare toe
stellen uit Teylers kabinet in niet geringe
mate mede om de verrassend schoone
proeven uitstekend te doen slagen.
Hoe de bovengenoemde, niet voor het
oog waarneembare lichtstralen, x stralen
of Röntgenstralen, zijn ontdekt en aan
getoond, zal in de voordracht van 26
Januari worden uiteengezet. Het prak
tische nut, Spreker wees er reeds op,
is misschien geringer dan men verwacht
te, althans voor het oogenblik, doch het
laat zich aanzien, dat de onbekende stralen
nog eene groote belofte vervullen, voor
namelijk in de geneeskundige vakken.
TWEEDE BACHCONCERT.
Dinsdagavond had het tweede Bach-
concert plaats dat zich, als zijne voor
gangers, mocht verheugen in eene goede
opkomst der leden.
De belangstelling in dit concert vond
voor een deel haar oorzaak in het op
treden van den tenorzanger Ben Davies
uit Londen, een artist, die, in het bui
tenland met roem bekend, voor het
muzikale Nederland tot nog toe een
vreemdeling was gebleven. Voor een
ander deel in de hernieuwde medewer
king van het Amsterdamsch Orkest,
dat evenzeer door zijn kostelijke pro
gramma's alg door de briilante uitvoering
er van steeds aan een concertavond eene
hoogere, artistieke beteekenis weet te
schenkpn.
De heer Ben Davies heeft in meer dan
een opzicht aan de hoog gespannen
verwachtingen voldaan en zich doen
kennen als een zanger, bedeeld met
zeldzaam mooie stemmiddelen. Niet
dikwijls treft men tenoren aan, in dat
opzicht zoo rqk begaafd. In de verschil
lende lagen munt de stem uit door een
nobelen klank, een timbre dat aan de
voordracht eene gansch ongewone wij
ding geeft.
De vertolking van de Hiindelsche aria
uit het oratorium Jephta trad, gedragen
op zulke edele klanken, in het schoonste
licht.
Van de Schumannsche liederen Mond
nacht, Frühlingsnacht en tVidmung maakte
vooral het eerstgenoemde grooten indruk,
terwijl de Cavatine uit de opera Faust
eene gelukkig geslaagde proeve mocht
heeten van des heeren Davies' drama
tisch talent.
Het laatste nummer Caoatinehad
misschien geen gelukkige plaats op het
programma. Van het Voorspel uit de
Meistersinger op Faust is voor den hoor
der een heelen sprong, die mogelijk het
recht genieten wel wat in den weg stond.
Hoe dit echter moge zijn, de heer
Davies had veel succes met al zijne
voordrachten en genoot de onderschei
ding, aanhoudende malen teruggeroepen
te worden.
Het orkest onder den talentvollen
leider, den heer Mengelberg, opende
het programma met de Akademische
Feest ouverture van Brahms, een gelegen
heidscompositie in goeden zin
waarin aan onderscheidene studenten
liederen eene plaats is ingeruimd, Daarop
volgde een zeer eigenaardig muziekstuk
voor houten blaasinstrumenten en vier
hoorns van Richard Strauss, Kapel
meester te Weimar, die zich in de laatste
jaren door omvangrijke instrumentaal-
werken, de Tondichtungen Von Juan
en Macbeth, de Sinfonische Fantasie
Aus Italien e.a. een grooten naam heeft
verworven.
Bedoeld werk, Serenade (Op. 7) geeft
zeer aantrekkelijke klankeffecten en is
daardoor ongetwijfeld eene kennisma
king waard. Grooter muzikaal genot
werd den hoorders evenwel bereid bij
het boven reeds genoemde Voorspel
(3e Acté) uit Die Meistersinger van
Richard Wagner en bjj de nieuwe
Sgmphonie van den Russischen componist
Glazounow.
Hoe vond het Orkest hier gelegenheid,
zich in vollen luister te ontplooien, uit
beeldend in hoog jubelende klanken
de stoutste vlucht der fantasie. Het
strijkkwartet, dat in alle deelen van
deze symphonie aan de beweging deel
neemt, heeft gewis nimmer met meer
eenheid en klankschoonheid gespeeld.
Aan het keurkorps van den heer
Mengelberg daarvoor dan ook den bes
ten lof. B.
Of de manie van vrouwen aanran
den te Amsterdam toeneemt, of dat de
vrouwen en meisjes aldaar zich spoedi
ger dan gewoonlijk bezorgd maken als
zij worden achterna geloopen of aange
sproken, is niet te zeggen, wel dat
Dinsdag en Woensdag weder twee man
nen door de politie werden aangehouden
op verzoek van vrouwen, die meenden
in levensgevaar te zijn geweest. Het is
echter niet gebleken, dat een van beiden
in eenig verband stonden tot den moord
in de Van Eeghenstraat.
Het verhaal, omtrent den heer die
te Zaandam zou gezocht zijn, blijkt ook
niets te beteekenen te hebben, zoodat
de politie werkelijk in het duister schijnt
te tasten. Inmiddels blijft te Amsterdam
onder de vrouwen en meisjes een zekere
spanning bestaan, bij de dienstboden
zich uitende in dienstweigering als om
de een of andere reden des avonds iets
door haar buitenshuis moet verricht
worden.
De Zuiderzee zit vol ijs, dat zich om
de eilanden en bij ondiepten tot hooge
ijsduinen vereenigt. Het verkeer te water
lijdt er zeer onder en zal geheel moeten
opgegeven worden, als niet spoedig
verandering intreedt.
HAARLEM 15 Januari 1897.
Vrijdag 22 Januari zal in de Sociëteit
Vereeniging alhier een concert plaats
hebben van de Original American Fisk
Singers, bestaande uit drie dames en
vjjf heeren.
Men zal zich deze Jubilee Singers
herinneren. Toen de groote Amerikaan-
sche burgeroorlog was geëindigd, ver
kregen de negerslaven in Amerika hunne
vrijheid en werd de Fisk-Universiteit
opgericht om vandaar uit een kern te
vormen, welke de nieuwe burgers zou
kunnen opleiden tot zelfstandige men-
schen. De inrichting eischte groote
geldelijke offers en om in een en ander te
voorzien, besloot men door de .opbrengst
van negerconcerten de kas te stijven.
Zestien jaar geleden kwamen de jubi
leum zangers naar Europa over, aller
eerst in Engeland en hadden een
ongeëvenaard succes. Het kon niet an
ders goede leiding, een aangeboren
kunstzin en veel oefening brachten de
zangers tot een eigenaardige hoogte. Zij
zingen hunne godsdienstige en Ameri-
kaansche volksliederen met veel entrain,
waarbij nog gevoegd moet worden de
beschaafde wijze waarop de soms heftige,
soms melancholische liederen worden
voorgedragen.
Zeer zeker zal het bezoek aan het
Negerconcert groot zijn. Niet alleen zjj,
die sympathiseeren met het doel der
zangers, maar ook zij, die wenschen te
genieten van een goed geschoold ge
zelschap zullen tegenwoordig zijn.
De Heer J. Steen man, de bekende
Haarlemsche zang- en piano onderwijzer,
die reeds onder eenige geslachten zijne
leerlingen en oud- leerlingen telt en nog
steeds met onvermoeiden ij ver het jeug
dige geslacht in de muziek onderwijst,
gaf Woedsdagavond eene uitvoering op
de Bovenzaal der Sociëteit s Vereeni
ging." Dit geschiedde met veel succes
en onder bljjken van opgewektheid en
opgetogenheid, bij kinderen en ouders.
Zang en pianospel wisselden elkander
af. De geleverde proeven voldeden blijk
baar zeer goed en gaven tot kwistigen
lof aanleiding. De heer Steenman bezit
geduld en opgewektheid en bovendien
den tact om de kinderen de eerste be
ginselen goed te leeren.
Dit mocht althans bij deze uitvoering
blijken; bij de volgende zijn de ouderen
aan de beurt. Hunne voordrachten zullen
den heer Steen man als leider van meer
gevorderde leerlingen dan ook zeker tot
eer verstrekken.
Op het Museum van Kunstnijver
heid zal aanstaanden Zondag tentoon
gesteld zijn eene hoogst belangrijke