In en om Haarlem's
Collegium Medico-
Pharmaceuticum
FRAGMENT
DOOR
M. G. W.
5)
De operatie gelukt volkomen, waar
door haar naam niet weinig in eere
komt en zelfs de Paus (Leo III) en j
de koning verlangen haar te zien.
Vlakveld laat den Paus in minder
parlementaire termen zijn wenseh
uiten om haar te spreken.
ik hoor en met verwond'ren
Hoe dat een Fransche vrouw, die korts
hier op quam dond'ren.
't Gericht U heeft hersteld.... ent.
Hildegard geeft gehoor aan het
verzoek, terwijl de Vrouwekerk wordt
aangewezen voor deze receptie.
Daar laat zij Taland ten aanhoore
van den Paus, den koning en de
rijksgrooten de waarheid spreken en
verzoent ze zich met den koning, dien
Taland wil ombrengan, 't geen ook
nog door Hildegards tusschenkomst
wordt belet, door Karei vervloekt:
/'Hij loop dan, Haven-aas! en vlucht ook
daadlik voort;
Opdat men van 't gedroght noch taal noch
teecken hoort."
Di-. Vlakveld was verscheidene
jaren in 't Collegium Med. Pharm.
Zifn geslacht schijnt nog door zijn
zoon doctor Jakobus (den 2 Dec.
1704 alhier begraven) te zijn voort
gezet.
Althans werd 29 April 1734 Maria,
en 24 Jan. 1738 Josina Vlakveld
begraven in de Groote Kerk.
liet wapenschild der familie komt
voor op een der geornamenteerde
lijsten, die de namen bevatten van den
Deken en Vinders van het Coll. Med.
Pharmac. en vertoontgevierendeeld
1 en 4 van azuur met een gouden
lelie; 2 en 3 van sabel met een
zilveren dwarsbalk vergezeld van drie
gouden sterren.
De groote menigte kwakzalvers
die hun waar op alle mogelijke wijze
aan den man zochten te brengen en
er werkelijk ook in slaagden, zagen
zich door het beter toezicht dat van
het Collegium uitging, in hun wer
kelijk ruime inkomsten beknibbeld.
Herhaaldelijk werden boeten opgelegd
wegens het onbevoegd verkoopen van
geneesmiddelen en het zondigen tegen
de keur. Zoo zien we al den 14
Februari 1693 aan Catrijn Rogiers
wonende aan de V est bij de Zijlpoort,
geweigerd om 's Maandags op de Markt
te mogen staan „met olye en een
pleyster;" den 23 April van't zelfde
jaar worden dr. Vlakveld en den Apo
theker de Koker commissie gegeven
„om een quaksalver in 't Heereloge
ment te calangeren soo 't mogelijkis(!)"
Den 2 Juni daaraanvolgende kwa
men alle vroedvrouwen voor de Hee-
ren om het verbod te hooren uitspreken
Medicamenten te vervaardigen, terwijl
de gildeknecht „al de kruidsoekers
op de markt moet verbieden by kleyne
gewichte ofte maete te verkoopen
aan burgers geen Apothekers synde."
Met de kermis kon echter het ras
van kwakzalvers als van ouds hun slag I
slaan. De stadsregeering had bepaald
dat zij met het College zouden moeten
contracteeren mits „niet excederende
de somma van 3 gl. en 3 stuivers."
Zoo stond in dien tijd (1693) Leen-
hard Vierling op een „theater" bjj 't
klokhuis, die met het Collegium voor
3 gl. 3 st., aldus het maximum, ge
accordeerd had.
Daarvoor mocht hij dan de goedge-
loovigen zijn wonderbare recepten
aanprijzenzoo had hij alleen het
geheim van de „alom beroemde Pi-
lula Ischiatica of pillen voor dejigt
die in minder dan 24 uuren alle
pijnen uyt jigt en koude ontstaande
wegneemt, alle kortborstigheid her
stelt, ja zelfs de kinkhoest der kinde
ren, teering, bloedspuwen, etterbor-
stigheid en alle diergelijke borstkwalen
in den grond geneest", en dat alles
voor 30 Stuivers.
Voor jonge deernen heeft hij „'t
liefelycke Aqua Cosmetica of blanket-
water dat onfeilbaar en in korten tijd
vlekken en puisten des aangezichts
doet verdwijnen.
Een ander Heer, met den schoon
klinkenden naam van Prosperohad
in 't Heerenlogement een „theater"
opgericht, met de Heeren van 't Col
lege voor ƒ3 „veraccordeert" zijnde.
In een wydloopig discours trachtte
hij aan het publiek het Elixir Sa-
lutis, of den uytgelesen gezondheids-
dranck" te verkoopen.
Met een donderende stem het Pax
Vobis tot in de straat doende weer
galmen, noemt hij alle voordeelen van
het Elixer:
»Het uytDemende gebruyk en de
ongemeynde kracht van dit onwaar-
deerlyk Juweel, goet gevonden door
de geluckige ondervindinge van vele
geloofwaerdige persoonen, noch loe
rende, als gesonde kenteyckens van
Gods eer, is soo groot en de geholpen
patiënten soo veel, dat deselve niet
begrypbaer zyn, in so kleynen beschrij
ving; zullen daerom alleen eenige
van de voornaamste op elcke sieckte
doen volgen."
„Jicht of Podegra, de steen en
graveel in de lenden, machteloosheydt
en melancoly, korten adem, colyk
int gedarmte, overladingen, scheur
buik, hoesten, stuypen enz. alles wordt
er door genezen, een ware pendant
van de Haarlemmer-Olie en de Pink-
Pillen
Verder werd de jaarmarkt nog
opgeluisterd door Adriaan de Wit en
Claes Kerkhoven beiden „op een tae-
fel" hun wijsheid uitkramende en
respectievelyk 1 gl. 10 st. en 2 gl.
aan 't Collegium offerende.
Ze schreeuwden 't uit over de
Tinctura Stomachica Anglicana of
Engelse maag-tinctuur „roeyende uyt
alle walginge, brakingen, zuurige en
galachtige opgeving, alle pynen,
krimpingen en vreeting der maag,
voor en naa 't eten, bezwaardheid
der spyzen, wormen der maag, etc.
Kerkhoven had tevens een onfeilbaar
tandmiddel. Nauwelyks had de Wit
zyn eenig middel genoegzaam aan
gekondigd of Kerkhoven stak voor de
zooveelste maal de volgende speech af
Soli Deo Gloria.
Het wort aan allen Heeren, Dames
en overige stands persoonen bekent
gemaakt, dat alhier is gearriveert een
wel geoeffende en van het koningl.
Pruissische Collegi MedicoProvinciali,
van het Vorstendom Minden, ende
Graafschaften Ravensberg, Tecklen-
burg en Linge, approbeerde, en met
concession, wel voorzien, gelyk ook
van de Hoogloffelycke Medieinische
Faculteyt tot Heinteln examineerde
operator, den beroemden Tandmees
ter en wond-heelder genaemt Jehan
Michaelowitch Retniw.
dewelcke zyn konsten bey hoogen
en laage persoonen heeft gepracticeert
en daardoor zeer bemint en beroemt
is geworden."
Waarop het relaas volgt van de
byzondere kundigheid van kiezentrek-
ken en zyn niet te evenaren midde
len tegen tandpyn enz.
Zoo hadden deze kwakzalvers ten
minste een week weder gelegenheid
Eene advertente over het Elixir Salutis
van Mr. Antony Daffy, komt voor in den
Mercurins Anglicus 0 Maart 1679, afge
drukt. by Fr. ae Potter. Zie: "Deadvertentie
in de Nieuwsbladen p. 192.
grof geld te verdienen. Was de ter
mijn verstreken, dan werden ze direct
onverbiddelijk gecallengeerdaan de
keur werd stevig de hand gehouden,
zóó zelfs dat aan Doctors boeten
werden opgelegd.
Zoo werd in eene extra-comparitie
(30 Maart 1694) dr. Butler voor 't col
lege „geciteert en gecalangeord over
fraude tegen art. 30 der Keure. Hij
weigerde evenwel de opgelegde boete
van ƒ15 te betalen, waarop de H.H.
drs. Alberding, Vlakveld en Trioen
als gecommitteerden werden benoemd
om deze zaak te behandelen. Reeds
den 6 April brengen zij met dr.
Sweers verslag uit, dat dr. Butler
weigerachtig is gebleven om de ca-
lange te voldoen, waarover zelfs eene
notarieele attestatie is opgemaakt.
Het verder gevolg is, dat dr. But
ler voor Burgemeesteren ontboden, ge
last wordt de boete te voldoen met
bedreiging van parate executie.
Hij schijnt toen aan den eisch te
hebben voldaan.
Straks wordt het college veront
rust door de tijding dat er overal
„een seeckere purgeerkoek wordt ver
kocht, en moet door den gildenknecht
aan de verkoopers worden afgevraagd
„de formulieren der composition van
zoodanige koek ten einde het Colle-
gie daar(over) „souwde jugeren kun
nen zoo komt bijna in iedere maand
d'een of andere callange voor, wegens
verkoop van pillen, slaapbollen, enz.
Zelfs de scherprechter Benedictus
Hellenaer „wert overtuyght, als dat
hij boven het interdict van frater
Lenzingh omtrent zijn patient, synde
de soon van Kereyntie van Noort-
wijck heeft onder handen genomen
ende verder over gepractiseert, en
wert daarover gecondemneert, in de
boete van ses gulden, synde dit de
tweede mael dat hij schuldig is, maer
weygert sonder executie te betalen."
Het collegium spreekt het verbod
uit, dat hij den patient verder zal
verbinden vóórdat „aen de voorgaen-
de Meesters betaling is geschied"
De schuldige wordt daarop vóór
Burgemeesters geroepen, die van oor
deel zijn „dat hij omtrent den patient
waer over hij op den 27 November
is gecondemneert wel heeft geproce-
deert en werd het Collegium aenge-
seyt hem over het een ende het ander
niet te panden ofte executeeren."
Zoo liep dus niet elke vervolging
int nadeel af, van de volgens het
Collegium strafbare personen. De
regeering besliste en scheen, tenmin
ste te oordeelen naar dit laatstge
noemd geval ook niet alles ernstig
naar de Keur te beslissen. We komen
hierop nader terug en laten thans
eene kleine levensschets volgen van
Prof. dr. Bernardus Francisous
Suerman.
1783—1862.
Op den 4 October 1783 werd te
Haarlem geboren Bernardus Francis
ous Suerman.
Hij werd reeds in zijn eerste jeugd
door zijn vader, oud veldchirurgyn
in het vak opgeleid, waarvan hij door
groote wilskracht en edele toewijding
later een sieraad zou uitmaken.
Op twaalfjarigen leeftijd moest hij
zijne beide ouders verliezen, die hem
onbemiddeld achterlieten, terwijl hij
niet op den steun van bloedverwan
ten kon rekenen, daar hij zich niet
in een hem opgedrongen loopbaan
den geestelijken stand kon schik
ken.
Door den praeceptor te Haarlem,
den Heer Scholl van Egmond, werd
hij vertrouwd met Latijn en Grieksch,
terwijl hij geheel naar eigen lust leer
ling werd bij een heelmeester (die
nergens genoemd wordt) bij wien hij
onderwijs in de Heelkunde verkreeg.
Het geluk diende hem, dat hij zich
ook weldra in de praktijk zou kun
nen oefenen.
De landing der Engelschen en
Russen in 1799 waardoor ernstige
gevechten plaats hadden tusschen
die troepen en het leger door Brune
en Daendels aangevoerd, had ten ge
volge dat de hospitalen te Haarlem
bpzondere medische hulp behoefden.
Suerman had zich als vrijwilliger
aangeboden, en werd belast met de
behandeling der gekwetsten, die van
hier naar Leiden per beurtschip wer
den vervoerd, daar de hospitalen hier
de groote toevoer op den duur niet
konden bergen. Op dit dryveud ma
teriaal bewees hy den gewonden en
zieken hoe jong hy ook was, voor
beeldige diensten.
Evenwel kon zyn karakter zich
niet met het denkbeeld vereenigen,
slechts chirurg te blyven. Zyn vurig
ste wensch was de genees- en heel
kunde te vereenigen, en de doctorale
waardigheid te verkrygen, om dan
verder tot heil der menschheid werk
zaam te blyven.
En zoo verwierf hij dan ook na
jaren van onafgebroken studie den
med. doctorsgraad na verdediging van
een uitnemend bewerkte dissertatie
„de Arsenici in corpus humanum
effectibus ejusque usu, hodie celebrato
medico, praesertim ad carcinomatis
curationem."
Nog student zijnde was hy gehuwd
met een dochter J) van den Haar-
lemschen Waalschen predikant du
Houx de Cramant. s)
Door een zyner leermeesters, Pro
fessor Matthias van Geuns, werd hij
nog Btudent zynde (9 Mei 1809)
voorgedragen om de opengevallen
hoogleeraarsplaats van P. J. van
Maanen te vervullen, en reeds den
13 Sept. d a.v. (hij was zooals we
zagen toen gepromoveerd) werd hy
benoemd tot gewoon Hoogleeraar der
Genees- Heel- en Ontleedkunde. 4)
Reeds den 9 Oct. d.a.v. werd hy
in den Academischen Senaat geïn
stalleerd doch sprak eerst den 19
Juni 1810 zijn inaugurale rede uit,
getiteld
„de iis, quae Batavi et Germani
de vitae corporeae principio philoso-
phati sunt."
Deze speech wekte in hooge mate
den toorn op van den Hertog van Plai-
sance, omdat Suerman in zijne oratie
alleen over verdiensten van Hollan
ders en Duitschers had gesproken,
Volgens den Hertog, paste dit niet
aan een Hollander
Niettegenstaande Suerman's ge-
heele toewijding aan zyn nieuwe
werkkring, zou het vervullen van zyn
Hoogleeraarsambt aldaar van korten
duur zijn. Na de inlyving van ons
land hy het Fransche keizerryk werd
de Geldersche Hoogeschool door Na
poleon opgeheven.
Suerman werd naar Apeldoorn be
roepen om daar de geneeskundige
praktyk tegelyk met het ambt van
vrederechter waar te nemen, waartoe
hy door den keizer den 15 Maart
1812 werd benoemd. Hy bleef echter
te Harderwyk zyn beroep waarnemen
tot dat hy in 1816 word beroepen
als Hoogleeraar te Utrecht, welk
ambt hij den 10 Januari van dat
jaar aanvaardde met een oratie: „de
magnetismo, qui vocatur, animali,
1Over de uitwerkselen van het arsenicum
op het menschelijk lichaam, en deszells ge
neeskundig gebruik zooala dit thans wordt
aanbevolen, inzonderheid bij de behandeling
van kanker.
Guillemine Gillette Susanne du Houx
de Cramant, geb. te Vianen 14 dec en ged.
21 december 1771, overl. te Utrecht den 9
Maart 1845.
Florestan Charles Jaques du Houx de
Cramant, gehuwd met Susanne Jalabert was
in 1771 Waalsch predikant te Vianen.
In Utrechtsche Volks Almanak 1863
bladz 232 wordt verkeerdelijk vermeld, dat
hy 19 Juni 1810 benoemd werd tot Hoog-
leeraar.
(Wordt vervolgd).
Gedrukt bjj DE ERVEN LOOSJES, te Haarlem.
