Een halve eeuw zeeman.
Kent ge uw plaats?
EEN BEKENDE IJMUIDENAAR VERTELT OVER
Van trouw aan het visschersleoen en heldhaftige reddingen
IJmuiden herbergt menigcn zeeman, die veel
van zijn ondervindingen zou kunnen vertellen.
En dat is te begrijpen, want iedereen, die dik
wijls met de zee in aanraking komt. maakt
dingen mee. waarvan de landrot alleen door
hooren vertellen of via een lezenswaardig re
laas kennis neemt. De buitenstaander kijkt dan
ook wel eens verbaasd, wanneer h(J hoort hoe
kranig iemand, die er zoo eenvoudig uitziet en
cr niet van houdt zich steeds weer op den
voorgrond te dringen, zich heeft geweerd. Het
is echter moeilijk een zeeman te bewegen een
en ander te vertellen van hetgeen hij zooal
heeft ondervonden. Wat voorbij is wordt niet
meer opgehaald, tenzij in den huiselijken kring
bij een bijzondere gebeurtenis.
Dikwijls hebben we op die manier een vis-
scher of een redder op zijn praatstoel meege
maakt. Zijn relaas bleef altijd sober, maar een
goed verstaander had als steeds slechts een
half woord noodig. En al luisterend kon mer
zich dan ook een goed beeld vormen van het
geen er was gebeurd, hetgeen gepaard ging
met een gevoel van respect voor degenen, die
hun krachten tot het uiterste hadden inge
spannen en daarbij zeker niet in de eerst'-
pla»'* !<p- -pp lijfsbehoud hadden gedacht
In zijn woning aan
de De Rljpstraat te
I IJmuiden hebben wij
ditmaal eens een be
zoek gebracht aan
den heer H Plug Hzn.
Hij toonde zich be
seheiden. maar het
geen hij in eenvoudi
ge woorden weergaf
was de moeite van
het aanhooren waard
De populaire IJmul
densehe schipper, die
acht-en-veerlig jaar
lang de visschcrij
heeft beoefend er
daarvan acht en der-
aciüi-rt.K PLUG tig jaar schipper w.i?
heeft 48 jaar gevaren kan veel, zeer veel.
en kan veel vertellen van zijn belevenissen
van hetgeen hij als vertellen,
visscher en redder Reeds als 14-jarige
heeft meegemaakt. ging Plug als schoeps-
(Familiefoto) jongen („afhouder")
mee ter hnringvis-
scherij op een z.g. „snik", een klein model
zeillogger-bom
Daarna voer Plug, die toen in Noordwijk
woonachtig was. met den zeillogger als
troos en op 22-jarigen leeftijd kreeg hij een.
zeillogger als schipper.
Des winters was men aan den wal en in dien
tijd was Plug naast zijn gewonen werkkring,
lid van de Noordwijker Redding roeiboot
Ramp der Ahbn
Tallooze reddingen heeft Plug daarop ah
matroos meegemaakt Een der moeilijkste
tochten was die op 30 Januari van het jaar
1905. bij de stranding van het s.s. „Albn"
welke ramp 's middags tusschen Noordwijk en
Zandvoort plaats had Nadat de laatste po
gingen der Zandvoortseho roelreddlngboot wn
ren mislukt, werd de hulp der Noordwijksche
reddingsboot ingeroepen. Plug, als matroos,
maakte dezen, bij ouderen nog welbekenden
tocht, mede, en smaakte het genoegen na oei
urenlange worsteling met den hevigen orkaan
twaalf leden der bemanning veilig aan he
strand te brengen Voor dezen tocht wrd
bemanning een oorkonde namens de N.-der
landsche regeering en een namens de Noord
en Zuid-Hollandsche neddingsmaatsohappii
uitgereikt Tevens werd aan de redders na
mens de regeering van het land, waartoe de
Abba behoorde, een som gelds nan gebod'
Toen Plug naar IJmuiden verhuisde. I
dankte hij als roeier der Noordwijkschc ro
reddingsboot.
Ruim 24 jaar heeft hij voornamelijk hij de
V.E.M. als haringschippcr op zeilloggcrs en
nadien als schipper op groote stoomtrawlers
Polyhymnia houdt stand.
Niemand zal kunnen beweren, dat het ver-
eenigingsleven voor de invloeden der omstan
digheden gespaard blijft. Integendeel, elk be
stuur krijgt eerst thans volkomen de gelegen
heid om te toonen, waartoe het In staat is
want slechts met moeite kan een kern leden
worden behouden Hierdoor wordt echter hot
resultaat van jarenlangen arbeid bewaard, zij
het dan op beperkte wijze. Welnu, het bekende
koor Polyhymnia heeft eveneen* met derge
lijke problemen te kampen
Met volharding wist het bestuur echter tot
heden stand te houden, zoodat de repetities
normaal plaats hebben. Dit is een verheugend
verschijnsel als men bedenkt, dat diverse le
den reeds naar. elders moesten vertrekken
Zelfs de actieve dirigent Jan Beider heeft onze
plaats verlaten, doch Is elke week present om
de repetities te lelden. Polyhymnia hoeft wel
iswaar geen grootsche plannen, doch zij houdt
de zangkunst fn eere.
gevaren. Hij was steeds een eminente kapi
tein en een uitstekend visscher.
Even voor het uitbreken van den oorlog,
In Mei 1940, heeft schipper Plug ontslag ge
nomen bij de V E.M om zijn laatste levens-
laren rustig aan den wal door te kunnen
brengen.
Van een bekend gebouw
In Oud IJmuiden staat een groot gebouw,
dat velen tegenwoordig zonder meer voor
bijgaan, omdat het nu niet bepaald in een
prachtigen slaat verkeert. Zij weten, dat
het een tijdlang niet meer is gebruikt en
zullen dan ook verwonderd opkijken wan
neer zij er kinderstemmen hooren. Wij
bedoelen het Koning Willemshuïs, dat een?
geregeld talrijke personen tot zich trok
en in het vereenigingsleven een vooraan
staande plaats heeft ingenomen. Het is
de moeite waard hierover eens een en
ander te vertellen.
Over het algemeen weet men wel, dat
het gebouw eigendom van de Christelijke
Jongemannenvereeniging 't Mosterd
zaadje is geweest. Wanneer we de ge
schiedenis bezien blijkt echter veel daar
van te zijn vergeten. We móeten terug
gaan tot ar. C. S. Adema van Scheltema.
een merkwaardig man, die in de tweede
helft der vorige eeuw predikant der Ne-
derlandsche Hervormde gemeente, te Am
sterdam was en een der beruchtst^, wijken
van de Jordaan als werkterrein had. Hij
vatte ziin taak zeer ernstig op en hield
cr var» flink te werken. Geregeld trok
h(j zijn wijk in om het vertrouwen van
de menschen te winnen en dan het evan
gelie te prediken. Vele moeilijkheden moest
hij daarbij overwinnen, want er was weinig
medewerking van de lieden, waarvoor hij
zich zoo beijverde. Dank zij de hulp van
vrienden kon hij echter in het hart van
zijn wijk, de Egelantierstraat, eenige
huizon koopen. Hij liet deze afbreken en
op do vrijgekomen plaats een gebouw zet
ten, waardoor zijn werk meer geconcen
treerd werd. Het werd Konipg Willems
Huis genoemd In dit gebouw, dat in 1862
werd gesticht en werd beheerd door een
geheel zelfstandige vereeniging, werden
naai- en breischolen, jeugdvereenigingen.
mannpnveroonigingen, zangkoren, een ge-
hcelonthoudersorganisatie, een bibliotheek
en vele andere zaken gevestigd. Telken?
werden er bovendien samenkomsten ge
houden. waaroo door den predikant of een
ander over kerkelijke aangelegenheden
werd gesproken.
Toen het werk reeds gedurende een der
tigtal iaren de aandacht had gevraagd was
IJmuiden ontstaan, waaroD toen de be
langstelling werd gericht. Velen uit de wijk
van de Jordaan, waar de predikant werkte,
waren immers zeevaarders en zij vertel
den hun voorganger wel eens hoe onge
zellig en gevaarlijk het soms was als ze
een of meer dagen in IJmuiden op een
Runstigen wind moesten wachten. Het is
waar. dat de zeilvaart reeds snel ging
verminderen, maar ds. Adamn van Schel-
'ema en vele vooraanstaande Amster
dammers verwachtten, dat IJmuiden lang
zamerhand d<* haven van Amsterdam zou
worden en de schenelingen er dus veel
zouden verblijven. De nredikant besloot,
gesteund door financieele hulo. dicht bij
de sluizen een flink stuk grond te koopen
hetgeen hem reeds sDoedig gelukte. Hij
Het er de nnordeliike helft van het tegen
woordige Koning Willemshuis op bouwen
waarvoor in October 1983 door freule M
van der Goes, een van zijn trouwe help
ster;. de eerste steen werd gelegd.
Het was de bedoeling het gebouw een
tehuis voor zeelieden te doen zijn. maar
ds Adama van Scheltema achtte dit niet
mogelijk zonder er een tak van het evan
gelisatiewerk aan toe te voegen Daaraan
was in IJmuiden ontegenzeggelijk behoefte,
zoodat ook dit plan werd verwezenlijkt,
waarbij de reed? ter plaatse gevestigde
kerkelijke evangelisatie hulp verleende.
De ruimte bleek spoedig te klein te
zijn. zoodat de thans zuidelijke helft
van het perceel, die geheel bij het
andere stuk aansluit, werd bijgebouwd. De
benedenverdieping hiervan is men als ver
gaderlokaal gaan bezigen en op de boven
verdieping werd het aantal logeerkamers
uitgebreid.
Vele voreenigingen hadden het Konine
Willemshuis als plaats van oprichting, het
geen bewijst, dat het gebouw van veel nut
is geweest. Aan het eigenliike doel, een
tehuis voor zeelieden, vooral van de koop
vaardij, te zijn, heeft het slechts in zeer
beperkte mate voldaan, De oorzaak hier
van was, dat IJmuiden geen havenstad
werd in den zin als de stichters van het
Agenda IJmuiden.
ZATERDAG 19 DECEMBER.
THALIA. La Habanera. 7.30 uur.
DE PONT. - - Moederliefde. 7.30 uur.
ZONDAG 20 DECEMBER.
THALIA. La Habanera, 3. 5 en 7.30 uur.
DE PONT. Moederliefde. 3 en 7.30 uur
MAANDAG 21 DECEMBER.
BIOSCOPEN Z e Z itcrda
DIENST APOTHEKEN
Zondag-, avond- en nachtdienst: Kenne
mer Apotheek. Wijk aan Zeeerweg.
Dienst der apotheken.
De dienst der apotheken zal Zondag door
de Kennemer Apotheek aan den Wijk aan
Zeeerweg worden waargenomen, welke
van heden tot en met Vrijdag ook met den
avond- en nachtdienst zal zün belast
OPGEPAST
Als altijd blijkt thans het konijn
Weer alom erg in trek te zijn.
Ookbij konijnendieven.
Die steeds hun slag met graagte slaan.
Omdat zij goed de kunst verstaan
Een ander te ontrieven.
't Konijnenhok is ln gevaar
Het Kerstfeest nadert snel en daar
Moet men nu steeds aan denken.
De dieven zijn er toch op uit
Een ferme bout als flinke buit
Nu aan.. zichzelf te schenken.
De burger kijkt vreemd op zijn neus
Wanneer zijn vette V)aam?che Reus
's Nachts spoorloos is verdwenen
En er geen Iwijfel aan bestaat,
Dat "n bijdehande onverlaat
Ir» stilte is verschenen.
Neemt u in acht, past op uw bout.
Wanneer u van een Kerstmaal houdt
(Het gaat om een póór dagen!).
Dus- waakt, opdat uw trouw konijn
Met Kerstmis niet in staat zal zijn
Een ander te behagen!
huis hadden verwacht. Wel werd er veel
verdienstelijk werk verricht Steeds was
aan het gebouw de slotkist verbonden,
waaruit de menschen bij sehinbreuken etc.
•".ieuwe kleeding konden krijgen. Boven
dien werden er honderden schipbreuke
lingen ondergebracht en (voor er te
IJmuiden een ziekenhuis was) tientallen
zieken en gewonden verpleegd.
Met den loop der jaren gelukte het niet
'Ie populariteit dór instelling te bewaren,
zoodat deze dikwijls weinig belangstelling
had en veel geld kostte, zonder dat het
doe' werd bereikt. Gedurende den wereld
oorlog was er nog een opleving toen tal
rijke schipbreukelingen hulp noodig had
den. Spoedig daarna gaf 't bestuur den moed
echter op en zocht het een plaatselijke
vereeniging, die bereid zou zijn het gebouw
te koopen en het in den geest der stichting
verder te exnloiteeren. Deze werd gevon-
ien in den korten tiid tevoren gereorga-
niseerde C.J.M.V. 't Mosterdzaadje, die in
1920 tot den koon overging. De lasten
waren evenwel te zwaar. Hoewel met
moeite ging het nog wel. toen alles te
IJmuiden goed floreerde. De depressie
mankte het echter al te lastig. In September
1936 verscheen dan ook de aankondiging
dat het gebouw te koon was.
GedU'-ende langen tijd heeft het stilge
staan. doch in de mobilisatie is het weer
«rebru'kt. In den oorlog is men het ge
deeltelijk voor het evangelisatiewerk gaan
bezigen.
Een en ander over Tong.
De echte tong (Solen vulgaris) wordt in ons
land, Groot-Brittanniö en FrankrUk aange
voerd. Voor Duitsehlnnd is het de roode tong
'Rotzunge of Hundszunge), een tongensoorf
die in de diepe wateren van de Noordelijke
vischgronden voorkomt, welke van meer be-
teekenis is.
De tong wordt gerangschikt onder de fijne
ischsoorten en krijgt daarom aan boord al
een betere behandeling dan de schol, schar,
wijting en schelvis Zij wordt in dichten staat
of gestript in den handel gebracht en maakt
meestal deel uit van de uitstallingen ln de
groote vischwinkels; ook wordt zij door ex
porteurs wel regelrecht naar de groote res
taurants gezonden. In de vlschwagentjes en
in de volksvischwinkels ziet men haar zelden.
Treft men ze daar nan, dan is het gewoonlijk
de sorteering „kleine tong III" (10—25 cm).
Deze kleine visschen z,ij worden „slips"
genoemd moesten noodig nog enkele jaren
in zee blijven, maar de visschers van dezen
tijd schijnen nfet tn te zien of willen het niet
zoo bekijken, dat het wegvangen van deze
slips zich op den duur zal wreken op een wijze
die voor hen trieste gevolgen zal hebben, al
dus De Vfsschenjwercld.
De tong is een vischsoort, die In dichten
staat niet lang mee kan. Wanneer men haar
in het warme jaargetijde een etmaal zonder
beschermend lis in de voor de zon afgeschutte
en koele uitstalkast Iaat liggen, kan men
zeker van zijn. dat de buikholte al aanp.cta:
is en het bederf zich nl aan het bloed heeft
meegedeeld Het Is dus van vecl*belang orr
viseh van to voren te strippon en haar niet
uit te stallen maar In con koolcel of op een
koele plaats, (n manden met ijs, te bewaren.
Bij de tong treden verkleuringen op, maar
van veel Invloed op den bederfstant zijn zij
niet. Wel is de groenklourlng bij do buikholte
een aanwijzing, maar dan is de viseh ril in
oen stfdium aangeland, waarop zij dient te
worden afgekeurd.
De tong begint In staat van ontbinding te
komen zoodra de lljkverstijvlng hoeft opgehou
den. dus als de viseh weer slap gaat worden.
Wol Is zij dan nog niet rijp voor afkeuring,
maar toch heeft zij dan de grens van deug
delijkheid al overschreden. Snijdt men de
viseh, als zij In dit stadium ls. doormidden,
tan ziet men, dat het vischvleesch nog normaal
gekleurd is en noemt men voorts nog geen
bederfreuk waar Door dan de viseh terstond
te villen, van Ingewanden te ontdoen en tc
bakken, kan men voorkomen, dat men haar
als ongeschikt moet weggooien
De gestripte tong kan langer mee als zij In
bet warme jaargetijde een goede verzorging
krijgt en goed geijsd Sn opslag wordt gehouden.
Schaaktournooi trekt de aandacht.
Reeds nu groote activiteit.
Voor het Nieuwjaa.rstoiurnooi. georganI-
eerd door de Hoogoven Scha a k club wordt
en groote activiteit ontwikkeld.
Reeds zijn aan de te verwachten deelne-
ners circulaires verzonden waarin nadere
nodedeelin^en zijn vervat.
De eere-groep, welke oorspronkelijk con
ichtkanip zou spelen. Ls gewijzigd in 1
tweekampen, welke van 10 tot en met 17
aiuuvrï plaats zullen hebben. Er worden 3
ar tijen gespeeld, waaraaji deelnemen de
bekende schakers Cortlever, W li nans. Krn-
Van Schelt Inga, Viagsmn. Wolthuis on
Ir. Van Stee nóu. De achtste speler is thans
nog niet bekend.
De vierkampen op Zaterdag 16 en Zondag
17 Januari worden gehouden van 17 tot 'J 1
op Zaterdag en 's Zondags van 9 tot 13
en van 15 tot 19 u>ur.
e zeskampen hebben plaats van Don
derdag 14 tot cn met Zondag 17 Januari.
De speeltijden zijn als volgt:
4 Januari 14 tot 13 uur le ronde en 20
tot 23 uur hangipartijen15 Januari 10 lot
iur 2e ronde en 18 tot 22 uur 3e ronde;
16 Januari 10 tot 14 uur hangpartijen en
17 tot 21 mrr 4e ronde; 17 Januari 9 tot 13
5e ronde en 15 tot 19 uur hangpar-
tljen. Indien het noodig mocht blijken zal
speeltijd van de 4c ronde met een uur
worden verlengd, terwijl hangpnrlijen vóór
de vijfde ronde uitgespeeld moeten zijn.
De commissie heeft voorts medegedeeld,
dat bij voldoende belangstelling twee kam
pen van 8 partijen worden gespeeld van 10
en met 17 Januari. Bij liet zoeken van
een tegenstander verleent de commissie
haar bemiddeling.
De wedstrijden op 16 en 17 Januari heh_
ben plaats in het Kennemer Theater aa.n de
Zeestraat te Beverwijk.
Dat de commrissie ondanks de moeilijke
omstandigheden zooveel mogelijk de tra
ditie w'H handhaven Wijkt wel uit fle orga
nisatie van de verstrekking van warme
maaltijden aan de deelnemers van de twee-
en zeskampen.
Er zal getracht worden de schakers bij
leden van de H. O. S. C. of schaakvrienden
onder (e brengen, alhoewel geenerlei garan
tie do ar omtrent kan worden gegeven. Reeds
nn staat vast. dat het aan bckvngstel'Hng
voor dit Nieuwjaarstournooi niet zal ont
breken.
Programma der Strawberries.
De damescracks der hockeyclub Straw
berries hebben Zondag vrijaf. Het tweede
elftal bezoekt te Overveen Ever Swift II,
waartegen het thuis gelijk speelde. Als
laatste Strawberrianen voor dit seizoen
trekken de dames van het derde elftal naar
Den Helder om met Hermes den strijd aan
te binden. Strawberries IV ontvangt Alli
ance II en de jeugd krijgt een elftal van
Amsterdam op bezoek.
Het eerste elftal der heeren wacht een
thuiswedstrijd tegen het Haagsche S.O R.
In de volgende opstelling wordt gespeeld:
v. d. Bliek; .A. Rodenberg en Ferment;
Bangma. D. Rodenberg en v. Malsen;
Schaan. Maters. Stade. Brunink cn Huis-
kes. Wij gelooven dat dit wel een over
winning voor de Aardbeien zal worden.
Het tweede elftal krijgt een harden dob
ber tegen Zandvoort II thuis, evenals het
derde (eveneens thufè) tegen B.MH.C. VI.
Vervolgens hebben we te Beverwijk een
mannenden strijd tusschen C-H.C. II en
Strawberries IV te wachten. Het vijfde elf
tal komt in Bloemendaal tegen H.B.S. IV
uit.
De heerenjeugd gaat naar de Metropolis
am Amsterdam A te ontmoeten.
Wijdingsdienst Geref. Kerk.
De wiidingsdiensten. welke in de Gere
formeerde Kerk aan den Koningsweg wor
den gehouden, kenmerken zich steeds weer
door een juiste sfeer, niet alleen in de li
turgie en de declamatie, maar ook door den
voortreffelijken zang van het Gereformeerd
Evangelisch Zangkoor en het kinderkoor,
beide onder leiding van den heer H. Slings,
rismede door het orgelspel van den heer
P. Koelmans.
Dit bleek opnieuw bil de Kerstwijding,
welke Woensdagavond plaats had. Reeds de
'amenstellina van het programma verried
■*en juiste indeeling. waarbij liturgie, de
clamatie. zang en meditatie elkander af
wisselden. Altijd weer bestaat voor deze
diensten een groote belangstelling en ook
litmpal was het toch ruime kerkgebouw
geheel gevuld.
De liturgische gedeelten werden gespro
ken door ds. F. E. Hoekstra en Candida at
C. Moens, terwijl de declamatie van de
roker niet gemakkelijke berijmingen in den
beer F. Hofman een goed vertolker vonden.
Van den koor- en kinderzang weet de
beer Slings iets aparts te maken, wat voor
al zijn oorzaak vindt in de door hem be
trachte arrangementen van kerk- en de
vertrouwde Kerstgezangen.
Bii de meditatie: Jezus Verlost." sprak
ds. Hoekstra over „Verlossing, een won
der". waarbij hij zeide, dat verlossing be-
'oekent een beslissend keerpunt te zijn van
de grootste ellende naar het grootst denk
bare geluk.
De heer Moens behandelde het onder
werp: „Verlossing, een zegen".
De treffende wijdingsdienst werd met
samenzang en gebed gesloten.
BUBBELTJE EN KNOR
Teekening Hessels (Pax Holland m.)
Waar de amateur-tabak gekerfd wordt.
Eindelijk mogen de snijmachines draaien.
„Dat is te vet voor shag....
Rhenen. In tal van tuintjes heelt men
dezen zomer een ..nieuw" gewas gezien: een
welige hooge plant met groote bladeren.
Dit was tabak en menige amateur-kweeker,
die van „sigaretten uit eigen tuin" droomde,
heeft met een zekere angst afgewacht wat
eruit worden zou en tevens met een zekere
spanning het moment verbeid, waarop hij
zou mogen „proeven".
In zijn ongeduld heeft hij dikwijls een
schaar genomen en is zelf aan het snijden
gegaan, nadat hij het blad in ijl-tempo
boven den kachel had laten drogen. Maar
dit primitieve kervingsproces heeft het
aroma en het gelijkmatig branden van het
product stellig geen goed gedaan, temeer
daar vakkundig kerven ook meer bewer
kingsfases veronderstelt, dan snijden alleen.
Voor weinig geld zou een vakman dit alles
volgens de regelen der kunst gedaan heb
ben, al is niet iedereen, die over een
Quester-kerfbank en andere installaties be
schikt, gerechtigd, het amateursproduct in
ontvangst te nemen en te verwerken. Van
hoogerhand werden hiertoe slechts enkelen
in den lande aangewezen, die onder of-
ficieele controle van het Rijksbureau voor
Tabak- en Tabaksproducten de ruwe bla
deren om mogen tooveren in shag, of in de
grovere pijp- of pruimtabak. Voor de pro
vincie Utrecht heeft de onderneming Harde
man en Tjakkes te Rhenen in deze vol
machten gekregen, al moest men wel eeni
ge n tiid wachten op de vergunning om met
hef. werk te mogen beginnen. Deze is thans
binnen en men verwacht ook spoedig toe-r
stemming om het verwerkte product weer
te mogen afleveren. Met een kennersoog
heeft de heer Hardeman in den laatsten tijd
verschillende bosjes en bossen amateur-
kweek hiertoe wordt overigens die teelt
gerekend, die beneden 1 Are gebleven is
en dus buiten den leveringsplicht viel
gekeurd cn zonder lange studie dadelijk ge
zegd „wat ervan te maken viel". Wanneer
men hem best goed geeft voor de bereiding
van sigaretten-tabak, zal hij het hoofd
schudden en zeggen: .JDat is te vet voor
shag. daar moet u pruimtabak van laten
sniiden".
Is er een voldoend kwantum binnen
alles wordt vooraf en achteraf netto gewo
gen en een klein verwerkings-gewichtsver
lies over de massa verdeeld, zoodat een
ieder nagenoeg op den gram af het zijne
terugkrijgt dan wordt begonnen met een
spoed-fermcntatle (een eiger. vmcjïng van
den heer Hardeman waarbij' een wals een
ffrootc rol speelt en de schadelijke zuren, die
iet verrottingsproces bewerkstelligen, uit
de stelen en nerven onttrokken worden.
Behalve de door een electromotor gedre
ven snijmachine, waarop men door een
simpele manipulatie drie sneden kan ver
krijgen cn wel fijn, middel en grof. respec
tievelijk bedoeld voor shag-, rook- en
pruimtabak, heeft ook de Eest-machine een
belangrijke taak. Dit is een zuiverings- en
droog-installatle: in oen ver warmden, rond-
draaienden trommel wordt de tabak door
tangen uit elkaar gehaald en al het stof
Merkwaardige bijbeïs.
Het, kan geen verwondering wekken, dat
onder de waarlijk tallooze exmplaren van
den bijbel, die sinds eeuwen dc drukpersen
hebben verlaten, uitgaven dan wel- afzon
derlijke exemplaren voorkomen, die ietL
bijzonders vertonnen, hetzij in uiterlijk, het-<
zi] ten aanzien van den inhoud. Zoo berust
er in de boekerij van het Vaticaan een He-
breeuwsche bijbel, die niet minder dan 325
pond weegt. In 1512 'neeft paus Julius II
er een bod van 500.000 francs op gehad,
maar ofschoon de paus op dat oogenblik in
geldnood verkeerde, heeft hij van het kost-
are stuk geen afstand willen doen.
In 1717 werd een bijbel in Engeland ge
drukt, waarin boven de gelijkenis van den
Wijngaard --- Vineyard in Lucas XX
abusievelijk gedrukt stond: Vinegar (azijn).
Deze bijbel stond voortaan bekend als
„Azijn-bijbel".
Zoo kreeg men ook den „Deugnieten
bijbel". Een nalatig zetter n.l. liet het
woordje „niet" weg. zoodat er kwam te
staan: „Gij zult echtbreken" en de correc
tor las over de fout heen.
Was dit tenminste nog een vergissing, een
geval van berispelijken moedwil leverde de
vrouw van een drukker in Duitschland. die
des nachts in den lettervorm van een bijbel,
die in de drukkerij van haar man op af
drukken lag te wachten, het woordje „Herr
verving door „Narr", zoodat er in den be
kenden tekst uit Genesis kwam te lezen „Er
(d.w.z. de man) soil dein Narr sein". De
met deze fout gedrukte bijbel heette
voortaan „Narren-bijbel".
Toen In oude tijden in Bohemen eens ge
last was, alle bijbels te verbranden, was er
een boerin, die naar exemplaar wist te red
den. door het in broodbeslag te wentelen,
en te bakken. De bii be), die met een zoon
van de boerin in Amerika terechtkwam,
wordt thans in New-York bewaard en heet
natuurlijk de „Gebakken bijbel".
December.
December, eigenlijk Decembris. beteekent
tiende maand en herinnert daardoor aan
den tijd, waarin deze maand de tiende ïn
de rij was. De naam past dus eigenlijk niet
meer en „Wintermaand" is dus eigenlijk
een betere benaming.
Daarmee zijn de namen van December
evenwel nog niet uitgeput. Karei de Groote
noemde December „Heiligmanoth", in ver
band met het Kerstfeest, dat in deze maand
valt. Het feit der winterzonnewende, dat.
zooals men weet, op 21 December valt, is
bewaard gebleven in ..Windelmaand", ter
wijl in „Wolfsmaand" de herinnering wordt
levendig gehouden aan den ouden tijd, toen
in het hartje van den winter dé wolf ook
in deze streken hongerig op roof uittrok.
en zand door zuigende lucht via den pijp
naar buiten gehaald. Na het snijden wordt
het product uitgestrooid op den zolder, op
dat hij goed „uitsterft", waarna nog de
zeef zijn zuiveringswerk moet doen. Wat
dan overblijft, is welhaast niet te onder
scheiden van een winkel-product en voldoet
ook qua aroma zeer goed. Het vertoont dus
in ieder opzicht sterke verschillen met de
eigen „haksel-tabak".
Er wordt een groote toeloop verwacht,
omdat er nogal heel wat amateurs zijn, zoo
dat het niet aan te raden is, al te lang te
wachten.
(Nadruk verboden). J. St.
De schaapherder keert terug.
Het aloude, aan tradities zoo rijke, be
roep van schaapherder belooft een nieuwe
bloeiperiode tegemoet te gaan.
Ten einde Europa ook op het gebied van
kleedingstoffen onafhankelijk te maken van
invoer uit overzeesche gebieden, zal de
schapenteelt in het Oosten en Zuid-Oosten
aanzienlijk moeten worden uitgebreid' zoo
dat deze tak van het landbouwbedrijf zich
in de komende tientallen jaren in een toe-
némenden bloei zal kunnen verheugen en
het beroep van schaapherder gunstige voor
uitzichten biedt. Aan daartoe in aanmerking
komende schaapherdersleerlingen wordt
bovendien nog de mogelijkheid geboden na
eenigen tijd als zoodanig werkzaam te zijn
geweest, eenige jaren door te brengen in het
buitenland bij de daar reeds in grooten ge
tale aanwezige model-schapenfokkerijen.
WOORDRAADSEL.
Een bekende uit
drukking hieruit te
lezen met gebruik
making van den
paardensprong uit
het schaakspel.
Men vangt aan bij
het middelpunt
PAARDENSPRONCPUZZLE.
Oplossing puzzle
12 December.
De wereld houdt
ervan om 't schit
terende zwart te
maken en het ver
hevene door het
slijk te sleuren.
Verzameling der boekdrukkunst.
Een uitbreiding van 75 jaar geleden.
In het gemeente-archief zijn vele boeken,
voorwerpen e.d. welke betrekking hebben
op de boekdrukkunst. Dat is te begrijpen,
want in den loop der eeuwen is dc naam
van Lourens Coster uiteraard verbonden
met dien van Haarlem.
Dezer dagen is het vijf en zeventig jaar
geleden, dat de verzameling een aanzien
lijke uitbreiding onderging. Dat kwam door
een zeer belangrijke veiling van de biblio
theek, nagelaten door de heeren Izaak, Jo
hannes en mr. Johannes Enschedé. Als ge
volg daarvan boden de heeren Joh.
Enschedé en Zonen op 18 December 1867
aan de gemeente ten geschenke, ten be
hoeve der stedelijke verzameling van voor
werpen, betreffende de uitvinding der boek
drukkunst: le het uit vier bladzijden be
staande fragment van een in 4e formaat
op perkament gedrukten Donatus, afkom
stig uit de nalatenschap van den in 1780
overleden heer Johannes Enschedé, dat hij
en een aantal andere deskundigen steeds
beschouwd hebben als een der eerste en
hoogst merkwaardige typografische voort
brengselen: 2e het op een eikenhouten pa
neel geschilderd- afbeeldsel van Coster, dot
volgens de op de achterzijde voorkomende
verklaring, nagelaten i» door Coster's laat
sten afstammeling Wil'ssgi Corn. Kroon,
overleden op 24 Maart 1724 tc Haarlem.
De voorouders van de heeren Enschedé had
den dit als een echt afbeeldsel van Coster
in hun verzameling van Costeriana opgebor
gen en zorgvuldig bewaard.
De toenmalige burgemeester, mr. E. A.
Jordens bood tie gemeente ten geschenke
aan (wee fragmenten op perkament van een
psalterium in 1457 te Mainz gedrukt, een
fragment van een oud brevier, waarvan
de letters overeenkomen met dat van het
psalterium van 1457. een fragment van het
blad van een bijbel in 1462 te Mainz ge
drukt en een blad van de Eplstolae S.
Hieronymi te Mainz door Schaffer gedrukt in
1470, welke de hoer Jordens uit de biblio
theek der heeren Enschedé, ter gelegenheid
van den openbaren verkoop had gekocht.
De burgemeester verkeprde in de veronder
stelling. dat de fragmenten belangrijk waren
als stukken ter vergelijking van de eerste
proeven der boekdrukkunst.
Ook de directeuren van Teylers stichting
lieten zich niet onbetuigd en boden de ge
meente aan, om bij de costeriana tc bewa
ren, het beroemde zoogenaamde Abededa-
rium, dat zij hadden aangekocht op de
veiling.
De gemeenteraad aanvaardde de
schenken onder dank en zorgde er voor.
dat de voorwenpen een gepaste en waardige
bewaarplaats vonden in de reeds belang
rijke stedelijke collectie van voorwerpen,
die den alouden roem der stad ook bij de
late nageslachten zullen bewaren.
De gemeente kocht nog meer werken
aan, zij het ook op ander gebied, cn had
daartoe machtiging verleend aan de heeren
H. Geerlings Czn,. bibliothecaris der Stads
Bibliotheek, A. J. Enschedé, gemeente
archivaris en J. Tielenius Kruythoff, ge
meente-secretaris. Deze heeren besteedden
een bedrag van f 997.70 cn bij de aange-
December - Wintermaand.
Kerstmis en Midwinter.
Wij schrijven thans December, de laatste
maand van het jaar, of zooals men deze-
mand beter kan noemen hetgeen tegen
woordig meer en meer gedaan wordt
Wintermaand, de maand waarin onze win
ter begint en tevens de maand van den
kortstcn dag en de zonnewende, waarbij de
zon de winterwende ingaat.
In December vieren wij in Europa de
Kerstdagen, 25 en 26 December, de eerste
dagen van het oud-Germaansche Joelfeest
(„joel", Eng. „wheel" rad, denk aan het
zonncrad!), de tijd van de „twaalf heilige
nachten", een feesttijd, die tot Driekoningen
duurde.
Tal van gewoonten en gebruiken vindt
men ten onzent nog voortleven als over
blijfselen van dezen feesttijd: de kerstspe
len, de midwinterhoorn die in sommige
dcelon van ons land nu nog wordt geblazen
eenige dagen voor Midwinter als aankon
diging van den lichten tijd die weer komt
en tevens aLs ieeken dat het akkerbouwge-,
reedschap binnengebracht moet zijn
de maretak (mistletoe) en de Kerstboom.
De Kerstboom vormt in tal van gezinnen
het ornament van de Kerstdagen, versierd
als hij is met lichten en snuisterijen en waar
onder men geschenken voor de familieleden
legt. De oorsprong van den Kerstboom kan
men zoeken in de vereering die de oude
Germanen hadden voor het woud. De Kerst
boom, altijd een groene spar of den, kan
beschouwd worden als eerste getuigenis en
profetie van de komende lichte dagen, van
dc herleving der natuur. Bovendien vormt
hij een zinnebeeld voor de overwinning van
den zomer op den winter. Als versterking
van dit symbool „de zomer overwint den
winter" kan men ook de verlichting van
derf*boom zien, die warmte en welbetagen
opwekken cn doen denken aan de komende
dagen, waarin men zich weer kan koesteren
in het licht en de warme stralen der zon.
Ditzelfde licht werd in Christelijke tijden
gecombineerd met het licht der liefde, en
den vrede van het Christendom, gepaard
met den in dezen tijd vallenden geboorte
dag van Christus, en de „heidensche" Kerst
boom werd symbool van Christus' geboorte
dag
Ook op andere wijze kan men de Kerst
zien: eerste Kerstnacht was bij de oude
Germanen „Moedernacht", 25 December de
geboortedag van de onoverwinnelijke nieuwe
zon („dies natalis lnvicti solis") de ge
boorte van het nieuwe jaar, de „moeder"
van 365 nieuwe dagen. Het oude bijgeloof
zegt, dat in dezen heiligen nacht het nieuwe
leven, de vruchtbaarheid begint. Vandaar
gewoonten die hier en daar nog voortleven
als het binden van stroowisschen om de
boomstammen, het steken van oen munt
onder de boomschors en het schieten in de
boomen. Vroeger zeide men zelfs ..ln Kerst
nacht bloeien de appelboomen en dragen zii
vruchten en die eronder staat, ziet den
hemel open".
Voor den Kerstdisch.
KERSTSTER.
125 gr. bloem, 30 gr. custard poeder. 100
r suiker, 1 dL. taptemelk of water, 10 gr.
lakpoeder, zout, geraspte citroenschil.
Bloem, custardpoeder, zout en bakpoeder
samen zeven. De melk, de citroenschil en de
suiker toevoegen en de massa roeren tot zij
gelijkmatig is. Een stroopblik of ronde trom
mel heel dun met boter insmeren (daar
voor een vet boterpapiertje gebruiken), het
deeg erin overbrengen en dc trommel slui
ten. (De trommel mag niet hooger dan voor
2/3 gevuld zijn In een pannetje water aan
de kook brengen, het trommeltje erin plaat
sen en het deeg -hi l uur op een zacht
vuurtje laten koken. Oppassen, dat het wa
ter niet in het trommeltje kookt. De koek
uit de trommel laten glijden, koud laten
worden en doormidden snijden. Een helft
nog eens door snijden en wat eustardvla
tusschen de twee stukken strijken. De an
dere helft in zes punten snijden. Deze aan
de lange zijde met eustardvla bestrijken. 13e
punten in stervorm om de eerste helft plaat
sen. Het geheel aan den bovenkant met
roode jam oedekken.
AAKDAPI'KLFLENSJKS, „ZOET"
OF ..ZOUT" (8 stuks)
OF
400 gr. gekookte aardappelen. 100 gr. bloem,
:out. Voor hartig vulsel: gesmoorde tomaten,
champignons of groenten of vleeschresten,
viseh, garnalen of mosselen in een dik sausje;
zoet vulsel: jam. stroop, honing .klein
gesneden en besuikerde vrueh'en vruchten
moes. eustardvla.
De koude gekookte nardamv^cn ':in
naken, dc bloem eraan toevoegen en de massa
meden tot een soepel deeg verkregen is. Het
leeg dun uitrollen. Tafel en decern! ma' bloeit»
bestrooien. Van de deeglap 8 vierkanten snij*
Hiervan een helft met vulsel bedekken
tot op 1 cm. van den rand. Dc andere helft
rover vouwen. In een koekepan wat boter of
vet heet laten worden en daarin de flensjes
aan beide zijden goudbruin bakken, ia
jes op een warme schaal overdoen en er een
takje peterselie bijleggen of er wat suiker
over strooien.
AARD APPELTAART.
500 gr. gekookte aardappelen, 80 gr. haver
mout of vlugkokendc gortmout, 100 gr. suiker,
zure appelen, 2 theelepels bakpoeder, zout.
De aardappelen fijn wrijven en met do
havermout of gortmout. de suiker, de geraspte
appelen, poeder en zout vermengen. De massa
zoolang kneden, totdat zij gelijkmatig is Een
koekepan heel dun met boter insmeren en met
wal bloem of paneermeel bestrooien. Het deeg
in de pan overdoen en met het deksel erop,
op een zacht vuur bakken. Na een half uur
de taart op een deksel schuiven, de koekepan
weer met boter insmeren en met bloem of
paneermeel bestrooien en de tweede kant op
dezelfde wijze bakken. De koek voorzichtig
uit den vorm laten glijden en koud laten
worden Naar verkiezing de koek met wat jam
bestrijken of met wat suiker bestrooien
Kerstplanten.
Kerstmi» nadert, «peuren we al naar
mogelijkheden om om» huls in foentklead to
kunnen «teken en dan zal h<*t dW Jaar aller-
ilnst eenvoudig zijn om do Kerstsfeer, dlo
IJ van oud» gewend zjjn, te benaderen.
Wel zuMen er nog verschMIernde bekend©
Kerst'p'lnriten ln de bloemenwinkel» y.Hn.
naar helna» niet voor ellee he-ur» bereik-
■tn.ir. Jammer genoeg au'Uen we ook onze
relJefde roode kerattul-pjc» en witte hvacin-
c-n moeten mlo.-.on. «lnnr ln <tt> kaww-n niet
restookt mag worden, en (u!«t «leze holge-
.vn.sje*. dlo voor hrtt-lo een-ten verkrik-hnar
«■aren. maakten voor zeer v len con belang
rijk d'-el uit va n do Ken*tvor»'.er(ng. Oeluk-
i-- zitten de hul-fen -.ei-iI K..od ln'do hes-
"on. zooat» we dat In Jaren niet gezien heb
ben en imnnriT vogei» r.e nu maar met
Ten laten, kunnen we van dit Meu
ken.
bekende kerst
blljkon te zijn. maar
zij heeft
'ikkig
ir#ch
ln de
k och te werken waren „Facecie mora! is
Laurentij Valensis" en „Handschrift der
Batavia van Iïadrianus Junius" waarvoor
bedragen van resp. f 409 en f 250 waren uit
gegeven.
cyclamen en de Tiego-nin, dli
Kerfitjilruvt'-n geworden zijn en «pedaal In
het wit op doze daten bijzonder in trok zijn.
De e .volume vraagt een licht o «ta nd>pl;uvta
op oen niet tc wnrmfl plok. waar zU ln evt>
hakje gezet wordt, dat wo dagtdljk» mot
lauw writer vuilon. Wat or na eon uur on-
•"•voer niet opgenomen I». verwijderen wo
Hever. omdat, wanneer do plant tn het wa
ter blijft staan, het blad spoedig geel zal
worden. (1e>.n we bovenop w n -:- dan kan
retting van blad- en hbreinMelen cn zelfs
vnn den bol het govr>h: zijn.
Do begonia houdt niet van een droge ka-
merterrvparBtuur. waardoor zii spoedtig haat*
bioementooi zet vertter.cn. Ken atoom end
ketóMj.. op d- kuch--' a hierin uitkomrrt
breng' ti Ook laten we do plant zoo rustlff
Ogelljk .Staan, daar door teVi'-ns verzet te a
•et bloemen verbir-n gaan. r>-igelijk» «reven
e water oi1 kamertemperatuur, terwijl
■owe) begonia's al.s cyclamen tijdens den
bloei gaarne een-; per weck ktwwdmcst ver-
nng'-n, waarmee w den b!"--i aaninerkelljlc
■erlangen. De begoniapot Son» per wek ln
•en emmer Ia uw water donrpclen, z.-il mal"
•en voorname factor zUn "m lang van d-
>lant t>' proflteoron.
A. C. MULLElt-IDJiERDf
Hypocras ©n kandoel.
Een feestelijke gebeurtenis vraa«t een fee
dijken drank. Onze voorouders wisten d-
il en hadden voor diverse festiviteiten bi
bchoorende dranken, zoo goed als wij.
Wat wij niet meer kennen, maar bij on;
oorouders nimmer ontbrak, zijn hypocr;
n kandeel, dc eerste een bruiloftsdrank, c
tweede een lekkernij, die ter eere van ce
jonggeborene gedronken werd. Hypoeras wei
verkregen door wijn op kaneel en suiker 1
trekken en daarna te filtreeren. Kandoel wn
een mengsel van wijn, suiker en kaneel, waa
doorheen een paar eierdooiers geroerd wa
Iren.
