Haarlemsche Courant Portugal onder den druk van Britsch ultimatum. 'Nieuwsblad voor Noord-Holland Duitsche voorzorgs maatregelen getroffen. Strenge maatregelen tegen hen, die hun radiotoestel niet inleveren. DE KOEIEN LOEIEN OM AARDAPPELSCHILLEN. 288e Jaargang No. 239 Bureaux: Groote Houtstraat 93. Tel Advert. 10724, Redactie 10600 Postgiro 134938 Haarlemscbe Ct, Haarlem Bijkantoor, Soendaplcln 37. Tel. 12230 Hoofdredacteur: F. C. Derkf Donderdag* 14 October 1943 Verschijnt dagelijks» behalve op Zon- en F^stdagen Drukkerij: Z. B. Spaarne 12. TeL 12713 Kantoor lJuiuiden: Rembrandtlaan 55» XJmui den-Oost UI tg Graf. Bedrijven Damiate. Haarlem K 1297 Dank zij meesterlijk beleid van Salazar bleef Portugeesche neutraliteit behouden. Thans onbehaaglijkheid te Lissabon. De oorlog is de grenzen des lands genaderd. Oordeel der Wilhelmstrasse. Het standpunt van de Wilhelmstrasse ten aanzien van de gebeurtenissen op de Azoren kan als volgt worden samengevat: De (looi' Churchill als een .overeen komst" verkondigde maatregel is tot stand gekomen onder den druk van eischen in den vorm van een ultimatum door de Britsche regeering, gesteld aan de Portugeesche regeering. De Portugeesche regeering heeft zich met het oog op de afpersingen en dreigementen blijkbaar niet in staat geacht, zich egen de zen druk te verzetten. Wanneer Churchill zich beroept op een verdrag uit het jaar 137 3 dan is hier sprake van een doorzichtige pro- pagandatruc. daar dit verdrag geen betrek king heeft op de kwestie der neutraliteit, doch beschouwd moet worden als een kolo niale overeenkomst van bescherming, die in den loop der tijden reeds lang is achter haald en ten doei had Engeland de moge lijkheid te geven zich te vergrijpen aan het Portugeesche koloniale bezit. De thans ge sloten overeenkomst vormt een nieuw lid in de reeds lange keten van-woordbreuken, die Engeland tegen Portugal bedreven heeft. In dit verband moet herinnerd worden aan de plechtige verklaringen die Engeland en de Ver. Staten bij de landingsactie in Afrika te genover Portugal en Spanje hebben afgelegd. In een officieele Britsche verklaring van November 1912 wordt gezegd: ,,De Portu geesche regeering krijgt de garantie, dat het in de bedoeling ligt van de regeering van zijne Britsche majesteit, dat noch Portugal, noch een van zijn overzeesche gebieden be trokken worden bij vijandelijkheden, die uit deze operaties zouden kunnen voortvloeien. De regeering vin zijne majesteit heeft even min de bedoeling eenige actie te ondernemen die de Portugeesche gebieden, hetzij in eigen land of overzee, bij oorlogshandelingen zou kunnen betrekken." Men is er te Berlijn van overtuigd, dat bij de actie van Churchill tegen Portugal sprake is van de poging om de Portugeesche neutra liteit in haar fundament te treffen en te tor- pedeeren. Bovendien betreft het hier een poging om kort voor het begin van de confe rentie der ministers van buitenlandsche- za ken te Moskou een parade-succes te boeken, en voorts om de poging, de gevolgen ya.n de herlevende Duitsche duikhootaotie te ver zwakken. Het Britsche optreden is het beste bewijs voor Engelsche meedoogenlooze en onscrupuleuze houding tegenover vrienden en bondgenooten. Aan alle overige neutrale staten moet het duidelijk zijn, dat de nieuwe actie tegen Portugal ook op Timor is de Portugeesche souvereiniteit door Engelsche contingenten geschonden een illustratie vormt van de politiek van geweld der Brit sche regeering tegenover de kleine volken. Voor de rijksregeering vormt deze jongste ontwikkeling geen verrassing. In Berlijn was men sinds lang op de hoogte van de plannen der Ver. Staten en der Britten tegenover de Azoren. Alle vroegere pogingen, die direct of indirect bijv. via de Braziliaansehe regee ring ondernomen zijn, zijn mislukt op de standvastige houding van de Portugeesche regeering. Pas de stappen in den vorm' van een ultimatum van den kant van Engeland hebben het prijsgeven van de Azoren be werkstelligd. De reactie in Portugal, Het beschikbaar stellen van steunpunten op de Azoren aan de Engelschen is voor het Portugeesche publiek over het algemeen vol ledig onverwachts gekomen. Hoewel de pu blicatie geschied is in een vorm waarbij het zwaartepunt gelegd wordt op de handhaving van de Portugeesche. neutraliteit, valt het toch niet te verwonderen, dat deze wijziging in de Portugeesche buitenlandsche politiek bezorgdheid heeft gewekt en in een alge- meene gereserveerdheid tot uiting is geko men. Naast den indruk, dat Portugal een van zijn souvereine rechten heeft prijsgegeven, heeft men het opbehaaglijke gevoel, dat de oorlog dichter bij Portugal in de buurt is ge komen en dat is het wat het Portugeesche publiek het meest verafschuwt. Stellig geeft men toe, dat het den minister president weer eens gelukt is Portugal bui ten den oorlog te houden maar de prijs, die daarvoor betaald moest worden, acht men zeer hoog vooral omdat juist op die manier de mogelijkheid grooter wordt, dat Portugal bij den oorlog wordt betrokken. In politieke kringen, die een zelfstandig oordeel behouden hebben, verneemt men scherpe opmerkingen over het bondgenoot schap met Engeland, dat weliswaar voor En geland voordeelen brengt, maar voor Portu gal niets dan nadeelen oplevert. Helaas is dat altijd zoo wanneer er een bondgenoot schap gesloten wordt tusschen een sterken en een kleinen staat maar dit is heel in het bijzonder het geval, wanneer de sterke staat Engeland heet. Engeland maakt van zijn bondgenootschap met Portugal gebruik om steeds nieuwe concessies af te dwingen. Het is kenmerkend, dat deze nieuwe zet van de Britsche politiek juist geschiedt op het mo ment, dat voor de Angelsaksische scheep vaart het gebruik van de Azoren van drin gende beteekenis wordt rnet het oog op de nieuwe aanvalsgolf van de Duitsche duik- booten. De Portugeesche politiek is dank zij de meesterlijke bekwaamheid van Salazar in staat geweest totdusver de neutraliteit zon der al te groote concessies van den kant van Portugal te behouden. Nu echter blijkt dat Engeland zoodra er vitale belangen op het spel staan de belangen van zijn bondgenoot over het hoofd ziet. Het spreekt vanzelf, dat dergelijke gedachten niet tot uiting komen in de pers. De Portugeesche ochtendbladen hou den zich weliswaar alle in uitvoerige com mentaren met deze gebeurtenis bezig, maar zij houden zich binnen het kader van de aan de pers verstrekte instructies, die de minis ter-president persoonlijk aan de hoofdre dacties der bladen heeft verduidelijkt. In dezen zin wordt het sluiten van een verdrag met Engeland beschouwd als een suc ces van de Portugeesche buitenlandsche poli tiek en als de logische consequentie van het 600-jaar oude bondgenootschap tusschen En geland en Portugal. Uiteraard wordt de grootste nadruk gelegd op de handhaving van de neutraliteit alsmede op het feit, dat de troepen na afloop van den oorlog van de eilanden worden teruggetrokken. Alle bladen wijzen in hun opschriften speciaal op deze beide punten. Ook wordt eraan herinnerd, dat het Iberische blok behouden blijft. In toonaangevende kringen te Berlijn wordt te kennen gegeven, dat het gejuich der Anglo- Amerikanen over hun coup ten aanzien van de Azoren wellicht ietwat voorbarig is. De militaire, resp. strategische voordeelen, die men zich aan gene zijde van de bezetting belooft, zullen, zoo wordt verklaard, waar schijnlijk door de voorzorgsmaatregelen opge heven worden, die van Duitsche zijde in volle bekendheid met de sedert lang ondernomen manoeuvres tijdig genomen zijn. Verwacht moet worden, dat een officieel standpunt van de rijksregeering binnenkort zal afkomen. In de Wilhelmstrasse heeft men desbetreffende verwachtingen gewekt. Daar bij zullen dan waarschijnlijk preciseeringen gegeven worden ten opzichte van de conclusies die van Duitsche zijde getrokken worden uit het optreden der Engelschen In Japansche deskundige kringen verklaart men, dat achter het sluiten van dit verdrag klaarblijkelijk een zeer sterke druk staat. Men voegt hieraan toe, dat Portugal klaarblijkelijk heeft moeten toegeven door de Britsche ma noeuvres, aangezien'het de moeilijkheden wil de overwinnen, die voortvloeien uit de goede- renschaarschte op het Iberische schiereiland. Men wijst op het feit, dat het accoord de levering van Britsche goederen aan Portugal inhoudt. Japansche rijksdag bijeengeroepen Bij keizn'.ijk besluit is de Japansche rijks dag bijeengeroepen op 25 -October a.s. voor een bijzondere zitting die drie dagen zal du ren. Noodexamen op middelbare scholen. Naar wij vernemen bestaat het plan op de middelbare scholen en gymnasia een nood examen in te stellen voor jongelui uit de hoogste klassen, die tusschen 1 October en 31 December 19 jaar worden. De bedoeling is, dat dit examen, dat nog vóór 1 Januari 1944 ge houden zal worden, afgenomen wordt door directeur en leeraren van de scholen. Het diploma, dat verkregen wordt, indien het nood-examen met gunstig gevolg afgelegd zal zijn, zal dezelfde rechten geven als het normale diploma. „EEN NEDERLANDSCHE VROUW AAN HET WOORD". De titel van het praatje van Max Blokzijl hedenavond uit te zenden over Hilversum I óm 18.45 uur, luidt: „Een Nederlandsche vrouw aan het woord". MOSKOU. D. - Nog enkele dagen en de conferentie tusschen de ministers van buitenlandsche zaken van de Vereenigde Staten, Engeland en de Sovjet Unie zal beginnen. Als datum wordt 17 October genoemd en men ver wacht, dat de besprekingen ten minste veertien dagen zullen duren. Cordell Huil de vertegenwoordiger van Amerika, wa- een paar dagen geleden al op weg naar Rus land en zal er thans wellicht reeds gearri veerd zijn. Gisteren hebben wij er in het artikeltje .Aan den vooravond van de conferentie tr Moskou" al op gewezen, welke bezwaren e: op deze conferentie overwonnen zuller moeten worden. Die bezwaren zijn ever talrijk als gewichtig en men zou kunnen zeggen, dat er feitelijk, geen der bij deze conferentie betrokken partijen is, die niet met angst en beven den afloop der bespre- ingen tegemoet ziet. Daar zijn om te beginnen de conferee- rente partijen zelf. Stalin heeft dit jaar ge soebat en gesmeekt om een tweede fron' natuurlijk ter ontlasting van den Duitscher tegenstand in het Oosten en het kan voor Eden noch voor Huil aangenaam zijn. straks te moeten erkennen, dat de Anglo-Ameri- kanen geen kans hebben gezien, het tot eer tweede front te brengen. Daarover zuller ongetwijfeld bittere woorden vallen en on der die omstandigheden wordt de taak var beide Westersche afgezanten alles behalvf gemakkelijk. Want niet alleen hebben zi: Stalin te sussen op het punt van zijn eisch tot uitbreiding van de krijgsverrichtingen in West Europa (immers Stalin heeft al lang onomwonden te kennen gegeven, da1 hij wat er in Italië voorvalt weinig telt) maar zij hebben bovendien nog een andere opdracht meegekregen, n.l. het Kremlin te animeeren tot een conflict met Japan en zoo het daartoe niet bereid is, het voor het minst te brengen tot het afstaan van steun punten ten behoeve van de Amerikanen in hun strijd tegen het land van de rijzende zon. Men zou dan ook zeggen, dat de Russer. op deze conferentie de sterkste troeven in handen hebben en voor de naaste toekoms is dit ongetwijfeld het geval. Doch Stalir moet vooruitzien en zal den boog niet al te strak kunnen spannen. Want Rusland droomt nog steeds van een toekomstige in vloedssfeer in den Grooten Oceaan. En te land interesseert het zich nog altijd voor dc positie van Korea en ziet dit gebied reed» verdeeld in een Chineesch en een Russisch protectoraat. Voorts is daar de vraag, welk? houding Rusland zichzelf toebedeeld wenscht ten aanzien van Iran en Irak en men weet uit de jongste geschiedenis, dat Stalin op dit punt zich niet erg bescheiden heeft getoond. Oud, zeer oud zijn vervolgens de Russische aanspraken op de Turksche zeeëngten. Van recenter datum is de Rus sische honger naar de Oosteuropeesche ge bieden van Finland tot Bessarabië en nieuw is het denkbeeld van Sovjet Rusland al? Middellandsche-Zeemogendheid. Voor de bereiking van dit alles of vooi gedeelten er van kan Stalin een goede ver standhouding met de Anglo-Amerikaansche partners niet ontberen en het is dan ook zijn eigen belang, zijn misnoegen over de dezen zomer te kort geschoten hulp te be teugelen. En zoo zal deze conferentie strak? het tragi-komisch beeld opleveren van een kapitalisme, dat den steun zoekt van het bolsjewisme en van een bolsjewisme, dal het kapitalisme in het gevlei zoekt te ko men. -- Doch rechtuit tragisch is de positie van hen, die óók partij ter conferentie zijn, doch sr niet tegenwoordig zullen wezen. Wij be doelen de zoogenaamde vertegenwoordigers der kleine, al dan niet bezette staten, over wier lot, als de teekenen niet sterk'bedrie gen. over enkele dagen te Moskou la mort sans phrase zal worden uitgesproken. Verleden week heeft Eden de vertegen woordigers der Londensche emigrantenre- geeringen bij zich ontboden en hun het een en ander medegedeeld over hetgeen ter conferentie te wachten staat. Het kan nief verbazen, dat er op deze bijeenkomst een sterke nervositeit aan den dag trad en dat zoowel Roemenen als Joego-slaven, Grie ken als Polen hun hart vasthielden bij de gedachte, welke nationale belangen -3aai straks in Moskou verkwanseld zullen wor den. Het was hun immers zonder meer dui delijk, dat Engeland zich reeds lang de handen gebonden had! Het is naar aanleiding van deze bijeen komst, dat de Londensche correspondent van „Stockholms Tidningen" schreef, dat in het kader van de gemeenschappelijke Ame- rikaansch-Britsch-Russische politiek „zelfs het Poolsche probleem zal kunnen worden opgelost". Iedereen begrijpt, wat dit voor Polen zal kunnen beteekenen. En de New Yorksche correspondent van de ..Svenska Dagbladet" gewaagt "van een politiek van „nieuw realisme", waartoe Amerika door een alomvattende overeenkomst met Rus land besloten is. „In het teeken van dit nieuw realisme heeft" al-dus de journa list „Washington op het oogenblik niet veel neiging, moeite te gaan doen voor Fin land en wat de Baltische landen betreft zal men ook al zonder veel moeite den Russen tegemoet kunnen komen". Wat den Balkanlanden te wachten zou staan ingeval Finland, Polen en de Balti sche landen Russisch protectoraat anders gezegd: gêbolsjewiseerd zouden worden, behoeft weinig toelichting en terecht schrij ven de Turksche bladen, dat een eventueele expansie van de sovjets op den Balkan voor Turkije noodlottige gevolgen zou kunnen hebben, zoowel op economisch als op poli tiek gebied. Zoo biedt de aanstaande conferentie te Moskou voor de minderheden een trooste loos verschiet. Het is voor sommige Neder landers wel nuttig, eens te bedenken, dat ook ons land tot die minderheden behoort, dat wil zeggen, op dezelfde wijze kans loopt door Amerika en Engeland verkwanseld en verraden te worden als thans staat te ge beuren met die landen, die óók eenmaal vertrouwden, dat hun belangen bij Chur chill en Roosevelt veilig waren. Het was in 1940, dat Stalin tijdens he bezoek van Molotow aan Be-liin. aan den Führer den eisch stelde, dat de Bosporus, de Dardanellen, de Balkan en Finland aan het goeddunken van de Sovjet Unie zouden worden overgelaten. Hitier weigerde cit op de meest besliste wijze, al was het duidelijk dat hij voor die weigering een zwaren, zeer zwaren prijs betalen moest, zooals nog geen jaar later zou blijken. Staiin stelt thans den eisch opnieuw. Niet aan Hitler, die hem manmoedig in den weg is getreden, maar aan de heeren Eden en Cordell Hull, Chur chill en Roosevelt. Zij zullen niet weigeren. Zij zullen hem niet manmoeiig in den weg treden. Zij zullen volken, staten en cultuur waarden aan hem uitleveren. Wie dit inziet zal beseffen, wat het Ger- maansche Oostfront in deze dagen voor Europa beteekent. Huisraad en meubelen worden verbeurd verklaard ten behoeve van slachtoffers van bombardementen. Nederlandsche Vrijwilligers bij de Duitsche oorlogsmarine. De beëediging. De commandant schouwt de troepen. (Andres/Stapf Pax c) KORT NIEUWS In Frankrijk is een decreet uitge vaardigd, waarbij bepaald wordt, dat zij, die Engelsche en Amerikaansche krijgsgevangenen helpen, worden ge straft met 'n maxi mum van tien ja ren tuchthuis of zelfs met de dood- Tijdens een wer velstorm in Mexico zijn volgens Mexi- caansche opgaven 52 personen om het leven gekomen en 102 gewond. Bij de Ameri kaansche vliegers, dié van den aanval op Münster niet zijn teruggekeerd, behoort majoor Wi- nant, zoon van den Amerik aanschen ambassadeur in En geland. De höhere SS- und Polizeiführer maakt be kend: Aan mijn bekendmaking van 2 October 1943, volgens welke aan de personen, die hun radio toestel, voor zoover dit valt onder den inleve ringsplicht, vóór 20 October 1943 inleveren, vrijheid van straf wordt toegezegd, hebben Er wordt nogmaals nadrukkelijk op gewezen, dat tegen personen, die na 20 October 1943 nog zonder daartoe gerechtigd te zijn, in het bezit zijn van een radiotoestel, met bjjzondere strengheid zal worden opgetreden. Tegen hen kunnen volgens par. 10 van mijn verordening van 13 Mei' 1943 betreffende het verbeurd verklaren van radio-ontvangtoestel len gevangenisstraffen en boeten tot een on- beperkten omvang worden uitgesproken. Bo vendien kunnen tegen hen maatregelen der Sicherheitspolizei bevolen worden, in het bij zonder ook verbeurdverklaring van hun roe rend en onroerend vermogen. Ik vestig er in het bijzonder, de aandacht op, datik in ieder geval van niet inlevering of van heime- Iijk wegwerken van een toestel als eersten strafmaatregel last zal geven tot onmiddellijke ver beurdverklaring van het.gehee- le huisraad, met inbegrip van de meubelen, ten gunste van slachtoffers van bombardemen ten. Er wordt nogmaals op gewezen, dat slechts die personen vrijgesteld zijn van den plicht tot inlevering van hun radiotoestel, die in het bezit zijn van een officieele voorloopige „Be- scheinigung" De officieele voorloopige „Be- scheinigungen" zijn op volgorde genummerd, aan de eene zijde bedrukt met Duitschen, aan de andere met Nederlandschen tekst. Boven dien moeten de „Bescheinigungen" voorzien zijn van een dienststempel der Dienststelle, die de Bescheinigung heeft uitgereikt. Alle an dere Bescheinigungen van Dienststellen of per sonen zijn ongeldig en beschermen de bezit ters niet tegen bestraffing, wanneer de toestel len niet voor den vastgestelden termijn wor den ingeleverd. Wie een verzoek om vrijstelling van de in leveringsverplichting heeft ingediend en tot heden nog niet de bovengenoemde Bescheini gung heeft ontvangen moet zijn verzoek als afgewezen beschouwen en derhalve zijn radio toestel onverwijld inleveren.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlemsche Courant | 1943 | | pagina 1