Haarlemsche Courant Nederlands positie en de rede van Smuts. Communiqué over de conferentie te Teheran. Nieuwsblad voor Noord-Holland In tegenstelling tot de in het communiqué van de conferentie te Cairo aan Japan gestelde eisch inzake onvoorwaardelijke capitulatieontbreekt hier een dergelijke formule. 286e Jaargang No. 285 fiureaux: Groote Houtstraat 93. Tel. Advert. 10724, Redactie 18600 Postgiro 134958 Haarlemsche Ct, Haarlem Bijkantoor, Soendaplein 31. Tel. 12230 Hoofdredacteur: F. C. Derks Dinsdag: 7 December 1943 Verschijnt dageiyks, behalve op Zon- en Feestdagen Drukkerij: Z. B. Spaarne 12. Tel. 12713 Kantoor ?Jmuiden: Rembrandtlaan SS» IJmuiden-Oost Uitg.: Graf. Bedrijven Damiate, Haarlem K 1297 Na een Geallieerde overwinning een Dominion van het Britsche Rijk? Met de rede van dén Zuidafrikaanschen premier zou in Engelands politiek een fundamenteele wijziging begonnen kunnen zijn. West. Europa als tegenhanger van Moskou's expansie. De minister-president van Zuid-Afrika, Smuts, heeft zooals bekend, te Londen een rede gehouden, waarin hij een schema ontwierp van het na-oorlogsch bestel. Smuts sprak, zoo schrijft de C. D., zoo duidelijk en daalde zoo diep in details af, als totdusverre nog geen Geallieerde staatsman heeft gedaan. Het is opmerkelijk, dat Smuts zijn rede den 25sten Novemberheeft gehouden; terwijl de tekst eerst den 2en December vrij werd gege ven voor publicatie. Smuts constateerde, dat in den huidigen feilen strijd der ideeën talrijke begrippen door het misbruik dat er van wordt gemaakt, zoo verwaterd zijn, dat het moeilijk is geworden ze op hun juiste waarde te toetsen. Zoo heeft men onder den indruk van den strijd tegen de totalitaire staten een volkomen ongemo- tiveerden afkeer gekregen van het woord „leiderschap" terwijl aan den anderen kant het begrip „democratische vrijheid" dreigt te ontaarden in absolute bandeloosheid. Smuts betoogde dat vooral in den chaos, welke naar hij meent, in het bijzonder in Europa op dezen oorlog zal volgen een krach tig leiderschap strikt noodzakelijk zal zijn om de vrijheid in juiste banen te leiden en op die manier een echte democratie te vestigen. Smuts, die Tsjoenking-China niet één keer noemde en daarover reeds scherp wordt aangevallen, sprak de verwachting uit, dat na den oorlog de wereld automa tisch zal komen te staan onder het leider schap van Groot-Brittannië, de Ver eenigde Staten en Sovjet-Rusland. Hij verwierp de idee van een combinatie tusschen de Vereenigde Staten en Groot- Brittannië, verklaarde echter nadrukke lijk, dat Groot-Brittannië in vergelijking tot zijn beide partners sterk in het na deel is. Zoowel de Vereenigde Staten als de Sovjet- Unie beheerschen een werelddeel, vormen een afgerond geheel met een talrijke bevolking, be schikken over productiemogelijkheden voor een toereikende voedselvoorziening -en vol doende grondstoffen voor hun industrie, ter wijl het Engelsche moederland een klein eiland is, dat over geen der bovengenoemde natuurlijke voordeelen beschikt. Het is, zoo vervolgde Smuts, nog te vroeg om reeds thans over definitieve regelingen te spreken, vooral wat Europa betreft, wij zul len nu wel niet zooals na den eersten wereld oorlog, een vredesconferentie krijgen, waar op alles zoo goed en vooral zoo snel mogelijk worde geregeld. Hoogst waarschijnlijk zal het ditmaal niet verder gaan dan een wapen stilstand, waarna Europa voor geruimen tijd geregeerd zal worden door commissies. Maar reeds deze commissies zullen niet vruchtbaar kunnen werken zonder een zeker leiderschap. En wie zal nu dit leiderschap uitoefenen? Smuts voorspelde, dat er in het na-oorlog- sche Europa slechts twee groote mogendheden zullen bestaan. Frankrijk zal een langen, bitteren weg gaan, zoo het nog ooit onder de groote mogendheden zal terugkeeren. Italië zal vermoedelijk nooit meer in de rij der groote mogendheden komen te staan. Duitschland, zooals wij het hebben ge kend, zal voorgoed to'i; het verleden be- hooren, aldus Smuts. Blijven over de Sovjet-Unie en Groot-Brittannië. Hier moet Groot-Brittannië echter in verband met de bovengenoemde nadeelen, waarin het zich t. a. v. de Sovjet-Unie bevindt, de gelegenheid worden geboden, om zijn positie op het continent te ver sterken. Smuts ontwierp hierbij een schema in het kader waarvan Engeland een bondgenoot schap zou aangaan met de kleine West- Europeesche staten, wier 'idealen, denkwijze, enz., in vele opzichten met de Engelsche over eenstemmen en die ook in ander opzicht nauw met de Engelsche natie verwant zijn. Het bondgenootschap met Engeland zou de kleine West-Europeesche staten, wier namen Smuts niet noemde, in de gelegenheid stellen om de rol te spelen waartoe zij om verschil lende redenen geroepen zijn, maar .die zij zoolang zij op zichzelf staan, niet spelen kunnen. Met Engeland vereend vormen zij een groote, krachtige mogendheid, terwijl zij anders bij iederen aanval verloren zijn. (Smuts verliest hierbij blijkbaar uit het oog, of verzwijgt op tactische gronden, dat het meerendeel der kleine, West-Euro peesche staten in den voorzomer van 1940 reeds het genoegen smaakte samen met Engeland tot een groote, krachtige natie vereenigd te worden. Met verbijsterende resultaten! Men bedenke inmiddels eens, welke prettige vooruitzichten ons land en volk zouden wachten, indien het na een Duitsche nederlaag, als Britsche voorpost dienst zou mogen doen in een eventueel Britsch-Bolsjewistisch conflict Gelooft men wellicht, dat de Britsche hulp dan in tegenstelling tot Mei 1940 wél tijdig zou komen Red. C. D.) Tenslotte preciseerde Smuts zijn gedachten- gang nog in dier voege, dat het niet in En gelands bedoeling ligt, de West-Europeesche staten, waarvan hier sprake is, op een of andere wije te annexeeren, maar dat elk der betrokken landen „vrij en zelfstandig" zal moeten beslissen, of het een dergelijk bond genootschap met Groot-Brittannië wil aan gaan of niet. Het lijkt echter twijfelachtig, of dezen landen ifi zulk een geval veel Vrije en zelfstandige keuze gelaten zal worden De gedachte, welke Smuts in zijd» rede ontwikkelde, is ten hoogste in zoo verre nieuw, dat zij^voor het eerst door een Brit- schen zij het dan ook nog slechts een overzeeschen staatsman werd uigesproken. Vooral in Amerika heeft men deze gedachten reeds herhaaldelijk uitgesproken, waarbij het kind dan tevens bij zijn waren naam werd genoemd. Maak Holland weer groot en sterk dis in de zeventiende eeuw zoo is het aan gene zijde van den grooten haringvijver tel kens weer neergeschreven en gezegd (alsof men staten kan stichten, zooals men maat schappijen opricht) en neem het met zijn koloniën in Oost en West als dominion op in de British Commonwealth of Nations. De Duitsche oordeelvellingen over Smuts' rede, waarop wij hier, teneinde niet in herhalingen te treden, niet dieper zullen ingaan, zeggen ongetwijfeld niet jren onrechte, dat het een grondige wijzi ging van de Engelsche politiek jegens het continent zou zijn, zoo de door Smuts geopperde ideeën gemeengoed in het Ver eenigd Koninkrijk zouden worden. Frankrijks lot. De diplomatieke correspondent van het D. N. B„ dr. Siegfried Horn schrijft: De rede van Smuts wordt in alle Europeesche landen beschouwd als een bevestiging van de ont wikkeling, die een logisch gevolg is van de samenwerking tusschen Engeland en de Ver. Staten met de Sovjet-Unie. Zelfs door de aan Engeland onderhoorige organen in neu trale staten en enkele Britsche bladen onder nomen poging om de brutale uitwerking van deze rede te verzwakken, moet mislukkeh door het te Londen toegegeven feit, dat op het optreden van Smuts misschien als zijnde niet diplomatiek kritiek kan worden uitge oefend, maar dat het beschouwd moet worden als een dappere poging om de werkelijkheid onder oogen te zien en de Britsche buiten- landsche politiek niet op idealistische con structies, doch op nuchtere machtspolitieke berekening op te bouwen. Met belangstelling wordt in Duitsche poli tieke kringen de reactie der Fransche dissi denten opgenomen, of zij nu van Londen of van Algiers uit uitdrukking geven aan hun „verbazing" over de verklaring, dat ook Frankrijk als groote mogendheid moet ver dwijnen. Frankrijk als groote mogendheid, vooral als koloniale mogendheid, moet ten gunste van het Empire uitgeschakeld worden. Wat zich onlangs in Libanon heeft afgespeeld, was slechts een kleine, zij het ook veelbetee- kenende reflex van deze algemeene Britsche tendens, die door Smuts met een nauwelijks te overtreffen cynische openhartigheid werd verkondigd. De reactie in Frankrijk zelf be wijst, dat zijn van de verantwoordelijkheid bewuste leiding geen illusies meer koestert over Engelands plannen en dat het streven om de positie van Frankrijk te waarborgen, elke andere dan een Europeesche beschou wingswijze uitsluit. Afbeelding van den postzegel van 3 ct. die door het Staatsbedrijf der P.T.T. vanaf 16 Dec. a.s. in de symbolen-serie zal worden uitgegeven. (P.T.T./Stapf Pax c> De Führer heeft op 20 Nov. j.l. 20.000 pas benoemde officieren van het leger, de marine, de luchtmacht en de Waffen-SS toe gesproken. De aankomst van den Führer; achter hem v.l.n.r: Generaalveldmaarschalk Keitel; de Reichsführer SS Rijks minister van Binnenlandsche Zaken, Himmler, generaalveld maarschalk Milch en de stafchef der S.A., Schepmann. (Hoffmann/Stapf Pax c) KORT NIEUWS Beveridge, de schepper van het bekende plan, heeft meegedeeld dat tachtig pro cent van het par ticuliere vermo gen in bezit is van zeven pro cent der bevol king De Duitsche lange afstandloo- per en Olympisch kampioen luite nant Lang is on derscheiden met het Ridderkruis. Een der oud ste Duitsche ver keersvliegers, de Lufthansapiloot Künstle, heeft zijn driemillioen- sten vliegkilome- ter afgelegd, het' geen gelijk staat met 75 maal om de aarde. Künstle neemt aan den oorlog als kapi tein deel. Reuter publiceert den tekst van het com muniqué betreffende de conferentie tusschen Roosevelt, Stalin en Churchill. Ter inleiding wordt er op gewezen, dat de conferentie vier dagen geduurd heeft en in Teheran is gehouden. In deze vier dagen zoo wordt gezegd, werd de „gemeenschappelijke politiek vastgelegd en bevestigd". Uitdrukking is gegeven, aldus zegt het communiqué, aan „het vaste besluit, dat de drie naties in den oorlog en in den daarop volgenden vrede zullen samenwerken". In Teheran zijn de plannen der drie naties „ter vernietiging van de Duitsche strijdkrachten" op elkander afgestemd. Omtrent het doel en het tijdstip, waarop de operaties zijn vastgesteld, is volledige overeenstemming bereikt. Over de problemen van den tijd na den oorlog zegt het communiqué, dat „alle naties klein of groot, opgeroepen worden voor actieve deelneming", voor zoover „haar bevolking met hart en verstand toe gewijd is aan de opheffing der tyrannie, der slavernij der onderdrukking en der onverdraagzaamheid, zooals dit bij onze eigen volken het geval is." Als datum der onderteekening wordt de eerste December opgegeven. In een verklaring, die Roosevelt ter be schikking heeft gesteld van de Army and Navy Journal wordt als doelstelling der Ver. Staten genoemd door eensgezindheid der Geallieerden alle doelen te bereiken, .die in Moskou aangegeven zijn. Roosevelt spreekt van één enkel zwaard, dat in zijn kracht alle reserves der Geallieerde mo gendheden samenvatten moet en van „één enkel verstand" dat geroepen is de leiding der operaties te bepalen. In Duitsche politieke kringen wordt er op gewezen, dat hier de president der Ver. Sta ten verdwaalt in eupKemistischen gedachten- gang ten aanzien van het ook door hem niet meer te bestrijden feit, dat Engeland noch den Ver. Staten, maar uitsluitend de Sovjet- Unie beslissenden invloed op de vormgeving der militaire en politieke operaties is gegeven Niet Roosevelt, die ook in het communiqué op de eerste plaats figureerde, maar Stalin is, naar men in Berlijn verklaart, thans de door slaggevende factor eener politiek, waarvoor de Geallieerden nog steeds naar een synthese zoeken. Wanneer in het over de besprekingen te Cairo uitgegeven communiqué de onvoor waardelijke capitulatie van Japan categorisch geëischt werd, is, en in Berlijn noteert men dit met eenige belangstelling, in het com muniqué van Teheran, dat in de eerste plaats gewijd is aan het overwinnen van Duitsch land, een dergelijke eisch weggelaten. Men laat daar om jvelke redenen de laatste oproep aan het Duitsche voik met de bekende ultimatieve eischen achterwege is gelaten men constateert slechts, dat de loop der ge beurtenissen den tegenstanders van de lan den van het Pact van Drie een voorzichtiger taal raadzaam doet voorkomen, welke ook in het officieele communiqué over de ontmoeting tusschen Stalin, Roosevelt en Churchill haar neerslag heeft gevonden. Ten aanzien van het communiqué van Tehe ran neemt men in Duitsche politieke kringen als volgt stelling; Het officieele slotstuk van het theater der z.g. groote drie, is een waardig slot van de lange,, gevaarlijke en moeizame reis der exponenten van Gr. Brittannië en de Ver. Staten naar de grens van het Sovjet paradijs, om de bevelen van Stalin in ont vangst te nemen. Een twee pagina's groot com muniqué en een gemeenschappelijke verkla ring over Iran is het eenige resultaat. In het communiqué wordt het volgende medegedeeld: Communiqué. Wij, de president der Vér. Staten van Ame rika. de minister-president van Gr. Brittannië en de minister-president van de Sovjet-Unie hebben vorm en bevestiging gegeven aan onze gemeenschappelijke politiek. Wij hebben uiting gegeven aan ons voornemen, dat onze naties in oorlog zoowel als in den daarop volgenden vrede willen samenwerken. Wat den oorlog betreft, hebben onze militaire staven onder ling overleg gepleegd en wij hebben onze plannen ter vernietiging van de Duitsche strijd krachten in overeenstemming gebracht. Na deze nu reeds ontelbare malen afgelegde verklaring, komt een aanduiding over het ko mende tweede front, die evenwel nog vager gehouden is dan in de besluiten van Casablan ca 11 maanden geleden. Dan volgen de gebruikelijke woorden der plutocratische agitatie over samenwerking tus schen groote en kleine naties, over den strijd tegen tyrannie en slavernij, alsmede de ver klaring, dat men aan alle volken een welkom toeroept, wanneer zij ertoe zouden besluiten, tot de familie der democratische naties toe te treden. Een waarlijk op omkooperij gelijken de uitnoodiging, gezien het verraad van En geland tegenover zijn bedrogen bondgenooten als Polen en Sevrië, en ten aanzien van den toestand, waarin zich het verraden Reel van Italië met zijn verraderskoning en Badoglio bevindt. Ten slotte wordt uiting gegeven aan de hoop, dat men met vertrouwen dendag tegemoet ziet, waarop alle volken der wereld in vrij heid kunnen leven. Na dezen typeerenden zin volgen de handteekeningen van Roosevelt Stalin en Churchill. Aan het communiqué is een verklaring der drie mogendheden over Iran toegevoegd. Het kwam er hier blijkbaar slechts op aan/ de met elkaar in strijd zijnde belangen van Engeland en de Ver. Staten eenerzijds en van de Sovjet- Unie anderzijds, te behoeden voor een open baar conflict en een soort wapenstilstand in den belangenstrijd te sluiten De uitgebleven eisch. Het blijft een open vraag, of het aangekon digde manifest aan het Duitsche volk, ten offer gevallen is aan de oneenigheid van de opstel lers, die vijf dagen hebben noodig gehad om een onschuldig communiqué van hiervoor ver melden inhoud te fabriceeren. Wellicht heeft men met het oog op de indiscretie van Reuter een ander plan gemaakt ten aanzien van deze plannen en ze tot een later tijdstip uitgesteld. Wellicht heeft ook de houding van het Duit sche volk tegenover de terreur-aanvallen der Britsch-Amerikaansche luchtgangsters, aan de gangsterleiders van Teheran de lust ontnomen, zich meer te blameeren dan onvoorwaardelijk vereischt is. Hoe zulks ook zij, het spook der geheimzin nige conferentie in den Orient is voorbij. Het feit van ons vaste besluit, de wapens niet voor de overwinning uit handen te leggen, kome wat er komen mag, en de daden van onze soldaten en van die onzer bondgenooten blij ven bestaan." Bijzonderheden over de conferentie. Van Britsche zijde verluidt, dat president Roosevelt tijdens de conferentie van Teheran zijn intrek had genomen in de Sovjet ambassade aldaar. De plenaire bijeenkomsten hebben plaats gehad in de conferentiezaal van de Soyjet- ambassade. De eerste vergadering, zoo zegt Reuter, was dramatisch. Stalin verliet zijn vertrekken, schreed door den. tuin van de Sovjet-ambassade, hield een oogenblik stil voor het Hamer- en Sikkel-embleem boven het portaal en betrad toen het hoofdgebouw van de Sovjet-ambassade, waar hij president Roosevelt zou ontmoeten. Stalin kwam 26 November aan, 29 November arriveerden de andere Geallieerde deelnemers aan de conferentie. De besprekingen hebben geduurd tot Donderdagmorgen en eindigden met de vorming van een redactioneel comité ter formuleering van het communiqué en den oproep tot capituleering aan Duitschland. Tusschen de drie Geallieerde leiders heb ben in totaal, drie besprekingen plaats gevon den, die "elk twee uren hebben geduurd. Op den voorgrond stonden militaire kwesties. Op politiek gebied is de houding van Turkije besproken. De conferentie met den Turkschen president was al eerder bepaald en niet het gevolg van deze discussie, een en ander vooral op wensch van president Roosevelt, De Russische delegatie was niet zeer groot terwijl Churchill en Roosevelt met een uitge breid gevolg te Teheran arriveerden. De be veiliging tijdens de besprekingen berustte voornamelijk bij het foode leger. Berichten verkeer was verboden, zelfs voor diplomaten. Des nachts mocht de bevolking niet op straat.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlemsche Courant | 1943 | | pagina 1