Tü/litaL
Frans Hals
In BREDA
„De Heme-lsche Twistappel."
De St. Liduinaspelers in den
Stadssehouivb urg.
Dit „spel van schoof minne" door pater
Jac. Schreurs werd ten tooneele gebracht ter
gelegenheid van het vijJ: ep twintigjarig paro-
chiefeest der St. Liduina-kerk te Haarlem.
Den schrijver, die zelf de opvoering bijwoon
de, kende ik toe nu toe alleen uit eenige in
menig opzicht door hun oprechtheid en op
merkelijke afwezigheid van iedere problema
tiek boeiende dichtbundels dramatisch
werk kende ik aileen van-hooren-zeggen.
In „De Hem el sc he -Twistappel' zijn duide
lijk elementen van het middeleeuwsch gecsie-
lijk drama, van mysterie- en mirakelspel en
moraliteit verwerkt. Aan een moraliteit doet
het optreden van verschillende figuren den
ken, die. ook wanneer zij realistische perso
nen uitbeelden, toch vaoral Jiun kracht ont-
leenen aan hun zinnebeeldige beteekenis:
Minne. Moenen, de minnaar, de Dood, Moeder
en Vader.
Schreurs doet hier dus een poging 'n nieuw
geestelijk drama te scheppen, want met de
bewering dat het alleen in zijn bedoeling lag
een gedramatiseerd heiligenleven te geven.
520u men hem tekort doen. Hij streeft naar
een nieuwen stijl, waarbij hij tracht tot een
synthese "te komen van de elementen die voor
ons het middeleeuwsch geestelijk drama vaak
zoo treffend of minstens toch bekoorlijk
maken.
De traditie der oude godsdienstige spelen is
bij ons afgebroken Duitschland kent ze nog
in. de Oberammergauer Passiespelen en in
verschillende kleinere sedert eeuwen steeds
weer gespeelde stukken, waarvan er een twee
tal tijdens de K rstweek in onze stad door
het gezeischap „Elpore" werden opgevoerd.
Wanneer ik bedoelde spelen nu met „De
Hemolsche Twistappel" vergelijk, dan treft
me de grootere en echtere eenvoud van de
spelen van „Elpore", terwijl omgekeerd het
stuk van pater Schreurs in dramatische span
ning, weike het sterkst werd opgevoerd .in het
derde bedrijf, het van de spelen van „Elpore"
wint.
Wanneer Lidewijde op haar sponde ligt in
een vreeselijk lijden en zij nochtans den
beker tot den bodem ledigen moet, wanneer
zelfs de priester haar voor een bedriegster
houdt en haar met een ongesacreerde hostie
bedient, wanneer haar trouwe vader door de
opgewonden menigte wordt doodgeslagen en
zij, ten slotte ook door Moenen verlaten, ge
heel a-ieen achterblijft, voelt de toeschouwer
een oogenblik "die beklemming die alleen
groote dramatische kunst in staat is te weeg
te brengen.
Wat dramatische werking betreft, leek mij
het tweede bedrijf het zwakst. Maar dit kan
gedeeltelijk ook aan de spelleiding gelegen
hebben, die overiger*s lof verdient voor de
dikwijls zeer gelukkige tooneeltechnische op
lossingen die voor verschillende moeilijkheden
gevonden waren. Deze zijn uitsluitend de
regie als verdienste aan te rekenen want de
schrijver geeft nauwkeurige aanwijzingen.
Van de spelers aizonderlijk wil ik noemen
Lidewijde van Neït van Brugge, een rol d'ie
ver boven de andere uitkwam uitstekend
van dictie, sober en stijlvol van gebaar. Guus
Boersma gaf een feilen Moenen echt diabo
lisch in zijn. woede -en spot. De Moeder van
mevr. Ans Swart was van een goede strakke
typeering, de Vader nad naast goede ©ogen
blikken ook zwakkere momenten, hetgeen
waarschijnlijk voor een deel te wijten- is aa
het nog niet steeds voldoende kennen van
zijn rol. v
De scène met de vriendinnen had ik mij foe-
wogener, levendiger gedacht dit had m.i.
zeker gekund /.ordei; den strakken stijl prijs
te geven. Het werd nu wat «stijf en gekunsteld
Hetzelfde geldt, zij hef. in mindere mate, van
het tooneei waarin het volk opdringt en Lide-
wijdek vader doodgeslagen wordt.
De décors van Jan Kraakman verdienen al
len lof. Hij gaf de voorkeur aan een realis
tische opvatting, terwijl mij ook in verband
met den vaak symbolisch aandoenden aard
van het spel een minder gederailleerde, uit-
sluitend op sfeerscheppen gerichte omgeving
liever geweest zou zijn.. Maar dit is een per
soonlijke meening die aan de waarde van
Kraakmans werk niets afdoet.
De omlijsting van zang en muziek onder
leiding van P. Q. Wolff en Jan Nibbering was
uitstekend verzorgd en droeg er veel toe bij
de zaal in een passende stemming te brengen.
B. VEURMAN.
HANDEL IN TEXTIEL KAARTEN
De economische rechter veroordeelde den
Haarlemmer H Renkema tot f 75.- boete subs.
20 dagen wegens het ongeoorloofd voorhanden
hebben van texlielkaarten. De Haarlemmer
G. van Royen kreeg f 15.- subs. .9 dagen we
gens het verkoopen van textielkaarten.
Een basis voor
zijn toekomst.
Hg wist met zich zelf geen raad.
Wat. moest hg worden?
Wat zou het beste voor zgn
toekomst zijn?
Wel. hg meldde zich als vrij
williger voor de Waffen H. Nu
was zijn toekomst verzekerd.
Doe als hij en meldt U voor
één der keuringen, die iedere
maand plaatsvinden en in de
dagbladen bekend worden ge
maakt. U krijgt daar alle in
lichtingen.
NAAM
ADRES
WOONPLAATS
verzoekt toezending eeDer brochure
over de Watïen ff.
Uitknippen en inzenden aan
Ertstz-Lommando NiederlaDde.
Korte Vijverberg 5, Den Haag.
Verduisteren: van 21.15 tot 5.45 uur
Hoofdredacteur- F. C. Derks, Haarlem, Chef vat
Dienst en Binnenland. S. R. Kuiper, Haarlem
Sport en Stad: A. Overmeer, H'stede. Buiten
land: J. C. van der Laag, H'stede. Nieuws en
reportage voor Velsen en omgeving: J. J. E. var.
Baarsel, Santpoort. Advertenties: W. v^n Om
men. Heemstede.
"O,JA....DE KAAS IS
OPEN STRAKS
KOMT
VADER
THUIS
OM TE ETEN,"
2EC,T MOEDER^5<a^
"WIEPEN WI NC,, i
r TOEGAAN JULLIE
EENS ^AUWEVENTJESj..
\N\
AJ^J-.NATUURL'JK NAAR SI MO/1
DE WIT.WANT... WAT IS2E
DAADALTUD lekker!"
VIJFTIG JAAR GETROUWD.
Op 22 Mei zal het vijftig jaar geleden
zijn, dat de heer Jan van Buuren in het
huwelijk trad met Anna Maria Gilein. Het
gouden echtpaar woont Midden-Tuindorp
laan 16 en de buurtvereeniging heeft er een
fraaie eerepoort opgericht. De hruid. is 77
en de bruidegom 76 jaar. Het echtpaar heeft
zes kinderen en zeven-en-twintig kleinkin
deren.
POLITIE VOETBAL.
Gisteren speelde het elftal van de Haar-
lemsche Politiesportvereeniging een vriend
schappelijke wedstrijd tegen Ons Genoegen.
De politiemannen wisten hun veldmeerder-
heid niet in doelpunten om te zetten en ver
loren dezen wedstrijd met 1-2, nadat -de stand
bij rust 0-1 was.
Woensdagmiddag 17 Mei wordt op het ge
meentelijk sportterrein aan den Schalkwijker-
weg wederom een vriendschappelijke wed
strijd gespeeld.
Gemeentelijke klompendistributie.
Aflevering slechts toegestaan op door den
t gem. dienst voor Sociale Zaken
verstrekte bonnen.
Teneinde te bereiken, dat de thans be
schikbare klompen ook werkelijk te
recht komen hij degenen, die dit houten
schoeisel dringend noodlg hebben, heeft
de burgemeester van Haarlem een ver
ordening uitgevaardigd, waarbij de af
levering van klompen door den klein
handel geregeld wordt.
Uit de verordening, die morgen, Vrijdag
in werking treedt, blijkt dat k leinhandela-
ren in klompen deze slechts mogen afleve
ren aan degenen, die in het bezit zijn van
een bon, afgegeven door den Gemeente
lij ken Dienst voor Socialie Zaken. De klein
handelaren zijn verplicht den afnemers, ook
indien hij niet tot hun vaste klanten be
hoort, de op den bon vermelde klompen
te leveren.
Om controle mogelijk te maken op de
juiste uitvoering van de verordening zijn
alle kleinhandelaren in klompen verplicht,
zich binnen drie dagen schriftelijk aan te
melden bij den Gem. Dienst voor Sociale
Zaken te Haarlem. Zij moeten tevens op
gave doen van hun voorraad en van het in
de jaren 1938, 1939 en 1940 van hun leve
ranciers betrokken aantal paren klompen.
Ook moet elke partij, welke zij-thans ont
vangen. worden opgegbven. Zij zijn voorts
verplicht, contrale van hun voorraad klom
pen door den Gem. Dienst van Sociale Za
ken toe te laten en inzage te verleenen van
de op hun klompen handel betrekking heb
bende boekhouding. p
Overtreding van de voorschriften van
deze verordening is strafbaar gesteld vol
gens de bepalingen van het Economisch
Sanctiebesluit.
TERAARDEBSTELL1NG E. JANSEN
Onder vele blijken van deelneming is
Woensdagmiddag op de algemeene begraaf
plaats aan de Kleverlaan ter aarde llesteld
het stoffelijk overschot van wijlen den heer
E. Jansen, penningmeester van de muziek-
vereeniging „Harmonie Crescendo", die Za
terdag tijdens zijn werkzaamheden op de
Centrale Werkplaats op zoo'n droeve wijze
om het leven was gekomen. Bij de Werk
plaats was bij het passeeren van den stoet
een groot deel van het personeel opgesteld
en op de begraafplaats volgden de directeur
de heer H. W. Hofmeester, bestuursleden en
leden met het omfloerste vaandel den rouw-
wagen.
In de aula hebben de heeren H. van der
Veen, afdeelingrehef, G. Koot, werkzaam op
dezelfde afdeeling als de overledene en L.
A. van der Meulen, als vertegenwoordiger
van het geheele personeel een afscheids
groet gebracht en herinnerd aan het werk
zame leven van den heer Jansen, die bij al
len zoo gezien was. De heer J. C. Tuyn
sprak als voorzitter van de Harmonie
„Crescendo" woorden van dank voor de
wijze, waarop de overledene de vereeniging
prijkt grootsch en weel
derig uitgevoerd de r.nke
toreo der Liere-Vrouwe-
kerk, e; m boot re*
eeowenondt tradities.
Ook ons rsderlandschc
bakje troost UI ten tra
ditie en... teint kis kan
nen we die zelfs nn net
trouw blijven, dank zij
gesteund heeft, o.a. in zijn functie van pen
ningmeester en als de organisator van
de afdeeling hoornblazers en pijpers. De
heer P. Schipper en een neef spraken als
familieleden, waarna dr. E. Erauien. predi
kant bij de Ned. Herv. Gemeente zich met
woorden van troost tot de nabestaanden
richtte.
Nadat op het orgel was gespeeld Gezang
300 (melodie Adriaan Engels) „Wat de toe
komst brengen moge", werd onder het spe
len van het Largo van Handel de baar graf
waarts gedragen.
Ds. D. DRIJVER MET EMERITAAT
Naar wij vernemen.is as. D. Drijver, pred.
bij de Ev. Luth. gemeente te 's Gravenhage
voorheen alhier,voornemens eerlang met
emeritaat te gaan.
RADSO.PROGRAMMA
VRIJDAG 12 MET 1.944.
HILVERSUM I, 414.4 M.
6.45 Gram.muz, 7.00 BNO Nieuws. 7.10 Ochtend
gymnastiek. 7.15 Gram.muz. 7.40 Sportnieuws.
7.50 Progr.overz. 8.00 BNO Nieuws. 8.15 Ochtend
concert. (Van 8.45—8.50 voor de Huisvrouw). 9.00
Suiteconcert'. 9.45 Gcdsd. uitz. 10.15 Ork. Francis
Keth. 11.00 Voor de peuters. 11.30 Zang en piano.
12.00 Almanak. 12.1.3 Nederlandsen programma.
'2.45 BNO Nieuws. 13.00 Nieuws voor boer en
tuinder. 13.05 De Meiodisten en solist. 13.45 Vooi
rle vrouw. 15.00 Godsd. uitz. 15.30 Zang en piano
16.00 Blijde lente in Blijdorp. 16.15 Gram.miy;.
16.45 BNO Nieuws. 17.00 Die schone Galathée.
operette van von Suppé. 18.00 Op den uitkijk.
18.10 Groninger Orkest Vereeniging. 18.45 Wat doet
de directie van den Landbouw. 18.55 Spiegel van
den dag. 19.00 BNO Nieuws en act. besch. 19.1-5
De film band rolt. 19.45 De sociale voorman. 20.00
Van allemans gading. 22.00 3NO Nieuws- en cult,
ber. Van 22.15 af alleen voor de Radio-Centrales
22.15 Spaansche zahg. 22.30 Verliefde orkesten.
23.3024.00 Zigeunerork. Magvari Jmre
HILVERSUM II, 301.5 M.
17.00 Orgelspel. 17.30 Soldatenfunk ..Nord-West"
18.30 Dansork. Dj,ck Willebrandis. 19.oo BNO
Nieuws en act. besch. 19.15 Voor de jeugd. 19.20
rtaliaansch operaconcert. 20.15 Duitsche taalcur
sus. 20.30 Melodieën van het N.-A.F. 20.45 9de
symphonie van Bruckne 21.45 Avondwijding.
22.00 BNO Nieuws- en cult. ber. 22.15 Zie progr.
H'sum I. 22.S0 De stein van het Rijk.
LevQn en Merk van den Haarlemschen
grootmeester, uitvoerig te boek gesteld
door G. D. Gratama.
Frans Hals behoort tot de schilders
die de genade van het kunstenaarschap
in ruime mate bij hun geboorte van de
natuur ontvangen hebben. Met zijn su-
bliemen, sterken geest en zijn onver-
woestbaren werklust heeft hij een kunst
in het leven geroepen, die door haar
zinrijken inhoud en door de machtige
toets, waarmede die inhoud vertolkt is,
het oog en het hart van de geheele be
schaaf de menschheid aan zich gebon
den heeft.
Frans Hals is een schilder geweest in de
zuivere beteekenis van het woord, zijn kunst
is een kunst van kleur, toon en licht.
Het bock dat onlangs over den Haarlem-!
schen grootmeester verschenen is, vestigt op-
nieuw de algemeene aandacht op zijn figuur
en geeft orfs een frisschen kijk op zijn leven
en zijn werk. De samensteller en schrijver
van dit boek. de heer G. D. Gratama, die i
reeds meer dan dertig jaar directeur van het
Frans Hals Museum is, beschikte door de uit-!
gebreide kennis, die hij tijdens zijn directeur-!
schap over den meester en diens tijdgenooten
vergaard heeft en door zijn onderzoekingen in
het gemeente-archief over een aantal gege
vens, die weinig of niet bekend \yaren en die
veel bijdragen tot de aantrekkelijkheid van
deze uitnemend verzorgde uitgave. Zoo kan
men o.m. lezen, dat Frans Hals een zoon en
een dochter meer had, dan men tot nog toe
meende. Ook heeft men in het doodenregister
van dl St. Bavo de volgende aanteekening
gevonden: „Een oipeninck in de Groote Kerck
voor Mr. l'rans hals opt Coir no. 564.."
waaruit blijkt, dat hij niet van de armen is
ter aarde besteld, zooals vroeger ten onrechte
werd aangenomen.
Belangrijk is vooral ook het feit, dat Frans
Hais en nog eenige andere bekende meesters,
zooals de heer Gratama mededeelt, de over
heid van advies dienden in zake kunstkoopers
en winkeliers, die door onkunde of gierigheid
kunstwerken twee of driemaal zoo duur ver
kochten. waardoor bij velen de kunstliefde
gebluscht .werd, die zich dan behielpen met
„vodderiën", welke op de jaarmarkten te koop
waren. Hieruit kan men vaststellen, dat ook
de gouden eeuw haar kladschilders- en ver
vaardigers van prullen had en dat ook deze
heeren destijds door de kunstenaars aan de
kaak werden gesteld. Dat was in 1642 en thans
ruim drie honderd jaar later nu de
maatschappij overstroomd wordt door klad
schilderijen en wanproducten, heeft de over
heid, geadviseerd door onze kunstenaars, nog
rnaals den. strijd aangebonden tegen de ver
vaardigers en verkoopers van dezen Waarde-
loozen rommel.S£oo beschouwd is Gratama's
boek ook actueel!
Bovendien wordt de waarde van het geheel
niet weinig verhoogd door de ruim honderd
veertig afbeeldingen, voor 't meeiendeei weer
gaven, naar 's meesters werken, benevens re
producties naar schilderijen van andere vak-
genooten, een paar kijkjes op't museumge
bouw, eenige afdrukken van documenten, die
op 't werk van Hals betrekking hebben, als
mede diens handteekening.
Men zal zich dus wel kunnen voorstellen,
dat het boek voor den kunstzinnigen lezer
en in 't bijzonder voor de Haarlemmers
interessante lectuur oplevert. Hoe belangwek
kend echter de mededeelingen over het leven
van onzen beroemden stadgenoot ook mogen
zijn, in de eerste plaats wordt men toch ge
boeid door de beschouwing van 's kunstenaars
oeuvre, te meer omdat deze beschouwing ge
geven wordt door een deskundige, die histo
ricus en schilder is.
Gratama laat ons het werk van Frans Hals
als 't ware zien door het oog van een schilder
en hierdoor heeft het boek een eigen cachet.
Telkens voelt men, dat er een vakman aan
het woord is, die uit eigen ervaring weet, wat
het portretteeren van den schilder vergt:
„Schilderen", aldus Gratama, „is weten wat
men niet schilderen moet. Uit de talrijke de
tails in een menschengezicht, moet de kun
stenaar die trekken naar voren halen, welke
het meest karakteristiek zijn voor een gelaat.
Eerst na zorgvuldig analyseeren en vervol
gens na behoedzaam synthetiseeren, weet hij
wat niet en wat wel moet worden gegeven.
Dit kon Hals verrassend goed." Eenige regels
verder vervolgt de schrijver: „Dit bewijzen
zijn genrestukken, welke als impressies, van
het oog in de hand, aan het wachtende doek
werden toevertrouwd."
In 't bijzonder heeft Gratama hierbij ge
dacht aan de expressief geschilderde volks
typen, die hij juweelen van vrije schilder
kunst noemt, zooals de visschersknapen en
meisjes, d«» rommelpot-, fluit- en luitspelers,
de strandjutters, heksen, zuipers en vechters
bazen. Ais er één het bonte volksleven in
heel zijn ongekunstelde schoonheid omvat
heeft, dan is het Frans Hals geweest
Met geestdrift weidt Gratama uit over zijn
kinderportretten „Prachtige „instantané's
heeft hij gemaakt van zingende, fluitende en
lachende kinderen, waarschijnlijk voor 't
meerendeel zijn eigen spruiten."
De lach van de kinderen en mensehen, die
Frans Hals geschilderd heeft, kreeg een wc-
reldreputatie, zooals men ziet aan zijn dui
zenden malen gereproduceerde lachende cava
liers, luitspelers, vroolijke drinkers en niet
in 't minst aan dien raadselaehtigen glimlach
van de bohemienne en aan dhn feilen schater
van Malle Babbe, de heks van Haarlem.
Zooals men weet, heeft Frans Hals niet
alleen volkstypen geportretteerd, maar was
hij ook een schilder van aristocraten, van
deftige magistraten, beroemde geleerden en
kunstenaars en voor ons Haarlemmers, zijn
de regenten- en schutterstukken overbekend.
Er is in Gratama's beschouwing een zekere
climax, dezelfde climax, die in het kunste
naarsleven van den grootmeester geweest is.
Aan het slot zegt de schrijver: „Onovertrof
fen als vertolker van het bruisende, vlietende
leven slaat Frans Hals nog steeds bovenaan
in de rij der rasschilders, wier leven schilde
ren en wier schilderen leven is."
In zijn inleiding brengt Grate^na dank aan
mej. C. A. van Hees, assistente »an het Frans
Hals Museum, die hem bij de samenstelling
der uitgave behulpzaam is geweest.
Van het boek, dat uitgegeven is door de
N.V. Uitgevers Maatschappij „Ocea.nus" te
's-Gravenhage, zal 'binnenkort een tweede
druk verschijnen.
JAN D. VOSKUIL.
zei ds
fotograaf
Daarover is ieder 't eensMort la
is bijna echte thee. Heerlijk geu
rend en met dat typisebe thee-
aroma, waardoor je echt opknapt
van zoo'n ouderwetsch kopje.
10 tabletten 12f, cent..
THEETABLETTEN
mei den echten theesmaak
kt tfiifS 1
