Plattegronden van Haarlem.
DAROPHEDRI
DRUPPELS,
De oudste kaart van
Jacob van Deventer.
TH KI
fïiïiTtö
De oudste kaart van de stad Haarlem, wel
ke een duidelijk beeld geeft van de stad, is
omstreeks 1560 gemaakt door Jacob van De
venter. Deze had van Koning Philips II op
dracht gekregen plattegronden te maken van
de Nederlandsche steden met hun vestingen,
hun omgeving en de ligging op lage en hooge
gronden. Van Deventer was waarschijnlijk
een leerling van Frisius, een uit Friesland
afkomstig Leuvensch professor, die zeer be
dreven was in de cosmografie en de geogra
fie. Deze kan de vader der huidige karthogra-
lie worden genoemd. Hij had vele leerlingen,
o.a. Gerard Mercator, die in Duitschland
werkte en wfens werk men als voorlooper dat
van Blaauw, den maker van de beroemde
atlas kan beschouwen. Behalve plattegronden
van steden, heeft Van Deventer ook kaarten
van Nederlandsche provincies vervaardigd, op
welke kaarten hij de steden niet als cirkels,
doch als vignetten met kerktorentjes weergaf.
De plattegronden van Van Deventer zijn
uniek, daar zij alle op dezelfde schaal zijn
gemaakt en alle dezelfde oriëntatie (noord
boven) vertoonen. Van Deventer maakte zijn
kaarten in Mechelen voor zijn opdrachtgever,
doch werd door de onlusten genoodzaakt uit
te wijken naar Keulen, waardoor de kaarten
eerst veel later in het bezit kwamen van Fi-
lips II. Het strategisch doel der kaarten ging
echter verloren, daar zij naar Madrid werden
vervoerd.
Enkele van de copieën zijn in ons land ge
bleven en van een groot aantal andere zijn
copieën genomen. In 1923 verscheen bij de fir
ma Martinus Nijhoff te Den Haag een uitga
ve, waarin 73 plattegronden werden gerepro
duceerd. Deze firma had een teekenaar naar
Spanje gezonden, die de plattegronden, waar
van in ons land geen copie bestond, natee-
kende.
Naar aanleiding van den plattegrond, wel
ken ^an Deventer van Haarlem maakte,
6chrijft mevr. J. M. Sterck-Proot in „De his
torische schoonheid van Haarlem", dat het
merkwaardig is, dat op de kaart het huidige
stadhuis ontbreekt, evenals het oudste raad
huis (Groote Markt 17). Misschien was Van
Deventer niet op de hoogte van het in het
bezit nemen door de vroedschap van het oude
lustslot der graven en beeldde hij dit als een
particulier huis af, of de stadhuizen waren
voor zijn opdrachtgever van geen belang. Wel
6taan in vogelvlucht alle Haarlemsche kloos
ters en kapellen afgebeeld. Ook zijn, geziefi
het doel der kaarten, alle wachttorens der
wallen aangegeven, waarvan hij er behalve
de poorten een 20-tal aanwijst.
Op deze kaart, die gemaakt is voor het be
leg, zijn ook de oude Janspoort en de eigen
aardige ronden vóór de oude Kruis- en Zijl
poort geteekend. Van Deventer teekent slechts
een molen bij de wallen, n.l. de „Hooche Mo
len" bij de Eentjespoort. Inderdaad kwamen
eerst in de 17de eeuw molens op de plaats
van den „Goevrouwtoren" bij de Cathrijnen
brug; in 1778 de korenmolen (de Adriaan), die
met zijn forschen vorm en sierlijk wieken
spel een bijzondere schoonheid aan het Spaar-
ne gaf. Reeds in de 15de eeuw verhoogden
koren-, olie-, mout- en houtmolens buiten de
wallen de levendigheid van het gezicht op de
stad, zoowel aan de Oost- als Westzijde. Een
molen, die bij de Baan stond, werd in 1667
verkruid naar de wallen bij de Raampoort
waar hij nog tot 1860 behouden bleef op de
plek die nu Wilsonsplein heet.
Andere kaarten
Na Van Deventer geven nog twee kaarten
den toestand van Haarlem weer vóór het be
leg. De eene is „Harlemum" of kaart van
Haarlem uit het jaar 1572, welke later in
Braun en Hogenberg's Stedenboek te Keulen
is uitgegeven. Voorts geeft de Italiaansche
historicus en plaatsbeschrijver Guicciardini
in zijn beschrijving onzer landen uit 1587 en
later een proliel van Haarlem en in de uit
gave van 1612 een plattegrond. Genoemde af
beeldingen zijn echter topografisch verre van
onberispelijk. Betrouwbaar is eerst weer de
kaart van den Haarlemmer Thomas Thomas-
zoon: „Grond-conterfeytinghe der stadt Haer-
lem, sulex die verwoest was doer de belege-
ringhe als doer den grooten brandt ten tijde
ais die wederom gecomen was onder het gou
vernement van den Prince van Oranje gedaen
door Thomas Thomaszoon Ao 1578". In Guic-
eiardini's uitgaven van 1609, later te Amster
dam verschenen, is deze kaart gebruikt. De
kaart werd in koper gesneden door Joannes
a Doeticum. Thomas Thomaszoon was een
verdienstelijk Haarlemmer. Hij was, behalve
graveur, goudsmid van zijn ambacht, later
werd hij een zoo gewaardeerd burgemeester
der stad, dat hem in 1597 twee zilveren be
kers werden geschonken, „tot eene vereeringe
van diverse diensten bij hem in deser stadts-
zaken gedaen". Duidelijk zijn op zijn kaart
de verwoestingen aan de Kruispoort en de
leegten, door den brand van 1575 in de stad
ontstaan, te zien.
Voor Ampzing's Beschrijvinge ende Lof der
Stad Haarlem van 1628 teekende P. van Saen-
redam een plattegrond der stad, waarop al
die open plekken weer met huizen vol ge
bouwd staan. Zoo geven de opvolgende plat
tegronden van de stad de geschiedenis weer.
AGENDA
Zaterdag 9 Sept.: Rembrandt: „Gebrand
merkt" (18 j.) 2.30 en 5 uur (Zondag idem).
Palace: „Een aardig geval (14 j.) 2 en 5 uur
(Zondag 2.30 en 5 uur). Luxor: „Es war eine
rauschende Ballnacht" (18 j.). Frans Hals
„Puck speelt comedie" (18 j.) 2.30 uur. (Zon
dag 2 en 4.30 uur). Moviac: „Eva begaat
domheden" (alle leeft.).
Zondag 10 Sept.: Bioscopen: zie Zaterdag.
Luxor: „Verschroeide aarde", 11.30 uur.
Maandag 11 Sept.: Bioscopen: middag
voorstellingen.
APOTHEKEN.
's A.vonds na 7 uur en Zondag geopend
Van Rijn. KI. Houtweg 15, telef. 10539; Loo-
meijer, Zijiweg 34, tel. 12495; Nolf, Kruis
straat 26, tel 11174; Schoterbosch-Apotheek,
Rijksstraatweg 19, telef. 12711.
Heemstede: Schotsman, Binnenweg 206,
telefoon 28320.
Een kijkje in een opleidingsschool van
een grenadier-regiment, waar vooral aan
de opleiding van scherpschutters groote
aandacht wordt besteed. Gras, struiken,
twijgen en „Tarnmatten" maken de
manschappen bijna onzichtbaar.
(Orbis-Holland P. c)
Hoofdredacteur F. C. Derks, Haarlem. Chef van
Dienst en Binnenland: S. R. Kuiper, Haarlem;
Sport en Stad: A. Overmeer, H'stede; Verant
woordelijk voor <Je advert.rubriek: W. van Om
men, Heemstede.
Bioscoopnieuws van deze week.
PALACE „Een aardig geval".
Deze vroolijke Vlaamsche film bevat eigen
lijk een vreemd geval en het gegeven zou in
een twee-acter ook verwerkt kunnen worden.
Nu is er een hoofdfilm van gemaakt en de
toeschouwer kan zich langer vermaken, om
den. vader van een onverschilligen knaap en
om de bewoners, die in dezelfde flat wonen.
Een reeds op leeftijd zijnde vrijgezel wil graag
getrouwd zijn en onverwacht is hij tot vader
gepromoveerd, doch hij moet echter consta-
teeren. dat „zijn" zoon reeds zestien jaar en
niet gemakkelijk te hanteeren is. Hij beleeft
vele avonturen, waardoor de film in vroolijk-
heid toeneemt en er kan gelachen worden om
de artisten, die veel te verduren hebben. Het
slaapwandelen wordt goed weergegeven.
Eenlge waarde heeft de film niet.
A. Overmeer
Rembrandt heeft „Gebrandmerkt" en
Luxor „Es war eine rauschende Ballnacht"
verlengd; in Frans Hals wordt vertoond „Puck
speelt comedie" en in Moviac „Eva begaat
domheden".
Wedervertooiiingen„Gebrandmerkt", in
Rembrandt; ,,Es war eine rauschende Ball
nacht" in Luxor; „Puck speelt'comedie" in
F"rans Hals en „Eva begaat domheden" in
Moviac, waar tevens Damaries accordeonen
semble optreedt.
Uitreiking distributiebescheiden.
Voor de uitreiking van nieuwe bonkaarten
is het Maandag de beurt aan het restant
van de letter E vanaf Es, F en Ga tot en
met Giez en Dinsdag aan het restant
van de letter G vanaf Gif en H tot en met
Hars.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Armband. J. J. v. Kalk, Eikenstraat S; badpak,
Bakker, Schagehelstraat 25 rd.: handschoenen.
Schippers, Kloppersingel 43; hond, Zuidweg, Bis.
schop Ottostraat 24; pet. J. G. Kaas en Brood,
Gr. Houtstraat 131; rozenkrans. Boon, Helmer-
slraat 23. gedeponeerd Bur. van Politie, Smede-
straat.
Armband, Schlieter, Jan Steenlaan 3#; arm
band, v. Blokland, Barendsestraat 49; bril, Mi-
ehielse. Hcofmanstraat 40; étui, Proost, Vergier-
deweg 39; portemonnaie met inhoud. Verhulst,
Koninginneweg 89boven: sleutels, Jacobs, Slacht
huisstraat 9roodhoedje, Kort, Lange Veerstr. 27.
PREDIK BEURTEN
HAARLEM. Ned. lierv. Kerk. Groote
Kerk. 10: Ds. H. E. Beleer. 5-6: Evangeli
satiedienst.
HAARLEM-NOORD. Clir. Geref. Ge
meente. 10 en 5.30: Ds. D. Henstra.
SPAARNDAM. Vrije Evangelisatie. 10:
H. Wagter, van Beverwijk.
„DAPPER ZIJN, NOG EVEN JE TANDEN
OP ELKAAR".
Die woorden, in je eigen landstaal tot je
gesproken, duizenden kilometers van je ge
boortegrond, terwijl je daar ergens in een
veldlazaret ligt, die woorden halen je er boven
op. Die woorden doen je beseffen, dat er naast
de vele en goede kameraden, die met je zijn
opgetrokken tegen het bolsjewistische gevaar,
voor een veilig Europa, ook meegekomen zijn:
dappere jonge meisjes uit je eigen land. Wil
je een derzulken zijn, zoo meld je dan voor de
opleiding tot pleegzuster bij het SS-Ersatz-
kommando Niederlande, Den Haag, Korte Vij
verberg 5, of bij de navolgende nebenstellen:
Amsterdam, Dam 4; Alkmaar, Langestraat 56;
Heerlen, Saroleastraat 25; Groningen, Heeren
straat 46; Enschedé, Hengeloschestraat 30;
Utrecht, Vredenburg 19.
KORT NIEUWS
Te Rotterdam is de 48-jarige H. W.
A rends van het schip Bertha" in de
Nieuwe Maas ter hoogte van het Maasstation
overboord geslagen en verdronken.
Te Amersfoort is de kruin van een boom,
staande in den tuin van 4,Kinder7.org" aan
den Arnhemschen weg afgekhapt en geval
len op de schuur va.» den groentehandelaar
B. Drie personen, die zich in de schuur be
vonden, werden zwaar gewond. Twee hun
ner liepen een hersenschudding op. De derde
de 30-jarige B. J., is later overleden.
De beperking van het betalings
verkeer.
Uitzondering voor bepaalde instellingen
en personen.
Volgens mededeeling van de Nederlandsche
Bank vallen beschikkingen bij de in artikel 1
genoemde instellingen, diensten en onder
nemingen door de volgende instellingen en
personen niet onder de bepalingen der ver
ordening beperking betalingsverkeer 1944
Het Rijksbureau 'voor de voedselvoorziening
in oorlogstijd; de Provinciale voedselcom-
missarissen en de gemachtigden voor de voed
selvoorziening voor de groote stadsgebieden:
het aan- en verkoopbureau van akkerbouw
producten en zijn provinciale afdeelingen;
het vee- en vleeschaankoopbureau; het aan-
en verkoopbureau van tuinbouw- en sier
teeltproducten; het in- en verkoopbureau
voor zuivel; het centraal bureau voor mar
garine, vetten en oliën; het verkoopkantoor
voor fabrieksturf; de vereeniging ter behar
tiging van den Nederlandschen aardappel-
handel; het bureau aardappelverbouw; de
stichting hooi en stroo; het centraal aan- en
verkoopbureau van visscherijproducten; het
aan- en verkoopbureau voor mosselen; en het
aan- en verkoopbureau voor garnalen. Voorts
_roenten-, fruit-, bloemen- en bloembollen-
veilingen, voor zoover betreft uitbetalingen
van veilinggelden; de zuivelfabrieken, voor
zoover betreft de uitbetaling van melkgel
den; de leiders van een combinatie van be
en verwerkers van vleesch, als bedoeld in
artikel 13 van de vee- en vleeschverordening
1942, voor zoover betreft de uitbetaling van
aan de combinatie toegewezen vee- en
vleeschafvallen; de vischafslagen en de
agentschappen voor genoemd bedrijfschap,
gemachtigd tot het in ontvangst nemen van
visch, schaal- en schelpdieren, voor zoover
betreft de betaiing daarvan.
Beschikkingen door of ten behoeve van
bovengenoemde instellingen en personen kun
nen derhalve zonder eenige beperking plaats
vinden.
Bii beschikkingen overeenkomstig het be
paalde in artikel 3 der verordening en in de
aanvullende mededeeling van 8 September
1944 dient op de ehèque of de quitantie de
onderteekende verklaring te worden gesteld,
dat het ontvangen bedrag is bestemd om
den ontvanger van het bedrag in staat te
stellen betalingen overeenkomstig artikel 3
der verordening beperking betalingsverkeer
1944 te verrichten, waartoe zijn eigen kas-
voorraad niet toereikend is.
De nieuwe aardappelbon.
Bon 37 nog geldig tot 16 September.
Van 10 tot en met 16 September a.s. kan
men op elk der bonnen .Aardappelen 38"
1 1/2 kg. aardappelen koopen. Op bon ..Toe
slag" 38" is 1 kg. aardappelen verkrijgbaar.
Op deze bonnen mag eerst Maandag worden
gekocht.
De geldigheidsduur van de aardappelbon-
nen 37, welke aangewezen waren voor bet
tijdvak van 3 tot en met 9 September is ver
lengd tot en met Zaterdag 16 September.
OODTvECTFEVE OPZEGGING VAN
X>NTRATVEltZEKEBTXGEX TOT
DEKKING VAN MOLEST
Van den tweeden plaatsvervangend voor
zitter van het bestuur van de vakgroep trans
portverzekering beursbedrijf ontving de af-
deeling Rotterdam van de vakgroep make
laars in assurantiën en assurantiebezorgers
een schrijven, waarin wordt medegedeeld,
dat de algemeene ledenvergadering den oor
logstoestand dermate critiek en onoverzich
telijk had geoordeeld, dat redelijkerwijs niet
kan worden verwacht, dat assuradeuren zich
nog langer verbinden, molestverzekeringen
onder contract te loopen. Zij was verder van
meening, dat door een uitdrukkelijke opzeg
ging van de molestcontracten belanghebben
den beter gediend zijn dan met het afwach
ten van de onderbreking der mogelijkheid
tot schriftelijk verkeer, waaruit dan auto
matische opzegging zou voortvloeien. De ver
gadering heeft unaniem gelast, met het oog
op de overeenkomst tusschen transportver
zekeraars en makelaars, tot de collectieve
opzegging van alle contractverzekeringen tot
dekking van molest, zoodat deze molestdek-
king een einde neemt te middernacht van 9
dezer. De ondervakgroep beursbedrijf Am
sterdam is hiermede in kennis gesteld en het
ligt in de bedoeling, de nog geldende molest-
premies eveneens te middernacht van 9 dezer
te annuleeren.
De vakgroep transportverzekering beurs
bedrijf afdeeling Rotterdam, deelt voorts
mede. dat reeds met ingang van 7 September
de premies van het landmolesttarief en van
het molosttarief voor waarden, voor reizen
binnen Nederland zijn vervallen, aangezien
gebleken is, dat assuradeuren te Amsterdam
reeds Dinsdag jl. een kennisgeving hebben
laten uitgaan, waarbij het vervallen der ta
rieven od dezen datum werd medegedeeld.
HET ORGANISEEREN VAN TENTOON
STELLINGEN.
Het Departement van* Volksvoorlichting en
Kunsten maakt bekend dat vergunningen tot
het houden eener tentoonstelling tijdig die
nen te worden aangevraagd. Het openen eener
tentoonstelling zonder toestemming van het
Departement van Volksvoorlichting en
Kunsten is verboden. Aanvragen dienen ge
richt te worden aan het departementsgebouw
Prinsessegracht 21 te 's-Gravenhage.
DISTRIBUTIEBONNEN
UITKNIPPEN EN BEWAREN.
Aardappelen Aardappelen 37 1% kg.
Aardappelen Toeslag 37 1 kg.
Beschuit 37, 38 beschuit 1 iantsoen
Bloem 217, 238 Algemeen 1 rantsoen
Boter 37 A boter rantsoen
B 76, C 76, D 76 en
E 76 reserve Vi rantsoen
Brood 37, 36 A brood 4 rantsoenen
37, 33 B brood 1 rantsoen
Eenh.toiletzeep 224 algemeen 1 rantsoen
Gort 219 algemeen 250 gram
Gort D 73 reserve 250 gram
Havermout 219 algemeen 250 gram
Havermout D 73 reserve 250 gram
Jam 223 algemeen 250 gram
Kaas 221 algemeen 100 gram
Kindermeel E 73 reserve 250 gram
Margarine 37 B boter rantsoen
Melk 37 38 melk 1% liter
Roggevlokken 219 algemeen 250 gram
Roggevlokken D 73 reserve 250 gram
Scheerzeep R 10 tabak 45 gram
Sigaren 37 tabak 1 rantsoen
Sigaretten 37 tabak 1 rantsoen
Suiker 222 algemeen 250 gram
Tabak 37 tabak 1 rantsoe»
Taptemelk 37 38 taptemelk 1liter
Toiletzeep E 75 reserve 1 rantsoen
Vermicelli 220 algemeen 100 gram
Versnaperingen 37 versnaperingen 150 gram
Vleesch 37 38 A vleesch 1 rantsoen
37 38 B vleesch H rantsoen
Voedingssuiker E 73 reserve 250 gram
Waschpoeder 225 algemeen 1 rantsoen
C 74, D 74, E 74 reserve 1 rants.
Deze bonnen zijn geldig tot en met 16 Septem
ber, met uitzondering van de bonnen voor toi
letzeep, eenh.toiletzeep en waschpoeder, die gel
dig zijn t.m. 30 September. De scheerzeepbon is
geldig t.m. 6 Januari 1945, terwijl de aardappel
bon geldig is t.m. 9 September a.s.
Waterpolo
WEDSTRIJDEN „DE WATERTRAPPERS"
UITGESTELD. De voor Zondag 10 Sept.
uitgeschreven zwemwedstrijden van De Wa
tertrappers in het Sportfondsenbad zijn uitge
steld.
Sportaüerlei.
Imre Nemeth deed bij het kogelslingeren in
Boedapest een worp van 55,30, hetgeen de beste
Europeesche prestatie in 1944 beteekent.
De Zweed Sven Eriksson wierp de speer 73,24
meter; dit is de beste verrichting in Europa.
- De eindstrijd om het kampioenschap^voetbal
van Argentinië gespeeld tusschen Boca juniores
en River Plate won eerstgenoemde ploeg met 10.
Er waren 90.000 toeschouwers.
De Hongaarsche kampioenschappen tennis
leverdeh de volgende kampioenen op: heeren
enkelspel Asboth. dubbelspel heeren FeherKa-
tona: dames enkelspel Florian: dames dubbelspel
Florian—Jusits; gemengd dubbelspel Jusits—
Fehr.
neusverkoudheid
asthma
hooikoorts
bronchitis
en moeilijke
lll!ylillll]ftlriiiiii!ini:im^inii'iiiimiifit(i ilfilü
De biljartclub „Carambole
Prima materiaal en prima con
sumptie
WETlHE - nelecht.
Later wordt 't nog beter, want
dan krijgen de heeren
*e9
O?
<S>
i6v9
Verduistert-
