Versterkte strijd om bruggenhoofd
bij Ereskens.
Nieuwsblad voor Noord-Holland
289e Jaarg. No. 244
Bureaux: Groote Houtstraat 93
Postgiro 134958.
Bijkantoren: Soendaplein 21.
IJmuiden-O. Rembrandtlaan 56
Versohijnt dagelijks, behalve
op Zon- en Feestdagen.
Dinsdag 17 Oct. 1944
CJitg.; Graf. Bedrijven Damiate,
Haarlem. Abonnementen: per
week 26 ct., per mnd. 1,13,
per kwartaal 3,42, fr. p. post
3,73. Losse nummers 6 cent,
K 1237
Het opperbevel van de Duitsche weermacht
maakte Maandag bekend:
De vijalid versterkt zijn pogingen, he;
bruggenhoofd Breskens ten Zuiden van den
Scheldemond in te nemen. Door gebruikma
king van talrijke tanks en door bijna onver
poosde luchtaanvallen in scheervlucht, kon
hij eenige plaatselijke penetraties behalen,
maar verloor hierbij 14 tanks. Tijdens een
eigen tegenaanval aan den landtong naar
Zuid-Beveland werd de commandant van een
Canadeesche brigade gevangen genomen.
In de zware stellinggevechten van den
tweeden slag om Aken, die voor beide partijen
met groote verliezen gepaard gaan, wierpen
pantsergrenadiers de vijandelijke omsinge
lingsvleugels, die zich ten N. van Aken
dreigden te vereenigen, in een tegenaanval
terug en brachten verscheidene verloren ge-
gane plaatsen weer in eigen bezit. Ten N. van
Wiirzelen werden talrijke Amerikaansche ge
vechtswagens vernietigd.
Vijandelijke aanvallen ten O. van Epinal en
ten O. van Rémiremont bleven zonder tast
baar succes. In het Moezeldal, ten Z.O. daar
van heeft de vijand, na de zware verliezen
van de vorige dagen zijn aanvallen niet her
vat. De garnizoens van St. Nazaire, Lorient,
La Rochelle en Gironde-Nord stoorden de
vijandelijke voorbereidingen door talrijke ver-
kennings- en stoottroepondernemingen.
Het V 1-vuur op Londen duurt voort.
In de Etruskische Apennijnen, waar de ge
vechten iets naar het Oosten zijn verplaatst,
ondernam de vijand opnieuw vrij sterke, doch
vruchtelooze aanvallen, die door hevige lucht
aanvallen werden ondersteund. Afzonderlijke
penetraties aan den hoofdweg Bologna-Flo-
rence en in de bergen ten N.O. van Loiano
werden afgegrendeld.
Aan het Adriatische front hebben onze
grenadiers Britsche aanvallen voor nieuwe
stellingen ten Z.O. van Cesena opgevangen.
Op den Balkan zijn vijandelijke aanvallen
op het bruggenhoofd Nisj mislukt. Aan den
Midden- en Beneden-Morawa zijn onze troe
pen in gevechten gewikkeld met benden en
bolsjewistische formaties. In het Zuidelijk
deel van Belgrado worden hevige straatge
vechten geleverd.
In het gebied van de Beneden-Theiss bleef
de toestand in hoofdzaak ongewijzigd. In het
gebied ten Z. en Z.W. van Debreczen gaat de
verbitterde slag voort. Talrijke vijandelijke
aanvallen werden in felle gevechten uiteenge
slagen. Onze distancieeringsbewegingen in het
Noordelijk deel van de Szeklerpunt verlie
pen ongestoord. Ten W. van de pas van het
Czirokadal en van Doekla ontstonden giste
ren weer harde afweergevechten. Afzonder
lijke penetraties werden in tegenaanvallen
opgeheven of ingekrompen. Alle overige aan
vallen werden afgeslagen.
Ten N. van Warschau en in de beide vij
andelijke bruggenhoofden aan den Narew bij
Seroc en Rozan leverden de zware gevechten
van gisteren onzen troepen een nieuw afweer-
succes. De Bolsjewieken konden, ondanks zeer
krachtig gebruik van tanks, artillerie en slag
vliegers, nergens de beoogde doorbraak be
reiken. Bij Memel ondernam de vijand, na
zijn zware verliezen van den vorigen dag,
slechts onsamenhangende, vruchtelooze aan
vallen.
Een Duitsche vlootformatie mengde zich
ook gisteren doeltreffend in de gevechten bij
Memel. In het kader eener frontverkorting
hebben onze troepen zich, ongehinderd door
den vijand, van de Duna gedistaneieerd, met
prijsgeving van het Westelijke deel van Riga.
Formaties slagvliegtuigen mengden zich bij
Debreczen en Grosswardein, alsmede ten N.
van Warschau, en bij Memel met goed re
sultaat in de gevechten te land. Vooral boven
den middenfrontsector ontstonden hevige
luchtgevechten. De beide laatste dagen wer
den 103 Sovjet-Russische vliegtuigen door ja
gers en luchtdoelartillerie van de luchtmacht
neergeschoten.
Aan -het ÏJszeefront werden in harde ge
vechten Bolsjewistische aanvallen op onze
achterhoeden afgeslagen.
Formaties Amerikaansche terreurbommen-
werpers vielen overdag het stadsgebied van
Keulen en eenige plaatsen in het Rijnland aan.
In scheervlucht werden de aanvallen op de
burgerbevolking in West- en Zuid-West-
Duitschland voortgezet. Door nachtelijke Brit
sche aanvallen ontstond ten deele aanzienlijke
schade in woonwijken van Wilhelmshafen.
Ook Hamburg werd aangevallen. Twee en
veertig vijandelijke vliegtuigen, waaronder 3"
bommenwerpers, werden neergeschoten.
Interinf meldt uit Berlijn:
Formaties van het Eerste Canadeesche leger
hebben zonder onderbreking en onder het in
den strijd werpen van talrijke nieuw aange
voerde zware wapenen op het bruggenhoofd
aan de Schelde naar het Zuid-Westen en
Westen aanvallen gedaan. De Canadeezen, die
in het overstroomde terrein hier en daar tot
de borst in het water stonden, waren bijna
zonder dekking aan het Duitsche vuur over
geleverd. Zij leden zware verliezen en kon
den geen noemenswaardige terreinwinst boe
ken. Niet minder hevig was de strijd om de
toegang tot Zuid-Beveland, waar ten Westen
van Woensdrecht buitengewoon verbitterde
gevechten ontstonden. Hier mengden zich van
Canadeesche zijde ook sterke luchtstrijd
krachten in den strijd. In tegenaanvallen
werden alle aanvallen afgeslagen. In den strijd
om Aken hebben de Amerikanen in hoofd
zaak ten Noorden van de stad in het gebied
van Würselen ononderbroken aanvallen met
infanterie- en pantserstrijdkrachten uitge
voerd. Deze konden meestal worden afgesla
gen. De in het Noord-Oosten van de stad
vechtende Duitsche formaties ontvingen op
nieuw versterkingen. In de bocht van de
Narew hebben de Bolsjewisten hun inspan
ningen vergroot en zeer sterke formaties in
den strijd geworpen om een doorbraak te be
reiken. Zij werden echter overal met zware
verliezen afgeslagen. In den sector van Pet
samo oefenden de Bolsjewistische strijdkrach
ten, afkomstig uit formaties uit andere sectO'
ren druk uit in de richting van „de IJszee-
straat. Aan den Zuidelijken stadsrand van
Budapest duren de verbitterde gevechten met
de binnengedrortóen Bolsjewisten voort. Zui
delijk van het Bruggenhoofd Ni^j sloeg de
Duitsche verdediging alle aanvallen af.
Nieuwe regeering in Hongarije.
Horthy afgetreden als Rijksbestuurder.
Gisteren meldde het D.N.B., dat de Hon-
gaarsche Rijksbestuurder Horthy^aan de Sov-
jet-regeering te Moskou om den wapenstil
stand had verzocht.
Hedenmorgen deelde het D.N.B. 'mede. dat
Horthy^ een verklaring heeft gepubliceerd,
waarin hij zijn proclamatie van gisteren in
trekt en beveelt, dat de Hongaarsche troepen
moeten blijven strijden. Hij heeft het ontslag
der regeering aanvaard, Szalasy belast met
de vorming eener nieuwe regeering en is
daarna afgetreden. Szalasi is in de nieuwe
regeering minister-president en plaatsvervan
gend Rijksbestuurder in welke functie hij een
regentschapsraad van drie leden heeft be
noemd en tot deze zijn functie aanvaard zelf
als Rijksbestuurder zal optreden.
Voorts meldt het D.N.B. uit Budapest:
Per radio is een boodschap tot het Hon
gaarsche volk gericht, waarin een beginsel
verklaring van het nieuwe regime van Sza
lasy is vervat, waarin onder meer wordt ge
zegd: „Wij weten, dat wij tot de overwin
ning nog buitengewoon zware beproevingen
zullen moeten doorstaan. Wij achten ieder
offer in het belang van de overwinning klein",
De boodschap eindigt: „Wij zullen onzen oor
log tot het martelaarschap voortzetten, aange
zien ons geloof en onze trouw in dienst der
natie dit eischen en omdat wij weten, dat wij
de groote zonde der afgeloopen eeuwen en
decennia alleen weer goed kunnen maken,
wanneer wij met zelfopoffering voor ons va
derland, voor ons ras en p'oor ons gezin leven.
Leve Szalasy".
De strijd bij Formosa.
Het Japansehe keizerlijke hoofdkwartier
maakte gisteren bekend:
De Japansehe strijdkrachten, die de vluch
tende oorlogsbodems bij Formosa achtervol
gen, hebben/iVÓor zoover tot dusver bekend
is, de volgende resultaten behaald: Er wer
den tot zinken gebracht 10 vliegkampschepen,
2 slagschepen, 3 kruisers. 1 torpedojager. Be
schadigd werden 2 vliegkampschepen, 1 slag
schip, 4 kruisers en 11' oorlogsbodems van
onbekend type.
Een vijandelijke vlooteenheid, die op 15 Oct.
probeerde Manilla aan te vallen, werd door
Japansehe strijdkrachten tot een gevecht uit
gedaagd. De Japansehe luchtmacht behaalde
daarbij de volgende resultaten: 1 vijandelijk
vliegkampschip werd in den grond geboord,
3 andere vliegkampschepen en 1 slagschip of
kruiser werden beschadigd. Bovendien wer
den 30 vliegtuigen neergeschoten. Aan Ja
pansehe zijde keerden eenige machines niet
terug.
Bomaanvallen op steden in het
Oosten des lands.
Meer dan honderd dooden.
Zaterdag was het Oosten des lands weer het
doelwit van bomaanvallen door Engelsche en
Amerikaansche vliegers. Vooral in twee ste
den werden, zonder dat zich militaire inrich
tingen in de nabijheid bevonden, verwoestin
gen aangericht; honderden woonhuizen zijn
vernield. Volgens de voorloopige berichten
zijn daarbij meer dan honderd Nederlandsche
burgers gedood of liggen nog onder de pui\-
hoopen. Het aantal gewonden loopt in de hon
derden, zoodat moet worden verwacht, dat
het aantal dooden nog zal toenemen.
Bonnen 18 voor jam en stroop
verlengd.
De secretaris-generaal van het departement
van Landbouw en Visscherij deelt mede, dat
de geldigheidsduur van de bonnen 18 van de
noodkaart, recht gevende op het koopen van
250 gram jam of stroop, verlengd is tot en met
28 October a.s.
Uitreiking noodkaarten
tweede serie.
Voor de uitreiking der noodkaarten van de
tweede serie is het te" Haarlem morgen,
Woensdag de beurt aan Mey en de reSt
van M en aan N, en Donderdag aan O
en Pa tot en met Pop. Nieuwe stamkaart
(kringnummer 187) en het strookje van de
noodkaart der eerste serie, waarop de let
ter K en het noodkaart voorkomt, meebrengen.
Het ontstaan der Amsterdamsche
buurt.
De invloed van woningbouwvereenigingen
Na het oprichten van eenige coöperatieve
woningbouwverenigingen aan het einde van
de vorige eeuw en na het stichten van wo
ningbouwvereenigingen na afloop van den
oorlog van 19141918, zijn in de Amsterdam
sche buurt groote wijken ontstaan, waardoor
het aantal huizen (vóór 1880 waren daar uit
sluitend boerderijen, die in de drie polders
verspreid lagen) gestegen is tot vele hon
derden.
De bedoeling van de coöperatieve vereen!
gingen was aan personen uit den arbeidenden
of daarmee gelijkstaanden stand eigen wo
ningen te verschaffen en de leden moesten
aan bepaalde eischen voldoen. Dat blijkt b.v.
uit de statuten van een der-oudste vereeni-
gingen op dat gebied, n.l. „De Volharding",
welke eerst tusschen 1874-1878 met vijftig
huizen het voormalige Glasblazersveld heeft
volgebouwd en later in de Oranjestraat 70 en
48 woningen bouwde. „Als leden worden niet
aangenomen personen, die tot een sociaal-
democratischen bond behooren of lid zijn van
of verbonden zijn aan een bond of een ver-
eeniging in gelijken geest werkende, noch
personen, die bekend staan zich aan mis
bruik van sterken drank schuldig te maken,
of handelaars in sterken drank, herbergiers,
tappers of iets "dergelijks zijn", vermeldden "de
bepalingen. In vele wijken van Haarlem
hebben deze coöperatieve vereenigingen met
succes gewerkt en te verwachten was het,
dat er na 1880, toen er in de Amsterdamsche
buurt bouwterrein gereed was gemaakt, ook
vereenigingen werden gesticht.
Het eerst heèft de particuliere bouwnijver
heid in 1883 de Amsterdamstraat, de Teyler-
straat en een gedeelte van de Zuidpolder
straat gebouwd, voor welk doel gronden in
den Zuidpolder waren aangekocht. Daarna
trok de vereeniging „Vooruitgang" aan het
werk en bouwde veertig woningen in de
Zuidpolderstraat, de verlengde Teylerstraat
en Vooruitgangstraat, welke huizen in den
zomer van 't jaar 1888 betrokken konden wor
den. Dezelfde vereeniging liet kort daarop
In deze straten en in de A. L. Dyserinkstra'at
nog 42 woningen bouwen en dat de belang
stelling onder de Haarlemmers om in coöpe
ratief verband woningen te stichten groot
was, bleek uit de oprichting van andere ver
eenigingen. Hierdoor verrezen huizenblokken
aan de Romolenstraat, Fabriciusstraat (beide
1896), Tweede Zuidpoldérstraat, Tweede Voor
uitgangstraat (beide in 1900), aan de Poort
straat en Vaartstraat (beide in 1905) en de
reeds bestaande straten werden verlengd.
In het bijzonder vestigden zich leden van
het personeel van de Centrale werkplaats,
welke in de naaste omgeving ligt en in 1840
gebouwd is. De uitbreiding der stad buiten
den Heerensingel, bracht met zich mee den
bouw van een school. Reeds op 31 October
1892 besloot de gemeenteraad van Haarlem
een strook grond aan te wijzen voor een ge
bouw, buiten de Poort. Een jaar later werd
het bouwen gegund aan den heer F. J. Ver-
zijlberg voor 2593.en 1 Mei 1894 werd
de school (kostelooze school F.) in gebruik
genomen. Als hoofd trad op de heer J. J.
Francken, die vele jaren de leiding van de
school in de Amsterdamsche buurt heeft ge
had. Later sprak men niet meer van koste
looze, maar van Tusschenschool nummer 4,
omdat ook leerlingen, wier ouders betaalden,
werden toegelaten. Vele jaren heeft het ge
bouw bekend gestaan onder school num
mer 8 en thans spreekt men van de Teyler-
school.
De R.K. Kerk in deze buurt is aan de Am
sterdamstraat gebouwd en toegewijd aan
H. Johannes den Dooper. Op 24 April 1904
heeft mgr. Callier, bisschop van Haarlem,
de kerk ingewijd.
Vervolgen we onze mededeelingen %ver de
uitbreiding van de Amsterdamsche buurt na
1905, dan deelen we mee, dat in den zomer
van 1907 aangelegd zijn de Teding van Berk
houtstraat, de Da Costastraat en de Potgieter
straat, welke straten later verlengd zijn, dat
in 1910 de Adriaan Loosjesstraat en het Tey-
lerplein gebouwd werden en kort na het uit
breken' van- den vorigen oorlog trokken be
woners in de huizen aan het Hofdijkplein,
Hofdijkstraat, Hasebroekstraat en Hyr. van
Alphenstraat.
In een sneller tempo werd er na 1918 ge
bouwd en het oprichten van woningbouw
vereenigingen is van groot belang geweest
voor de volkshuisvesting. De werkzaamheden
dezer organisaties op te noemen, zou ons te
ver voeren. Wat het Amsterdamsche kwar
tier betreft, brengen we in herinnering, dat
het dezer dagen 25 jaar geleden is, dat de
woningen, aansluitende op die van het Hofdijk
plein en wier namen van straten eveneens
genperrid zijn naar bekende schrijvers en
dichters uit de vorige eeuw, gereed waren.
Deze buurt heeft in 1924 en 1930 uitbreidin
gen ondergaan en ligt in het bijzonder in
het in Mei 1927 geannexeerde grondgebied.
Het grooter worden van de Amsterdamsche
buurt beteekende ook uitbreiding van het
aantal scholen. Nabij het Nagtzaamplein ver
rees de Sint Lambertusschool voor R.K jon
gens en aan de Allard Piersonstraat de Van
Zeggelenschool voor openbaar lager onder
wijs, welke nu buiten gebruik-is. Dan werd
dank zij het ijverig werken van ds. C. J. van
Paassen, die vele jaren wijkpredikant der
Ned. Hervormde Gemeente is geweest, in
April 1927 de Oosterkerk aan de Zomervaart
In gebruik genomen.
We besluiten deze beschrijving van het
ontstaan van de Amsterdamsche buurt met
een droevig feit te memoreeren, n.l. de ramp
van Vrijdag 16 April 1943, toen 82 personen
gedood werden, 31 liepen lichte wonden op
en 30 moesten in ziekenhuizen worden ver
pleegd. Niet minder dan 65 huizen werden
geheel vernield, 105 zwaar beschadigd en 300
licht beschadigd.
Haarlems Markt.
Dorado voor zoekenden
Wat men tegenwoordig zoo-
al kan gebruiken...,. Haar
lems markt geeft er een dui-
delijken indruk van. Eiken
Maandag en iederen Zaterdag
komen de kooplieden met hun
waren naar de Spaarnestad,
ze richten er, al of niet met
zorg, hun kramen in en wach
ten op gegadigden, die uit de
stad en uit den omtrek naar
de Markt trekken om te zien
of er iets van hun gading is.
De eerste indruk bij het na
gaan van het uitgestalde is,
dat veel hiervan eerder in
handen van een koopman in
oud-roest, dan van een huis
vrouw. die van netheid houdt,
behoort te zijn. Maar let men
niet alleen op het aanbod,
doch ook op de vraag, dan
ondervindt men voor de zoo-
veelste maal hoe Breêroo het
bij het goede eind had, toen
hij concludeerde, dat het kan
verkeeren
Haarlems markt biedt aan
en Haarlems markt levert af,
een dekseltje van een suiker
pot en een oude schoenzool,
een mishandeld schroefje' en
een japonnetje anno 1890, een
hoed met vetten rand, en een
huls van een zakbatterij, een
beschadigd beeldje en een
kurk, een smoezelig glas, een
oud carbidtoestel.En dit
is nog slechts een bescheiden
opsomming. Talrijk zijn de
kraampjes met uitdragershan-
del en schier oneindig talrijker
zijn de gepresenteerde artike
len, die bij elkaar een behoor
lijk dorp uft den nood zouden.
kunnen helpen wanneerzij
nieuw of althans „z. g. a. n."
waren Wat de menschen er
mee doen weten we niet. Maar
ze laten er begeerig hun oogen
over gaan en aarzelen, als dé
verleiding te sterk wordt, niet
om vrij diep in hun beurs te
tasten. Een paar oude kousen
en een citroenpers. een bloe-"
menvaas en een paar oude
laarzen, een vette pet en een
smoezelige lapmen be-
kijke de markt en het zoeken
wordt beloond door het vin
den
Lfocn ae markt biedt meer
attracties. De eerzame vrij
gezel wil weten wie eenmaal
(hoop doet leven) aan zijn zij
de schuchter „ja" zal stame
len? De markt is een unicum!
Voor een bagatel weet men
het binnen enkele minuten,
niet alleen aan de hand van
een kernachtige beschrijving,
doch ook van een foto der
schoone. Méér biedt de markt.
Men kan zijn verleden laten
onthullen en zijn toekomst
laten "ontsluieren: de sterren
wijzen het uit. Heeft men meer
aardsche wenschen, dan kan
men een aroma voor zijn ta
bak in ontvangst nemen Men
wordt ook in de gelegenheid
gesteld de honderdduizend of
in ieder geval een surrogaatje
daarvan te winnen. Er zijn
ook wasehknijpers en potloo-
den, knoopen en bloemen....
in dit dorado voor haar en
hem, die zoekt.
En nog meer biedt de markt!
Boeken, boeken, boeken, wie
klaagt er nog over gebrek aan
lectuur? Er zijn veel kraamp
jes en de kooplustigen ver
dringen elkaar om een buiten
kansje te hebben. Ethel M.
Dell naast Cicero. Bilderdijk
naast „De geheimzinnige
moord op de 3e etage". Tim
mermans in gezelschap van
schrijvers en schrijfsters, die
onbekend blijken, maar niet
onbemind schijnen te zijn.
„Een kwartje, wat u ook
vindt!" roept een koopman.
Jong en oud spoedt zich er
hêen, gooit en smijt.met een
->o!itieke uiteenzetting en een
studentenalmanak, een zak
bijbeltje en een drie-stuivers
romannetje. een bijna onher
kenbare atlas en een licht
zinnig romannetje
Dat alles en nog heel veel
meer biedt Haarlems markt, 't
Wordt gewaardeerd
Korte berichten.
De burgemeester van
Amsterdam heeft bepaald, dat
voor huwelijken geen gebruik
meer mag worden gemaakt
van rijtuigen. Pony-taxen en
dergelijks kleine vervoermid
delen vallen voorloopig buiten
dit verbod.
Vier personen, die zich
valschelijk voordeden als amb
tenaren van den Sicherheits-
dienst hebben een aannemer
uit, de Nieuwe Kerkstraat te
Amsterdam gedwongen, een
bedrag van ruim 22.000 af
te geven, waarmee zij ver
dwenen zijn.
