Haarlemsche Courant
De slede bracht uitkomst in den winter
290e Jaarff., No. 35
IJmutden,
Verschijnt dagelijks» behalve
op zon- en Feestdagen.
Nieuwsblad voor Noord-Holland
Zaterdag 10 Febr. 1941
Oitg.: Graf. Bedrijven D.imiate,
H-iar'stn. Abonnementen: per
week et., per mad. 1.15,
pei kwartaal 3.42. fr. p. post
3.73. Losse nummer» cent.
Een en ander over Huize Waterland.
Waar de sfeer van de 18e eeuw
bewaard bleef
Tot een der weinige buitenplaatsen van de
achttiende eeuw. die den tijd hebben weten
te trotseeren, behoort Waterland, de patri
ciërswoning te Velsen, welke zeer velen van
buiten en ook talrijke personen ven binnen
kennen, aangezien het huis gedurende enkele
jaren voor het publiek geopend geweest.
Degenen, die er toen een bezoek aan hebben
gebracht, zijn onder den indruk gekomen van
óe sfeer, die er hecrschte, de sfeer van de
achttiende eeuw met haar pruik en haar hoe
pelrok. haar rustige menschen. haar zwierige
koetsen en haar hoofsche manieren.
Wanneer de bezoekers van den drukken
Rijksweg kwamen, waar het moderne verkeer
heer en meester was. zagen zij een uitgestrekt
grasveld, dat het hun gemakkelijker maakte
hun gedachten in rustige banen te leiden en
zich op den teruggang tot de achttiende eeuw
\-oor te bereiden. Zij bemerkten dat de om
geving r.og welverzorgd was en goed bij het
huis paste. Zij bewonderden de zorgvuldig
onderhouden paden en wandelden over het
breedste hiervan, dat hen naar de woonstee
bracht, het rustige, statige witte huis, waarin
de sfeer van een geheel anderen tijd werd be
waard.
Waterland heeft nauw den naam Boreel
zich verbonden gekregen. Het was een der
drie vroegere buitenplaatsen, waarvan de oud-
burgemeester van Haarlem, wijlen jhr. mr. J.
"W. G. Boreel van Hogelanden, eigenaar was.
In 1939 besloot mevrouw M. van Tuvll van
SerooskerkenBoreel van Hogelanden het
huis voor het publiek open te stellen, waarna
dit van 2 Mei 1939 al gedurende vier dagen
per week op bepaalde uren zich een indruk
van de sfeer kon vormen. Waterland werd
\-oortaan museum genoemd, maar het is ver
keerd daarbij te denken aan een verzamel
plaats van zekere voorwerpen, bewaard ir
ne.jes gerangschikte, maar niet levende col
let;. Integendeel, terecht verwachtte men
iets bijzonders, wanneer men door de oprij
laan van het huis wandelde en de twaalf
treden opging, die de steop voor den ingang
telt. Men begreep dan reeds eenigszins. waar
om mevrouw Kooy-Van Zeggelen en Van Mal-
sen boek- en novellefiguren in en om Water
land hebben laten dwalen. Waterland, dat
aldus als middelpunt werd uitverkoren, ver
raste de bezoekers door zijn sfeer, waardoor
men zich een duidelijken indruk van den geest
der achttiende eeuw kon vormen.
Men bewonderde de zware deuren aan den
ingang, waardoor men in de ruime onlvangha!
kwam en keek naar de hooge kamers, die er
om heen zijn gegroepeerd. Vooral in de ka
mers was het goed te vertoeven, want men
stelde vast, dat de muren en plafonds van
kunstig stucadoorswerk zijn voorzien, terwijl
talrijke schilderijen op de aandacht beslag
legden. Op de wanden van een der kamers
konden de bezoekers schilderingen bewonde
ren, welke aan Van der Venne worden toe
geschreven. Natuurlijk was er ook gelegen
heid oude meubels te bezien, zooals uit de i
tijd van Lodewijk XVI, en tevens een rijk
versierd Engelsch kastje, dat hierheen is ge
bracht door den heer Boreel, die tegen het
einde van de achttiende eeuw gezant in Enge
land was.
Waterland trok reeds in de eerste weken
van zijn openstelling voor het publiek velet
aandacht. De belangstelling ging vooral uit
naar de kostbare collectie schilderijen en
portretten, waarvan werd medegedeeld, dal
deze door een familiefonds werden beheerd,
zoodat zij niet korden worden verkocht. Er
waren werken van bekende schilders bij, zoo
als Willem Maris en Peronneant. Inzake de
familieportretten kan worden opgemerkt, dat
zich hierbij afbee'dingen bevonden van jhr.
Wi'lem Boreel, welke het eerst den naam
Van Hogelanden droeg en van den heer Bo
reel, die voorzitter van de Tweede Kamer
was bil de herziening van de Grondwet in
1848. Verder kon de aandacht nog uitgaan
naar glaswerk, boekerijen, Sèvre- en Sak
sisch porcelein, een in latere Empire-stijl ver.
bouwde kamer en nog een aantal curiosa.
Het i? te hopen, dat huize Waterland, v
neer de tijd rustiger is geworden, opnieuw
voor het publiek open zal worden gesteld.
Want er is voor deecnen, die belang in de
sfeer van de achttiende eeuw stellen, heel veel
te bewonderen
BRUTALE OVERVALLEN.
Onder voorwendsel, dat zij een politioneel
onderzoek moesten instellen vervoegden zich
'e avonds om tien uur twee onbekende perso
nen aan het perceel Stuyvesantplein 2, waar
een kruidenierszaak is gevestigd. Zij bedreig
den den bewoner met wapens en drongen tot
den zolder door. Talrijke levensmiddelen,
waaronder hoeveelheden suiker, roggevlok-
ken, jam, margarine en kaas behoorden tot
den buit.
Ten huize van een bewoner van de Hendrik
Roosenlaan pleegden enkele pseudo-polltie-
martnen er-n brutale overval. Vrijwel alle aan
wezige levensmiddelen, zooals vleesch. tarwe
en brood, alsmede een groot bedrag aan geld
werden ^or de dieven meegenomen. Nadat
de gestolen goederen op een auto waren gela
den wisten de daders te ontkomen.
Enkele gewapende personen, van wie er eer
gek'cod was in een Duitsch uniform, onder
namen een overval in een perceel in de Tem-
peiiersstraat. Het voorgenomen gebruik var
hun vuurwapenen, had tot resultaat, dat zij
zich zonder moeite konden meester maken
van vier coupons stof.
Drie kilogram suikerbleten
op bon 520.
In de provincies Noord-Holland, Zuid-
Holland en Utrecht zijn de bonnen 320 van
de derde noodkaart geldig verklaard voor het
koopen van 3 K.G. suikerbieten. Deze bor.-
nen moeten vóór Donderdag 15 Februari bij
den kleinhandelaar in aardappelen worden
ingeleverd. Nadat de handelaren zijn bevoor
raad zal aflevering volgen.
PROF. Dr. H. H. KUIJPER OVERLEDEN.
Te Groningen, waarheen hij zich als vluch
teling had moeten begeven, is in den ouder
dom van 80 jaar overleden prof. dr. K. H.
Kuijper, zoon van den bekenden dr. A Kuijper
De overledene was vele jaren verbonden aatl
de Vrije Universiteit te Amsterdam en heeft
geruimen tijd in Bloemenaaal gewoond.
HET WERK VAN DE HAAP.LEMSCHE
RF.DDINCSÏIRIGADE
In het afgeloope.n jaar werd bij 125 ongevallen
de hulp van leden van de Haartemsche Red
dingsbrigade ingeroepen en wel verdeeld als
volgt; 101 stras tongevallen1 ongevallen door
gas- of kolendampvergiftiging (bij één geval
mocht hulp niet meer heipen); 14 wateronge
vallen. 5 tijdens de duisternis. 4 werden gered.
verdronk; van de overige 9 waterongevallen
werden er 6 gered en S verdronken.
In aanmerking genomen met andere jarex
het aantal hulpverleeningen zeer laag. Wat
verdrinkingsongevallen tijdens de duisternis aan
gaat zal dit wel z'n oorzaak hierin vinden, dat
men zich des avonds na acht uur niet meer in
de openlucht mag begeven en dus de kans op te
ter geraken tijdens de duisternis veel kleiner
geworden. Wat de straatongevallen aangaat,
t auto- tit rij wiel verkeer is sterk vermin
derd. Voorts dient nog opgemerkt te worden,
dat door het afsluiten van het telefoonverkeer
de leden zeer moeilijk konden worden opgeroe-
er dus ongevallen hebben plaats gehad
waarbij geen hulp kon worden verleend.
Burgerlijke Stand.
HAARLEM. 8 Febr. 1945
OVERLEDEN 1 Febr.: W M. Meijers-Frensen
9S j., Hagestraai. 2 Febr R. J. T. Oesterreich.
69 j Stuyvesantstraat. 3 Febr.: J M. P. Walt-
man, BS j., Thomson'.aan. 4 Febr.: M. W., 6 d.
P. A. Wijtlcamp, Karolingenstraat. 5 Febr.
H. Hoed. 86 j.. Johannes de Breukstraat. A. C. E..
de Könnigh. 64 Jaar, Zljlweg. A. Winkler—-van
Blaaderen 73 j. Garenkokerskade 7 Febr. H. J. v.
Hazebroek-Rijbroek, 95 j.. Z.B >aarne.
GEBOREN: 31 Jan.: J. C. J. Joores-Eaklcer, d.
5 Febr P. Heilker-Visser, z. 7 Febr. W. Boe-
:aaixl-Dekkers, z. L. Slobbe-van Leeuwen, d. E.
L. Koot-Kootjmnns, d. G. M van Loevezijn-
Steenksmp, z. 8 Febr.: M. P. Bos-Stek, z.
ONDERTROUWD: 8 Febr.: P. Donker en A.
W. Blonk. J. van Berkel en J. J. Scholder. M. H
r.n Waard en C. Stam.
GEHUWD: 8 Febr.: N. de Jong en L. Pet. L.
J. Roeland en J. G. Smolenaars, C. Vrugt en H,
Toebes.
INBRAAK-KALEI DOS COOP
Het perceel De ClercQstraat 143 werd door
inbrekers bezocht. De daders verdwenen met
medeneming van twee thee-serviezen er. een
eetservies, een keukenuitrusting, een regen
een zomermantel, een nest schalen en vijf
pond bruine boonen.
Uit Van Dijks koe"-:fabriek wisten de dieven
een aantal meubelen te ontvreemden
Voorts werd een inbraak gemeld in het
filiaal der fa. A. H. aan den Klevcrparkweg
De inbrekers zagen hun poging met succes
bekroond, want de gestolen levensmiddelen
boden een groote verscheidenheid. Er worden
onder meer 27 ontbijtkoeken, 4 balen erwten,
rozen versnaperingen, 2 balen suiker, 10 kg
jam enz. vermist.
Door verbreking van een slot aan de achter
zijde van den bollenschuur van den heer R.
aan den Zijlweg verschaften inbrekers 2ich
toegang tot de ruimte, waar 15 hl anthraciet
as opgeslagen. Dit extra brandstofrantsoen
bleek het doel van hun komst te zijn.
Een partij levensmiddelen, die in een per
ceel aan de Kennemerstraat werd aangetrof
fen. verwisselde eveneens van bezitter.
Men deed voorts aangifte dat de dieven ook
een woning aan de Spiegelstraat 9 hadden
geopereerd, waarbij o a. drie heerencostuums,
een regen- en een winterjas werden gestolen.
HET CONFLICT IN DE GEREF. KERKEN
De scheuring die in de Gereformeerde kerken
Is ontstaan naar aanleiding van de besluiten die
de generale synode in betrekking tot de
genomen heeft, blijft zich mei name in de pro
vincie Groningen voortzetten. Thans ls ook een
scheuring ontstaan in de kerken van Schouwer-
zijl. Uithuizenneeden en Zuidhorn. De kerke-
raad van Schouwerztjt heeft zich voorlooplg los
gemaakt van het verband der kerken op grond
van de interpretatie die de synoce gegev,..
heeft van de beslissingen der generale synode
1995 en het feit. dat zij bepaalde ambtsdra
gers van den kansel heeft geweerd. De predi-
kani dezer gemeente, ds. M. Janssens. heeft zich
teens vrijgemaakt van de synodale beslis
singen.
In Ulthuizermeeden ls de predikant, ds. C G.
_os, met de helft van den kerkeraad en de helft
der gemeente uitgetreden. Hier doet zich het
unieke feit voor. dat beide groepen in onder
ling overleg gebruik maken van het bedehuls.
waarbij zij beurteUngs Zondags de vroege en de
late diensten hebben. Deze kerk telt 1277 zielen
waarvan 637 belijdende leden.
In Zuidhorn zijn van de 14 kerkcraadsleden
t 10 uitgetreden en ook de predikant, ds. W. J
Otterlo en de hulpprediker, cand. W. J. Ar
nold, beroepen predikant te Vrouwepolder (Z.)
hebben zich losgemaakt van het kerkverband.
Ook hier troffen belde groepen in betrekking
tot het kerkgebouw een minnelijke schikking.
Deze kerk telt 1084 zielen, waarvan 678 belijden
de leder..
Totaal hebben zich ln ons land nu 62 kerken
vrijgemaakt.
ONGEVALLEN IN HET VORIG JAAR.
Volgens niet-officieele gegevens zijn er ge
durende het vorig jaar in de gemeente Haar
lem honderd-achttien verkeersongevallen ge
beurd, waar ven er elf van ernetigen aard
waren. In totaal werden bij deze ongevallen
negen personen gedood en vier-en-zevenlig
gewond.
Herinnering aan het beleg van
Haarlem In 1572-75.
In ons land is Januari gemiddeld de koudste
maand van het jaar en laten we hopen, dat het
ergste weer achter den rug is,'want juist ni
wenschen we zoo min mogelijk van de winter
sporten te genieten. Ook hebben we minder
oog gehad voor de inderdaad fraaie gezichten,
welke weer te zien waren in het Bolwerk, in
den Hout en in Bloemendaal, toen de sneeuw
de boomen bedekte. De koude en de slecht be-
zoolde schoenen lieten het niet toe groote wan
delingen temaken.
Voor de natuur hadden we dus geen aan
dacht, maar wel voor groote sleden, welke
trachtten het zoo gestagneerde verkeer
eenigszins in tact te houden voor het noodza
kelijke vervoer van levensmiddelen naar d<
stad. De slee gleed dus over de sneeuw en al
zag men in Haarlem niet de fraaie arresleden.
getrokken door paarden, welke op verren af
stand al te hooren waren door het vroolijke
gerinkel, in de omgeving was het anders. In
de Haarlemmermeer verrichten nog verschei
dene landbouwers hun werkzaamheden, waar
bij de slede voor hen uitkomst bood. Jammer
was het aantal sleden voor een stad als Haar
lem in den tegenwoordïgen tijd te gering,
waardoor anders voor een deel aan de noo-
den tegemoet gekomen zou kunnen worden.
De slede is een transportmiddel, dat ver
scheidene eeuwen gebruikt wordt en ook door
de Haarlemmers, die in den winter van 1572
1573 tijdens het beleg met zooveel moeilijk
heden te kampen hadden. Voor hen waren ei
tijden, dat er weinig eten in de stad aanwezig
was, doch de slee bracht uitkomst en het ge
volg was vele levensmiddelen, welke verkocht
werden tegen prijzen, waarop de tegenwooi-
dige huisvrouw ze niet kan verkrijgen. Zwarte
handelaren kende men gelukkig niet, waar
door de prijzen, bij welke stagnatie dan ook.
niet omhoog gingen en een hoogte bereiken,
die aan het ongelooflijke grenst.
Doch laten we eerst in herinnering brengen
op welke wijze die winter van 1572 eer
gelukkige factor was. Onder water geloopen
weilanden om de stad en het Haarlemmer
meer werden eind December met ijs bedekt
en dit was sterk genoeg, om sleden, at werden
ze door paarden getrokken, te dragen
slede bad een flinke oppervlakte en een pro
viand. gelijk aan het gewicht van zes perso
nen, kon vervoerd worden. In 2ijn werk ,.Het
beleg van Haarlem" vertelt dr. J. W. Wijn.
dat de proviandeering tot 7 Februari geduurd
heeft. Het aantal sleden, dat in het geheel
aankwam, kan op een kleine 800 worden ge
schat. Het uitgangspunt van de sledencon-
vooien was Sassenheim, waar de Prins een
•erschanste legerplaats had doen aanleggen.
De sleden werden niet alleen gebruikt om
levensmiddelen naar de stad te krijgen, doch
ze waren eveneens nuttig bij de krijgsver
richtingen.
Na een dooi van enkele dagen, waardoor
het ijs zwak werd, volgde er aan het einde
van Januari weer een vorstperiode en de aan
voer van sleden werd begunstigd. Gemiddeld
kwamen er tusschen de 30 en 40 per dag bin
nen en op 28 Januari zelfs 80, waardoor de
levensmiddelen goedkoop werden. Met de
sleden kwamen ook telkens soldaten in de
stad, die bij de burgers werden ingekwar
tierd. De proviandeering met sleden nam ln
het begin van Februari een einde. Nadat op
den vijfden dezer maand nog 8 sleden waren
aangekomen, gingen den volgenden dag 13
sleden met victualie op het Meer verloren.
Een dag later kwam het laatste convooi bin
nen, bestaande uit 128 sleden, hetgec-n een ge
luk was, omdat het ijs al begon te kraken.
Er zijn dus in dien winter van 1572 heel wat
sleden binnengekomen en hoewel het aantal
van 800 niet groot lijkt voor een stad van on
geveer 20.000 personen, toch was er een
uitzondering daar gelaten voldoende. De
aanvankelijke voorraden zullen behoorlijk ge
weest zijn, omdat de aanvoer niet zoo vlot
verliep als in latere eeuwen. De toestand was
critiek bij het optreden van dooi en ordon
nanties op de levensmiddelen moesten dan
worden afgekondigd Na een dooiperiode van
vier dagen was „het laatste pulver ln de
f'esch en het laatste meel in den oven". Den
Ssten Januari werd bepaald, dat hamsteren
van brood verboden werd, dat de prijs van
een roggebrood drie stuivers bedroeg en van
zoete melk een blank (3/4 stuiver). Aan het
einde der maand gelastten de burgemeesters,
dat gerst en haver door rogce gemaald moest
worden. Dit blijk van wijs vooruitzien vond
echter geen waardeering. deelt dr Wijn o.a
mee en de bepaling moest na korten tiid wor
den opgeheven, wegens murmuratie. onder de
schamele gemeente, die niet tevreden was
voor zij voor haar drie stuivers weer een
goed roggebrood van zes pond kon krijgen.,
Hét eind van Januari was weer gunstig voor
der. aanvoer en de prijs van een pond ossen-
vleesch werd vastgesteld op 3 groot (onge
veer 7cent in den tegenwoordigen tiid) en
voor een pond koeienvleeseh betaalde de
Haarlemmer een braspenning (6V£ cent). Be
gin Februari was de prijs van een rogge
brood van zes pond gelijk aan een wittebrood
van één pond en dan was er te koop koeien-
en zoete kaas, boter, zoete melk. Rijnwijn,
wijnappel en hennen.
Toen de vorst verdwenen was. geschiedde
de aanvoer per boot en de levensmiddelenpo
sitie verbeterde terstond. Rogge, erwten, vïsch.
bier en andere artikelen kwamen in ruime
mate binnen en het bakken van haver en
mout voor brood werd gestaakt.
Op deze wijze hebben de sleden dus onge
veer 375 j3ar geleden goede diensten bewezen
voor de Haariemscbe bevolking. Was het nu
maar ook mogelijk)
Zsanenbosch werd
Zaanenplantsoen.
Toen we dezer dagen in de
omgeving van den Orionweg
wandelden bleek, dat er van
het Zr.anenbosch (ook spreekt
men wel van het bosch van
Bredius, naar den laatatcn
bewoner) nog enkele boomen
stonden, zoodat dit gedeelte
van Haarlem-Noord wel
grondig vernield is. De bena
ming van bosch moet dus
vervallen en zou beter veT-
v-ngen kunnen worden door
Zaar-.en-plantsoen, want bet
is niet te verwachten, dat er
in de toekomst iets terechS
zal komen van een park met
fraaie boomgroep te verkrij
gen. zooals dit na het in uit
voer brengen van het uitbrei
dingsplan omstreeks J930 tot
stand is gekomen. Reeds had
de gemeenteraad van Scho
ten Sn 1914 een uitbreidings
plan gemaakt, en eerst na den
ooriog werden gedeelten aan
gelegd. De aankoop van het
Huls ter Zaanen met de daas-
bij gelegen gronden ln het
jaar 1923 door de voormalige
gemeente Schoten ging vlot
ter. Het plan in de naaste
omgeving van het huis keurde
de gemeenteraad van Haar
lem in 1929 goed. waarna tot
den bouw van woningen aan
de Zaanenlaan. Orionweg enz.
begonnen werd en Hout en
Plantsoenen werkte de plan
nen uit. om een wandelpark
te maken, waarbij de be
staande oude boomgroep be
houden bleef. Het Huls ..Ter
Zaanen" werd in 1930 inge
richt als filiaal van de Stads
bibliotheek en in den loop der
jaren hebben velen zich daar
heen begeven, om boeken te
halen. Bij de reorganisatie
moest een schilderachtig laan
tje. dat naar het huis voerde,
verdwijnen voor een breeden
weg.
Het fraaie wit bepleisterde
landhuis is een overblijfsel
van het vroegere kasteel van
Zaanen. Eenige eeuwen is
Zaanen een heerlijkheid ge
weest. die reeds in 1100 bekend
was De heerlijkheid was bij
zonder uitgestrekt en het oor
spronkelijke kasteel stond in
de omgeving van het tegen
woordige Zaandam Het werd
omstreeks 1300 verwoest en
een nieuw werd in de omge
ving bij de Delft gebouwd.
Men beweert ook wel, dat een
aantal edelen onder leiding
van Willem van Zaanen, nadat
7.e gevlucht waren, omdat zij
den moord op FlorLs V ge
pleegd hadden, terugkeerden
en toen deze heerlijkheid ge
kocht hebben. Het kasteel is
later, vermoedelijk door blik
seminslag vernield. Daarna is
het tegenwoordige landhui' e-
bouwd ln 1923 heeft het er ge-
ruimen tijd naar uitgezien, dat
het geheele buiten zou verdwij
nen De gemeente Haarlem
heeft er echter voor gezorgd,
dat het huis behouden bleef en
een fraai wandelpark tot etand
kwam. Dat het zeer gewaar
deerd werd, bleek steeds uit
het drukke bezoek Nu ziet het
er echter kaal en dor uit.
GEVONDEN VOORWERPEN,
Ceintuur, Bouwen, Gibraltar-
straat 13; gebit Hartman, Alte.
r.astraat 18rood; hoed, v d. Bijl
K!everp3rkwcg 192; hond. Hut-
graaf, Zijlweg 12; maat, v. d.
Werf, Pijnboomstraat 34- por-
temoimaie m. i., Hoogenbirk,
Spionkopstraat 28; portcm. m.i,
v. Limbergen, woonschepenha
ven; portem. m.i.. Wijfjes. Ti-
morstra3t 81; portem. m.i.,
Mascretuw. Judith I.eysterstr.
28: tasch, Verhage. Rijksstraat
weg 84rood, zak met wortelen,
Kemper, Achterweg 8; horloge,
Schaap, I angendrikstraat 11;
mof. Knibbe, Wagenweg 210;
portem. ml. Blankevoort, He-
dastraat 6; portem. m.i.. Van
Meeswijk. Iordensstraat 36. pa-
rapluie. Grit. Wilgenstraat 46;
sleutels. Hofman. Dolfijnstraat
12; zaag. Zwaneveld, Paul Kru
gerkade Srood.
PREDIKBEURTEN.
Zondag 11 Februari 1949.
HAARLEM. Ned. Hervormde
Gemeente: Groote Kerk. 10 u.
ds. Mackaay.
Nieuwe Kerk. 10 u.. ds Beker;
3 u., ds. Van der Waal.
Oosterkerk. 10 u„ dr. Emmen.
Avondmaal; 3 u.. dr. Emmen,
Dankzegging.
Bakeneescrkerk, 9 30 t»., d«
heer Smit {Kioderkerkj.