Haarlemsche Courant
290e Jaarg., No. 48
Bureaux: Groote Houtstraat M
Poptglro 134958.
Bijkantoren Soendapleln tl.
Umulden. Kennemerlaan 154
Verschijnt dagelijks, oeftalr*
op Zon- en Feestdagen
Nieuwsblad voor Noord-Holland
f Maandag 26 Febr. 1945
01 tg.: Graf. Bedrijven Damiate,
Haarlem. Abonnementen: per
week 39 et., per mnd. 1.13,
per kwartaal 3.42. fr. p. po9t
>.73. Losse nummers 8 cent.
Hoofdredacteur: F. C. Derks.
K 1ÏC7
Westelijk front.
Zaterdagmorgen werd van Duitsche zijde
medegedeeld, dat het negende Amerikaansche
leger Vrijdag in de ochtenduren, ondersteund
door de luchtmacht, met sterke strijdkrachten
tot het wekenlang voorbereide offensief tus-
schen Roermond en Düren is overgegaan. Bij
Jülieh cn Düren heersehen ongewoon zware
gevechten. In het gebied van Linnieh hebben
de Amerikanen verscheidene kleine bruggen
hoofden over de Roer gevormd, waarin zij bij
het beginstadium van hun offensief slaagden.
Om deze bruggenhoofden wordt verwoed
gestreden. De Duitsche troepen hebben de
bruggenhoofden lusschen Linnieh en Lümich
afgegrendeld.
Uit Berlijn werd Zaterdagmorgen gemeld,
dat Duitsche militaire kringen het deelnemen
van het negende Amerikaansche leger aan het
algemecne offensief tegen het Duitsche Rijk
onderkennen als poging van den tegenstander,
om een hoogtepunt als nog nooit tevoren te
bereiken, beschouwen. Alle middelen zijn
noodzakelijk om dit te doorstaan. Een nieuw
beslissend hoofdstuk van den oorlog kondigt
zich aan. Reeds teekent zich de bedoeling van
de Geallieerden af om door een groote aan-
valsactie de geheele ontwikkeling In het Wes
ten op gang te brengen en de Duitsche legers,
in den rug aan te vallen en te pogen deze uit
te schakelen, om den oorlog aldus zoo snel en
200 succesvol mogelijk te beëindigen.
Verder werd van Duitsche zijde nog mede
gedeeld. dat ook in het Oosten zeer binnenkort
een nieuw groot offensief is te verwachten.
Een en ander is een gevolg van de Krim-
conferentie Duitsche militaire kringen hebben
verklaard, dat de Amerikanen tot dusver
kleine bruggenhoofden over de Roer hebben
gevormd en de poorten van de stad Düren,
halverwege tusschen Aken en Keulen, hebben
bereikt. Als eerste doel staat den Amerikanen
het Roergebied voor oogen.
SVEN HEDIN 80 JAAR.
De 80e verjaardag van den werexaoeroejii-
den dr. Sven Hedin is een indrukwekkende
hulde aan dezen nog steeds op wetenschap
pelijk gebied werkenden geleerde geworden.
Niet alleen uit Zweden, maar ook uit het bui
tenland en in het bijzonder uit Duitschland,
werden Sven Hedin gelukwenschen en ge
schenken gezonden.
De Führer heeft Sven Hedin, volgens de
..Deutsche Zeitung i. d. N.", een in hartelijke
bewoordingen gesteld gelukwenschtelegram
gestuurd. Rijksminister dr. Göbbeis deed den
beroemden Zwecdschen ontdekkingsreiziger
eveneens zijn felicitaties toekomen. In een
persoonlijk schrijven uitte dr. Göbbeis Sven
Hedin zijn dank en zijn bewondering voor de
onwankelbaarheid voor diens overtuiging,
waardoor deze zich 6teeds een oprechte vriend
van het Duitsche volk heeft getoond.
Dr. Göbbeis Het Sven Hedin als geschenk
een uit de zeventiende eeuw dateerende atlas
van China overhandigen.
Concert der H. O. V.
Gijs Beths speelt het vioolconcert van
Beethoven.
Terwijl Beethoven zijn machtig symphonisch
werk opbouwde en hiermede in zijn vereen
zaamd beslaan een nieuwe klankenwereld
schiep, die voor de volgende generatie als het
nee plus ultra zou gelden, leefde op weinig
afstand van hem, in hetzelfde Weenen, de
jonge Schubert, ook een van de muzen bege
nadigde, en schreef eveneens de eene sym
phonic na de andere, zich echter weinig be
kommerend om hun lot. Men heeft deze com
posities later, sommige en wel de beste
lang na den vroegtijdigen dood van Schubert,
moeten ontdekken. Maar hij schreef en schreef
onvermoeid, alsof hij haast had klaar te ko
men, en ook omdat hij bezeten wa-s van de
muziek. Een geweldenaar als Beethoven was
hij niet, maar toch wel een persoonlijkheid,
en dat heeft zijn symphonieén later een plaats
verzekerd op het concertrepertoire, naast die
van zijn grooten tijd- en stadgenoot. De zesde,
in C gr. t. (niet te verwarren met de groote in
C. gr. t.), die Zondagnamiddag onder Marinus
Adam een frissche eu correcte uitvoering ge
noot. is in vele opzichten kenmerkend voor
den geest en het streven van den jongen
kunstenaar, die, minder afgesloten van het
volle leven dan Beethoven, open stond voor
invloeden van buitenaf. In deze zesde dan
merken wij, dat Haydn voor hem nog steeds
een voorbeeld was. maar ook dat Rossini's
triomfeerende buffo-stijl hem niet onberoerd
voorbij ging.
Maar toch ook i6 de persoonlijke noot er
heel sterk in. Deze weerspiegelt de onver-
valschte Weener romantiek in streeiende en
interessant geharmoniseerde melodieën, le
venslustig maar soms in een licht waas van
melancholie gehuld. Dat hij dit alles in een
kader van doorzichtige, steeds boeiende vorm
schoonheid wist te geven en door een „ik
weet niet watals geheel een eigen cachet,
is een blijk van zijn talent en van zijn genie
tevens.
Het tweede nummer van het programma
was het onvolprezen vioolconcert van Beet
hoven. geconcipieerd naar Fransch model,
maar verder zoo sterk Beethovensch als men
van den grootmeester in dien tijd (1806)
slechts verwachten kon. Jan Keessen zou er
als sollet mee optreden, doch liet verstek
gaan. Maar we kregen het toch te hooren
en mooi ook! want onze concertmeester
Gijs Beths was paraat om voor Keessen in
te springen. Beths speelde als altijd met de
rustige beheersching, die aan zijn toon een
zoo streeiende bekoring kan geven. En dit
waarachtig niet alleen in het lyrisch roman
tische Larghetto, dat hij als gesublimeerd liet
klinken, maar ook in de beide hoekdeelen. In
de groote cadens (van Leonard) kreeg zijn
virtuoos spel een energiek mannelijk karak
ter, en toch hoe nobel en ongeforceerd bleef
Oostelijk front
In het Oosten staan de Sovjets voor een
nieuwen sprong gereed. De Duitsche tegen
maatregelen zijn niet bekend, maar de aan
wezigheid hiervan ls een last. waardoor de
vijand groote moeilijkheden ondervind!. Op de
Tuchelerheide en in de streek van Mobach
wordt momenteel het hardste gevochten. Thans
is ook de Neisse bereikt. De Sovjets staan op
het punt zich voor een grooten aanval op te
stellen.
Turkije in den oorlog.
De regeerig van Turkije heeft medegedeeld,
dat zij zich van 1 Maart a.s. af als in oorlogs
toestand met Duitschland e^ Japan beschouwt.
Uit Londen werd Zaterdagmorgen gemeld, dat
de oorlogsverklaring van Turkije den Geal
lieerden slechts een hulp van geringe beïeeke-
nis bezorgt. Het gebaar is in de eerste plaat'
om een plaats te verkrijgen aan de tafel var
de komende vredesconferentie. De Turksche
regeering heeft een uitvoerige verklaring be
kend gemaakt, waaruit blijkt, dat het besluit
onder Geallieerden druk is genomen.
Belangwekkende vondsten.
Bij Heivan, op eenige mijlen afstand
Cairo, werd in de woestijn een eteenen graf
ontdekt, waarin zich onder meer een vijf
duizend jaar oude schildpad werd gevonden,
die nog in uitstekenden staat verkeerde. Een
andere belangwekkende vondst was een Ro-
meinsche grafschenner, die door het ineen
gestorte zand levend was begraven, alsmede
een hectografeer-apparaat. waarschijnlijk de
eerste van de wereld. Deze bestond uit een
cylinder met verscheidene reüefteefcen*, die
over een papyrusrol werd bewogen, waarop
dan het geschrevene kon worden gelezen
D® Hadlo-conferentic.
De Radio-conferentie voor het Britsche
imperium in Londen zal pogen bii de Inter
nationale Radio-Unie te bereiken, dat Duitsch
land en Japan ieder recht op uitzendingen
naar het buitenland wordt ontnomen. Tot nu
toe waren Duitschland 36 golfleng'en toege
staan: in de toekomst, aldus de D. Zeit. i. d.
N., zal het er ten hoogste drie of vier. en dar.
slechts voor het binnenland, behouden. De
overige golflengten zullen onder het Britsche
imperium en andere Geallieerden worden
verdeeld.
alles klinken! Integraal een knappe er
boeiende prestatie.
Ook het oreheslrale aandeel was mooi ver
zorgd. zoodat het ..concert der concerten'
alle eer aangedaan werd.
JOS. DE KLERK
Me! de diligence van Haarlem
naar Amsterdam.
Ook in den ouden tijd waren er reeds
„wilde" diensten, verkeersmoeilijkheden
en parkeerproblemen.
De wijze waarop men tegenwoordig van
Haarlem noar Amsterdam en terug reist, her
innert aan den tijd, toen men voor het ver
voer tusschen beide steden was aangewezen
op de trekschuit of de diligence.
Onlangs hebben we iets verteld uit de ge
schiedenis van het beurtveer tusschen Haar
lem en Amsterdam, thans willen we aandacht
vragen voor de diligence, welke zoo'n be
langrijke rol heeft gespeeld in het vervoer
wezen van vroeger. In het jaarboekje van de
vereeniging „Haerlem" deelt mr. J. M. Fuchs
tal van interessante bizonderheden mede ovei
het wagenveer tusschen Haarlem en Am
sterdam.
Reeds in 1520 is er sprake van „wagenaars'
tusschen beide steden, zooals blijkt uit een
keur. welke bepalingen inhield over de schip
pers en waaruit op te maken valt, dat er in
dien tijd reeds sprake was van vrije concur
rentie, welke echter in het begin van de
zeventiende eeuw eenigszins aan banden were"
gelegd, aangezien er ongeregeldheden voor
gekomen waren tusschen de „voerluyden ende
vracht-aennemers". Ieder die op het traject
wilde rijden, moest eerst zijn naam opgeven
op de secretarie en ook diende er geloot te
worden om de vracht. Het scheen verder
noodig te zijn, den voerlieden aan te manen,
nooit dronken op hun wagen te zitten, niet
kwalijk onder elkaar te spreken en tegen de
passagiers geen „moedwilligheden" te be
drijven.
Tn 1608 werd in Amsterdam een opzichter
voor het wagenveer op Haarlem aangesteld,
die iederen dag de lotingen verrichtte. Ook
moest hij rekening houden met de Haarlem
mer wagens, die na den middag aan bod
kwamen. Hij had verder het recht, de wagens
«n paarden van hen. die de verordeningen
overtraden of den opzichter onredelijk be
jegenden, „datelick te arresteeren".
Ook in dien tijd had men reeds verkeers
problemen en parkeermoeilijkhederi! Zoo
werd in 1614 een voorschrift uitgevaardigd,
dat de voerlieden verplichtte, hun paarden
„soetelick" te mennen, teneinde het onbe
hoorlijk rijden en het „beschadigen van per
sonen op den dijck gaende" te voorkomen.
De parkeermoeilijkheden deden zich voor op
het plein bij de Haarlemmerpoort in Amster
dam, waar boomen waren geplant „tot sieraet
der stede". Maar door hot parkeeren der veer
wagens tusschen de boomen hadden deze veel
te lijden, zoodat een „parkeerverbod" werd
Uitgevaardigd en de wagens op .acht voeten
van de boomen" moesten blijven.
In 1632 kwam de vaart tusschen Haarlem
en Amsterdam gereed, hetgeen voor de veer
schippers een groote verbetering beteekende,
omdat zij nu niet meer via bet Spaarne, de
sluis in Spaarndam en het IJ naar Amster
dam behoefden te varen, maar door de veel
kortere trekvaart. Tegelijk met de vaart
kwam ook de weg er langs gereed, tot groot
gerief van de voerlieden en de passagiers
der veerwagens, die bovendien vrijgesteld
waren van de betaling van tolgelden op den
nieuwen weg.
In 1645 kwam er een nieuwe bepaling.
waarbijhet „snorren" ten strengste werd
erboden. Geen voerman mocht „reysende
luyden aanspreken om vracht te bedingen of
deselve te volgen tot aan de veerschuiten."
Men kende toen ook reeds het aan den ketting
leggen der wagens, een middel waarrr
kele eeuwen later werd opgetreden tegen de
„wilde" autobussen! Dit aan den ketting leg
gen geschiedde reeds, wanneer „de eene
voerman den ander sijn gras oft hoy ont
nam".
In 1659 bepaalden burgemeesteren en re
geerders van Amsterdam, dat de voerlieden
en „waegenaars" een consent moesten hebben
van de heeren burgemeesteren Voorwaarden
zulk een consent waren o.m. de leef
tijd van 21 jaar. het kunnen omgaan met
paarden en het hebben van „bequame wa
gens en paarden". Ook de tarieven bleken
een punt van voortdurende zorg van de over
heid te zijn. want het bleek dat toen reeds
de voerlieden zich aan prijsopdrijving schul
dig maakten, door hun passagiers „te plagen
met het eyssen van excessive hooge vrach
ten". Daarom werden ook in 1659 de ver-
■oersprijzen nogmaals uitdrukkelijk vast
gesteld.
De meeste bepalingen omtrent het wagen
veer werden vastgesteld door Amsterdam. De
„Heeren van den Gerechte der Stad Haarlem'
hebben eerst in 1752 een ordonnantie opge
steld over de voerlieden, waarin o.m. was be
paald dat de wagens bespannen moesten zijn
met drie paarden, behalve ten tijde van vorst,
wanneer maar (we paarden gebruikt hoefden
te worden, omdat de wegen dan beter begaan
baar waren. De wagens moesten elk jaar be
hoorlijk „gemonsterd" en „geëxamineerd"
worden, hetgeen in Haarlem geschiedde door
een zadelmaker, een smid en een wagenmaker
Voerlieden mochten niet dronken op den bok
zitten. Rooken was een ieder, die met de
gens meereed, streng verboden.
De reis HaarlemAmsterdam moest bin
nen tw- "ren worden afgelegd, tenzij de weg
zeer elecM was. Er moest aan een stuk wor
den gereden cn onderweg niet gepleisterd
worden. Kosten aan paarden en wagens, welke
onderweg gemaakt werden, mochten niet op
de passagiers worden verhaald. Het tarief be
droeg zeven stuivers per persoon, indien niet
meer dan vier personen vervoerd werden.
de wagen geheel bezet, dus met acht
personen, dan behoefde elk maar vijf stuivers
te betalen. Men kon echter ook een wagen
afhuren; dit kostte voor twee personen twee
gulden en zes stuivers. Vond men een gewo
nen wagen niet gemakkelijk genoeg, dan kon
men een „faëton" huren, maar deze kostte
vijf gulden. En wilde men met een koets naar
Amsterdam rijden, dan moest met zes of acht
gulden betalen, al naar de bespanning met
twee of met vier paarden. De rit was ook dan
nog een matig genoegen, want eerst in 1762
begon men mei den weg te bestraten waar-
ee men in 1766 „reeds verre gevorderd was".
In het begin van de negentiende eeuw wer
den de voorschriften niet of nauwelijk meer
nageleefd. Er kwamen zeer veel „snorwagens"
wilde diensten dus, die passagiers voor een
gering bedrag van Haarlem naar Amsterdam
en terug brachten en daar deze wagens niet
meer gekeurd werden, gebeurden er nog al
eens ongelukken mee. In 1829 werd bij Ko
ninklijk Besluit voor het wegvervoer in ge
heel Nederland een vergunningstelsel inge
voerd, om een einde te maken aan de mis
standen. Tien jaren later verscheen er een
geduchte concurrent van trekschuit en dili
gence, namelijk de spoortrein. Vooral de dili
gences tracht'en den strijd tegen den .IJzer-
wagennog lang vol te houden, zelfs door
het openen van nachtdiensten, maar toen de
treinverbinding steeds beter werd. verkoos
het publiek den trein boven de veerwagens
In 1847 deed een zekere C. Soetens nog een
poging om 'n geperfectionneerde diligence op
een asphaltspoor tusschen Haarlem en Am
sterdam te doen rijden. De „uitvinder' hield
hierover een lezing op 23 October 1847 in de
Doelenzaal te Haarlem. „Op platte banden van
asphalt in den weg zouden gemakkelijke, on-
omvalbare rijtuigen getrokken door goede
paarden heen en weer rijden". Volgens Soe
tens zou dan niemand meer in de „IJzerhaan-
wagens" willen hotsen, maar steeds gebruik
maken van zijn „voortvliegende" patentw
sens. De reisduur van poort tot poort z<
drie kwartier bedragen en men zou 17 a 18
keer per dag heen en weer rijden, terwijl de
spoortrein dit slechts 4 a 5 keer per dag deed
Hoewel Soetens zichzelf reeds „concessiona
ris voor het asphaltspoor tusschen Haarlem en
Amsterdam" noemde en de aandeelhouders
een dividend van 25 procent voorspiegelde,
heeft hij met zijn ..uitvinding" geen 6ucces
gehad. Zijn wagens hebben nimmer gereden
De spoorweg had weldra het geheele perso
nenvervoer overgenomen, maar toch voer in
1883 nog een trekschuit heen en weer en in
1891 was er nog een vrachtrijder op Amster
dam. Maar de techniek maakte 6teed& grooter
vorderingen en in 1904 verscheen tusschen
Haarlem en Amsterdam d** «■-'ecMsche spoor
weg. toen het allermodernste op vervoerge
bied! ..„i
Gerhrandy vormt
nieuw kabinet
Prof. Gerbrandy is er in ge
slaagd een nieuwe regeering
te vormen. De lijst van minis
ters is intusschen bekend ge
maakt. Zooals blijkt telt het
kabinet talrijke nieuwe gezich
ten, buiten Van Kleffens en
Van Bolkesteyn. In de nieuwe
regeering hebben vier Katho
lieken zitting, doch deze be-
k leed en geen functie in de
Roomsch-Kat'holieke Staats
partij. Tot dusver zijn geen
leden van de S.D.A.P. aange
wezen. Wel zijei er plaatsen
voor leden van de verzetbewe-
gingen ingeruimd. Medegedeeld
is, dat de regeering het karak
ter van een overgangskabinet
draagt. Wanneer het geheele
Nederlandsche gebied door de
Geallieerden i,« bevrijd, zal,
zoo wordt uit Londen bericht,
een nieuwe regeering worden
gevormd.
Standrecht te HaKweg.
Vanwege den Höheren S.S.-
und Polizeiführer Nordwest is
tiet volgende bekend gemaakt:
„Tengevolge van den spoor
wegaanslag op het baanvak
Haarlem—Halfweg op 13 Fe
bruari 1945 werd op 17 dezer
op de plaats van de daad een
aantal terroristen en saboteurs
in het openbaar standrechte
lijk doodgeschoten"
Ove'-.chrilcfen der
HsseHinie.
Een tweede bekendmaking
van den höheren S.S.- und Po
lizeiführer van 31 Januari be
paalt. dat het overschrijden
van de IJsellinie, die gevormd
wordt door den loop van den
ÏJssel van den Rijn af tot aan
de uitmonding met het Ketel-
diep in het IJsselmeer en die
voortgezet wordt door de kust
van het IJsselmeer en de kust
van de provincies Friesland en
Groningen, in beide richtingen
slechts geoorloofd is met bij
zondere vergunning. De be
kendmaking treedt 1 Maart a.s.
in werking.
Distributie van
groenten.
Het Plaatselijk Verdeeïkan-
toor van het Bedrijfschap voor
groenten en fruit te Haarlem
deelt mede. dat cp de ingele
verde groentenbon 314 500 g:wm
groenten gedistribueerd zullen
worden. Indien de groenten-
handel geheel bevoorraad is,
ordt dit weder gepubliceerd.
e bevoorrading van den
kleinhandel is begonnen op 22
Februari j.l.
Nieuwe bon voor
suikerbieten.
Voor het tijdvak van 4 tot 28
Maart ie bon 337 aangewezen
voor het koopen van 3 kg sui
kerbieten: deze bon moet vóór
Donderdag 1 Maart bij den
aardappelhandelaar worden in
geleverd.
IJMUIDEN
Balk op het hoofd
gekregen.
Een inwoner van IJmuider._
Oost, J. S. S„ kreeg in de Wil-
lebrordstraat aldaar, waar hij
naar het afbreken van een wo
ning keek. een balk op zijn
hoofd Er werd geneeskundige
hulp ingeroepen, waarna dok
ter J. Mac Daniël het slacht
offer onderzocht. S. bleek zijn
neusbeen te hebben gebroken
en moest naar het Antonius
Ziekenhuis te IJmuiden-Ooet
worden overgebracht.
Diefstal.
Ten nadeele van J. C. te
IJmuiden-Oost werden een
schrijfmachine, een telefoon
toestel en een kist met lasch-
gereedschap ontvreemd. De da
ders zijn onbekend. Door de
politie wordt een onderzoek
ingesteld.
SANTPOORT.
Slachtoffer van
aanrijding overleden
Het twintigjarige meisje W.
B. N„ afkomstig uit Beverwijk,
dat verleden week op den Rijks
weg te Santpoort bij een aan
rijding werd gewond, is aan het
einde der week in het Anto
nius Ziekenhuis te IJmuiden-
Oost overleden.
